Planowanie przestrzenne - to całokształt działań zmierzających do zapewnienia prawidłowego rozwoju poszczególnych obszarów kraju, sztuka organizowania przestrzeni na potrzeby człowieka, przy jednoczesnym uwzględnieniu wzajemnych powiązań poszczególnych regionów, a nawet nadrzędnych interesów ogólnokrajowych. Planowanie może mieć charakter: - gospodarczy (ekonomiczny), dotyczący zadań, środków, instytucji - społeczny, dotyczący realizacji polityki socjalnej państwa lub samorządu terytorialnego - przestrzenny (fizyczny), dot. rozwoju wyodrębnionych obszarów Planowanie jest narzędziem sterowania rozwojem oraz wyrazem polityki władz, których jest ono domeną. Najlepszą formą planowania byłoby planowanie zintegrowane, to jest obejmujące wszystkie charakterystyczne dla niego dziedziny. Łączenie planowania z polityką wiąże się z uspołecznieniem planowania pragnie się zlikwidować lub złagodzić dyrektywny charakter planów, doprowadzić do sytuacji, w której plan jest wyrazem woli lokalnej społeczności, a nie narzuconą przez władze formą zarządzania. Mówiąc o planowaniu przestrzennym należy je rozumieć jako podstawowe narzędzie wpływające na zagospodarowanie i zabudowę terenu oraz wyraz polityki przestrzennej prowadzonej przez przedstawicielską władzę społeczną (samorządową, rządową). Polityka przestrzenna musi uwzględniać uwarunkowania realizacji celów. Uwarunkowania te najczęściej są rejestrem cech rozwoju spontanicznego. Plan zatem, jako kierunek zagospodarowania, określa pole działań kontrolowanych, ograniczających lub regulujących rozwój spontaniczny. Zagospodarowanie przestrzenne musi brać pod uwagę:
Planowanie przestrzenne na poziomie lokalnym należy do zadań własnych gminy. Za opracowanie projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego odpowiada wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Procedury przed przyjęciem planu:
Odszkodowania - jeżeli z powodu decyzji planu wartość naszej działki rośnie lub spada (od gminy do wysokości 30%) tylko wtedy, jeśli daną nieruchomość zbywamy. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa nie jest aktem prawa miejscowego. Nie jest to dokument w obrocie prawnym, tylko w obrocie między władzą rządową a samorządową. Nie narusza uprawnień gmin w zakresie planów miejscowych. W Polsce: |
Plany w gminie muszą uwzględniać koncepcje wojewódzkie, a wojewódzkie muszą uwzględniać krajowe.
Studium uwarunkowań rozwoju miast: -koncepcja przestrzenna rozwoju miasta na daleką przyszłość -nie jest dokumentem prawnym -wiąże władze gminne -rada gminy jest autorem opracowania (zleca to wykonanie odpowiednim komisjom arch.- urbanistycznym powołanym przez radę gminy, fachowców) -studium przyjęte przez rade gminy staje się prawem ( rada gminy przyjmuje go jako dokument własny, on nie obowiązuje mieszkańców np. nie może na podstawę studium podnieść domu o 3 kondygnacje) -nie można wydawać warunków zabudowy na podstawie studium -studium jest pewnym wzorem do którego będzie dążyć gmina -dokument własny rady gminy i urzędu gminy -wybiega w przód na długi czas 20, 30, 50 lat W studium uwzględnia się uwarunkowania wynikające z: -dotychczasowego zagospodarowania przestrzennego, uzbrojenia, przeznaczenia terenu= dokładna inwentaryzacja -występowanie obiektów i elementów chronionych -stan i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego, rolniczego, gospodarczo-naturalnego -sprawa własności gruntów -jakość życia mieszkańców- o ile nasze miasteczko jest w przodzie/ tyle w stosunku do innych miast Polski -zadań służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych Określa się w szczególności: -obszary objęte lub wskazane do objęcia ochroną na podstawie przepisów szczególnych -lokalne wartości zasobów środowiska przyrodniczego i zagrożenia środowiska -obszary rolne przestrzeni produkcyjnej w tym wyłączone z zabudowy -obszary przewidywane pod zabudowę ze wskazaniami obszarów z przeznaczeniem inwestycyjnym -warunki rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej w tym tereny przeznaczone na cele sportowe i budowanie oczyszczalnię ścieków Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, najczęściej określane w skrócie jako studium uwarunkowań lub studium - dokument określający w sposób ogólny planowany sposób zagospodarowania całego terytorium gminy, zawierający informacje o położeniu przeznaczonych pod zabudowę obszarów, przebiegu głównych szlaków komunikacyjnych, terenów chronionych itp. |
Studium uchwalane jest jako uchwała rady gminy, nie posiada jednak rangi przepisu prawa miejscowego, stanowiąc jedynie podstawę do opracowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest dokumentem poprzedzającym wykonanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W dokumencie tym formułuje się zasady polityki przestrzennej miasta, wsi, jednostki osadniczej oraz integruje dokumenty programowe i wizje związane z rozwojem gospodarczym i społecznym jednostki osadniczej. Formy zapisu graficznego, tekstowego i tabelarycznego studium mają służyć technikom promocji walorów jednostki osadniczej kraju i za granicą. Studium nie jest prawem, jest zobowiązaniem władzy lokalnej do działań zgodnie z wyznaczonymi kierunkami. Stanowi więc zespół zapisów ustalonych i uzgodnionych jako nienaruszalne uwarunkowania i kierunki zagospodarowania przyjęte jako podstawa do opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego jednostki osadniczej. dokument ten zawiera bardzo szeroki zakres informacji na temat środowiska naturalnego gminy, jej społeczności i gospodarki. Funkcja, jaką miasto pełni, może się zmieniać, w zależności od układu warunków zew. bądź wew. Do pierwotnych funkcji miasta zaliczamy: - obsługę zamków i klasztorów ( rzemiosło, rękodzielnictwo) - handel Z biegiem czasu w miarę powstawania wyższych form społeczno- gospodarczych, następuje rozwój dalszych funkcji miejskich, jak: - wytwórczość rzemieślnicza - handel - organizacja życia kulturalnego i umysłowego - administracja państwowa i kościelna Obecnie, w zależności od dominującej funkcji jaką miasto pełni, rozróżniamy miasta:
Funkcje egzogeniczne i funkcje endogeniczne. Funkcje endogeniczne to funkcje miasta skierowane do wewnątrz (administracja miejska, część handlu. Funkcje egzogeniczne to funkcje skierowane na zewnątrz miasta (przemysł, turystyka, handel moski itp.). Funkcje egzogeniczne dzielą sie na: funkcje centralne - usługi, handel i drobna wytwórczość skierowane do ściśle określonego, zdefiniowanego i na ogół leżącego wokół miasta zaplecza (por. teoria Christallera), funkcje wyspecjalizowane - funkcje o zasięgu zmiennym, często trudnym do zdefiniowania, niehierarchicznym. Działaność przemysłu, turystyka itp.) Funkcje mieszane - oba wspomniane typy nakładają sie na siebie. Układy lokalizacyjne miast wg. funkcji miasta: - układ ośrodków centralnych (central places), - układ ośrodków wyspecjalizowanych (specialized cities), - układ systemów sieci (network system), - układ miast - wrót (gateway cities).
|
Funkcje miast zależą od przeważającej funkcji i infrastruktury z tym związanej. Wyróżnia się miasta o funkcji:
Urbanistyka (def. I) - [urbos - miasto] nauka o budowie miasta i kierowaniu jego rozwojem ( nie tylko projektowanie przestrzeni, ale także wdrażanie projektów) - (def. II) - nauka o zasadach planowania przestrzennego miast i osiedli oraz ich powstawania i historii rozwoju. Urbanistyka jest nauką interdyscypl - korzysta z badań innych dziedzin:
Architektura- sztuka projektowania i wznoszenia budowli. Sztuka kształtowania przestrzeni dla potrzeb człowieka. Architektura krajobrazu, okrętów. Celem jest pełnienie zadanej funkcji oraz zaspokojenie estetycznych potrzeb człowieka. Dzieło architektury powinno odpowiadać zamierzonej funkcji, celowości technicznej oraz wymaganiom ekonomicznym i estetycznym. Architektura budowli- te cechy danej budowli, które oddziałują na nastroje i uczucia i przez nie wpływają na zachowania i działania ludzi. Budynek jest dziełem architektury, gdy jest trwały, wygodny (funkcjonalny), niezbyt kosztowny w stosunku do uzyskanych efektów i jest piękny-wg Palladio. Architekt- „patrzy ponad dachy”- interesuje go cały budynek. Działania architekta: projektowanie, współpraca z inwestorem Architektura jest sztuką organizowania przestrzeni, obejmującą dziedziny techniki, a jednocześnie m.in. sztuki i filozofii, która zajmuje się transformacją przestrzeni, jaką zamieszkujemy, na miarę naszych osiągnięć, aspiracji i nadziei. (od zamysłu do realizacji upływa niewiele czasu, po realizacji proces tworzenia się kończy, to odróżnia ją od urbanistyki, która jest dziełem ponadpokoleniowym). |
1 a |
1 b 2 a |
2 b |
2 c 3 4a |
Obiekt, dzieło architektury, powinien odpowiadać zamierzonej funkcji, celowości technicznej, wymaganiom ekonomicznym i estetycznym, a przede wszystkim, dążeniom i oczekiwaniom użytkowników jego przestrzeni. Architekt - przedstawiciel zawodu polegającego na realizacji na zlecenie zamawiającego obiektów architektury. Zawód architekta nie jest jasno zdefiniowany i w zależności od poszczególnego kraju i w różnym czasie architekt spełniał nieco odmienne funkcje. Jest to zawód interdyscyplinarny (łączący wiele dziedzin nauki i techniki). Jako architektów określa się:
Najczęściej architekci łączą wymienione dziedziny działalności, kładąc jednak różny nacisk na poszczególne funkcje. Ponadto jako architektów określa się następujące zawody:
Architektura klasycystyczna, podstawowe cechy:
|
Najważniejsze budowle klasycyzmu
Przyjmuje się, że działka średniej wielkości ma około 1000 m2. Taka powierzchnia jest uzasadniona pod względem ekonomicznym i funkcjonalnym. Można na niej wygodnie zmieścić dom o powierzchni 100-300 m2. Za minimalną powierzchnię działki pod zabudowę wolno stojącą przyjmujemy jednak 450 m2. Najwygodniej i najłatwiej usytuować dom na działce zbliżonej do kwadratu. Powierzchnia zabudowy przekraczająca 40% powierzchni działki jest niekorzystna. Odległości: od sąsiadów min. 4 m (3 m, gdy ściana nie ma okien), od ulicy - najczęściej 6 m (czasami 5 m) Maksymalną wysokość zabudowy należy sprawdzić w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (h=~9-12m) Ustawienie domu do zachodu lub południa jest najkorzystniejsze. Działka z wjazdem od południa jest mniej korzystna od działki z wjazdem od północy. Podział przestrzeni: Plan domu:
Typy domów:
4.Dom jednorodzinny w zabudowie atrialnej - w skrajnym przypadku nie posiada w ogóle elewacji zewnętrznych, doświetlony jest przez atrium; w umiarkowanej strefie klimatycznej budynki atrialne przylegają do sąsiednich dwiema lub trzema ścianami zewnętrznymi. |
Dom wolno stojący
Domy atrialne
|
2 część
Typy budynków:
Klasyfikacja jeżeli chodzi o wysokość:
Biurowce: - to budynek mieszczący biura i inne pomieszczenia służące do wykonywania pracy umysłowej; - narzucają nastrój miasta - są wszechobecne; - muszą być elastyczne - dać się prosty sposób przekształcać [bez ścian działowych]; - długość od wejścia do ściany nie powinna przekraczać 25 m; - przyjmuje się powierzchnię 15-20 m2 na pracownika (wlicza się w to sale jadalne, klatki schodowe i wszelkie inne pomieszczenia); - 3,6-15 m2 - przestrzeń w której pracuje pracownik; - układ komunikacyjny:
- w budynkach wysokich powinny być 2 klatki schodowe (bezpieczeństwo przeciwpożarowe) z przedsionkami - odcięcie kondygnacji, aby pożar się nie rozprzestrzeniał; - istotny jest wiatr - odchylenia od pionu nie mogą przekraczać 1:600 (dla budynków 400 m jest to 80 cm)
Kościoły: - w religii chrześcijańskiej określenie budynku przeznaczonego do celów sakralnych (początki budownictwa kościelnego sięgają IV w., wcześniej istniały jedynie kościoły domowe); - początkowo budowane były na planie prostokąta, często dobudowywano do niego klasztor;
|
4b 5a |
5b 6 7 |
8 |
II 1 2 3 a |