Pedagogika społeczna

WYKŁAD 1.

NA CZYM POLEGA SPECYFICKA PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ

Jej zadaniem jest aktywizowanie wychowawczo oddziaływania na środowisko życiowe jednostki. Skupia się na problematyce środowiskowych uwarunkowań procesów wychowawczych oraz analizie warunków. Koncentruje się na środowisku życia jednostek, grup, oraz instytucjach celowo powołanych do realizacji zadań wychowawczych. Pedagogika społeczna jest jednocześnie teorią i praktyką pedagogiczną, czyli rozwija się do dzisiaj jako obszar teorii i praktyki edukacyjnej. Praktyka związana jest z praktyką życia rodzinnego, czyli z teorią potrzeb ludzkich. Pedagog społeczny chce przekształcać oddziaływania
w intencjonalną pracę wychowawczą.

FUNKCJE

1. Ciągłe odczytywanie problemów życiowych jednostek, grup i kształtowanie wrażliwości na te problemy

2. Próby lepszego rozumienia relacji między człowiekiem i środowiskiem jego życia, tworzenia teorii, które umożliwiałyby wyjaśnienie zachodzących ta zmian, procesów

3. Niesienie pomocy ludziom potrzebującym wsparcia w rozmaitych sytuacjach życiowych

Pełni funkcje :

1. poznawcze

2. teoretyczne

3. praktyczne - diagnoza, profilaktyka, opieka, terapia pedagogiczna, stawianie opinii

PEDAGOGIKA SPOŁECZNA ZAJMUJE SIĘ

1. Dziećmi - Jaka jest postać adaptacji społecznej (warunki życia, sytuacje) dzieci uspołeczniających się w różnych warunkach życiowych? Jaki jest ich start życiowy
   i kariera edukacyjna?

2. Młodzieżą - Do jakich społecznie oczekiwanych i pożądanych ról ma prowadzić edukacja specjalizującą życiowo młodzież, w jakie wyposażyć ją kompetencje życiowe, czemu służące i jak je spożytkować?

3. Dorosłymi - W jakich strukturach społecznych i w jaki sposób powinny się stabilizować osoby dorosłe, by zdołały zachować zdolność do reprodukcji biologicznej, społecznej, kulturowej?

4. Starszymi - Jak uchronić ludzi starszych, którzy już schodzą z areny życia społecznego przed ich społeczną degradacją? Jak zwyciężać problemy tak licznej grupy społecznej? Jak strzec człowieka przez patologiczną nieporadnością?

WYKŁAD 2.

Z JAKICH PRZYCZYN KATEGORIA ŚRODOWISKA STAŁA SIĘ GŁÓWNYMI, A WRĘCZ CENTRALNYM I PODSTWOWYM POJĘCIEM WYSTĘPUJĄCYM ZARÓWNO W TRADYCYJNEJ JAK I WSPÓŁCZENEJ PEDAGOGICE SPOŁECZNEJ W POLSCE?

Środowisko :

1. Helena Radlińska : Zespół warunków, wśród których bytuje jednostka
   i czynników przekształcających jej osobowość, oddziaływujących stale lub przez dłuższy czas

2. Ryszard Wroczyński : Czynniki, struktury, które otaczają jednostkę

3. Aleksander Kamiński : Te elementy otaczającej struktury przyrodniczej, społecznej, kulturalnej, które działają na jednostkę krótko, lecz ze znaczną siłą samorzutnie lub kształtujących ją podniet

4. Ewa Marynowicz - Hetka : W rezultacie możemy powiedzieć, że środowisko to te elementy, które są bezpiecznie spożytkowane na osiągnięcie zamierzeń

5. Tadeusz Pilch : Źródła zewnętrzne bodźców rozwojowych, które wywołują zmiany
   w psychice i osobowości

6. Stanisław Kawula : Występują czynniki biopsychiczne, instytucjonalne, środowiskowe (i jego komponenty)

Koncepcja indywidualistyczna - środowisko od strony jednostki

Koncepcja obiektywistyczna - środowisko „typowe” od strony zbiorowości i dostrzeganie sumy warunków ważnych dla rozwoju człowieka (Paweł Rybicki)

Znaczenie środowiska w życiu jednostki :

• determinizm - istoty ludzkie są kształtowane przez środowisko przyrodnicze

• idealizm pedagogiczny - jednostka jest tak wrażliwa na motywację wyższego rzędu, że jest ona w stanie przezwyciężyć wszystkie trudności

• Helena Radlińska - wpływy środowiska na jednostkę i jednostki na środowisko

Człowiek - jednostka a środowisko

1. postawa czynna, aktywna, otwarta

2. postawa bierna

3. postawa ochronna

Trzy pary środowisk wg Heleny Radlińskiej :

1. środki obiektywne (coś co jest wspólne wszystkim, ale różnie odczytywane) - środki subiektywne (wokół mnie, bliskie)

2. przestrzenne - o różnych granicach

3. materialne - niematerialne

ŚRODOWISKA WYCHOWAWCZE

Odrębne środowisko społeczne, które grupa wytwarza dla osobnika mającego zostać jej otoczeniem po odpowiednim przystosowaniu. Istnieją trzy orientacje metodologiczne (wg Mikołaja Loiniarksiego):

1. naturalistyczna - warunki, które sprzyjają naturalnemu wzrostowi i rozwoju jednostki

2. pozytywistyczna - źródło bodźców stymulujące rozwój wychowanka
   z zastosowaniem stacji wychowawczych (np. nagród, kar)

3. humanistyczna - środowisko jako układ społecznych interakcji świadomych podmiotów społecznych

Pedagog społeczny musi być zainteresowany środowiskiem lokalnym, do którego mógłby się odwołać konkretnej sytuacji, gdyż to środowisko wychowawcze ma negatywny lub pozytywny wpływ na jednostkę:

• pedagog szuka tych elementów środowiska, które są modyfikowane przez bezpośrednie celowe działania - istotne dla życia i rozwoju jednostki

Dwie analizy środowiskowe w pedagogice społecznej :

1. analiza typologiczna - zmienna do budowania wiedzy ogólnej
   o środowiskach, określonej kategorii społecznej i kulturowej; wiedza kategorii społecznej, kulturowej; wiedza usystematyzowana pod kątem wywoływania zmian, które mają prowadzić do optymalizacji życiowej

2. analiza diagnostyczna - zachowana na użytek konkretnych już przypadków pojedynczych lub zbiorowych, w których zachodzi podejrzenie że dokonanie zmian
   w rozwoju jednostki nie mogą się dokonywać bez odpowiednich modyfikacji ich środowiska

Proces rozpoznawania metodycznego postępowania

Koncepcja ogniw E. Mazurkiewicza

Stan środowiska:

1. Środowisko pełne możliwości rozwojowych

2. Środowisko ograniczonych możliwości rozwojowych

3. Środowisko - statut rozwojowego zagrożenia

4. Środowisko - stan zablokowania rozwoju

WYKŁAD 3.

JAK DEFINIUJE SIĘ DIAGNOZĘ W PEDAGOGICE SPOŁECZNEJ?

Oznacza rozpoznanie badanego stanu rzeczy pewnego wycinka rzeczywistości, ocena jego objawów i możliwości przemian. Prowadzi to do planowej działalności związanej
z profilaktyką, kompensacją, terapią. Przedmiotem diagnozy jest człowiek.

Metody :

• obserwacja

• wywiad środowiskowy

• ankieta

• eksperyment

• test

• analiza dokumentów, wytworów

Pomaganie, to działanie społeczne, pomiędzy osobą pomagającą, a wspomaganą - poszukującą pomocy. Relacja pomagania jest relacją dynamiczną zmieniającą się na poziomie werbalnym i pozawerbalnym; ma jakoś emocjonalną, jest narzędziem wyrażania potrzeb i ich spełniania. Celem pomagania jest korzyść, dobrostan osoby wspomaganej, zaspokojenie potrzeb, wzmocnienie dojrzałości, samodzielności, poszerzenie możliwości, praca nad osobami.

WYKŁAD 4.

Metody wykorzystywane do badania:

1. sondaż diagnostyczny - ilościowy, ankieta, narzędzie, kwestionariusz, ankiety

2. studium przypadku - jakościowy, kilka przypadków - liczy się przeszłość, teraźniejszość i przyszłość - wywiad narracyjny

3. eksperyment naturalny - przeprowadzany w środowisku poprzez wprowadzenie nowego elementu

4. monografia środowiska - analiza dokumentów

Metody pracy opiekuńczo-wychowawczej:

1. Metoda indywidualnego przypadku przybiera charakter terapii :

Diagnoza ucznia :

• dane osobowe

• zdefiniowanie problemu - trudności materialne w szkole itp.

• określenie technik i narzędzi diagnostycznych np. analiza dokumentów socjotechniki

• charakterystyka, opis w kontekście jego cech:

1. cechy psychospołeczne, fizyczne, zdrowie dziecka

2. opis w kontekście placówki, w której dziecko przebywa

3. opis funkcjonowania dziecka w rodzinie - sytuacja materialno-bytowa rodziny, postawa rodziców wobec dziecka, zaangażowanie rodziców, zakres obowiązków, kontakty z grupą rówieśniczą

• wniosek diagnostyczny

• metody i formy pracy z dzieckiem i rodzicami

• plan pracy opiekuńczo-wychowawczej, metody i formy pracy z dzieckiem
  i rodzicami

2. Metoda pracy grupowej wg A. Kamińskiego

Typologia grupy :

• metoda rozwojowo-wychowawcza - spieranie rozwoju jednostki, które się identyfikują

• metoda rewalidacyjna - jednostki niedostosowane fizycznie i społecznie

• metoda psychoterapeutyczna - usprawnienie psychiczne na podstawie psychologii klinicznej

Zasady tworzenia grupy :

• wspólny problem np. narkotyki

• stabilizacja grupy i norm

• praca z podopiecznymi

• ocena efektów działania

1. Metoda organizowania środowiska - ma ulepszać i poprawiać zastane środowisko (wg Kamińskiego):

• wąskie ujęcie - gdy chodzi o pomoc uruchamianą cyklicznie np. WOŚP

• szerokie ujęcie - całościowe rozumienie środowiska lokalnego, pełna rejestracja jego problemów; kompleksowy, komplementarny system działań; podejmowanie pracy z intencją stałego działania i usuwania zagrożeń i niepożądanych zjawisk; dominacja pozytywnego działania społecznego

• odnosi się do warunków życia

• za cele stawia sobie usprawnienie komunikacji, eliminację anonimowości społecznej, budowanie więzi emocjonalnych

Scenariusz metody organizowania środowiska :

1. Rozpoznanie - lustracja społeczna - potrzeby, braki, zagrożenia inwentaryzacja sił społecznych, profesjonalnych i nieprofesjonalnych

2. Organizowanie zespołu pracy - podział zadań, przepływ informacji

3. Planowanie, koordynacja działań wychowawczych - współpraca

4. Wtórne pobudzanie etapów inspiracji, wzmacnianie

5. Ulepszanie warunków życia

6. Kontrola i doskonalenie

---