Czynności, które mogą realizować banki komercyjne zastały ściśle określone w ustawie Prawo Bankowe. W literaturze przedmiotu wyodrębnia się dwie grupy czynności bankowych. a) Czynności stricte bankowe takie, które mogą wykonywać tylko i wyłącznie banki, (przyjmowanie wkładów pieniężnych oraz prowadzenie rachunków tych wpłat, prowadzenie innych rachunków bankowych, udzielanie kredytów, udzielanie poręczeń i gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw, emitowanie bankowych papierów wartościowych, przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych.); b) Tworzą czynności, które mogą być podejmowane także przez inne podmioty (udzielanie pożyczek pieniężnych, operacje czekowe i wekslowe, wydawanie kart płatniczych, wykonywanie operacji przy ich użyciu, nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych, doradztwo i konsultacje w sprawach finansowych.) Sposoby i techniczne wykonywanie czynności bankowych określa się terminem operacje bankowe. Są one specjalistyczną formą działalności usługowej realizowanej przez banki. Specyfika tych usług polega na tym, że przedmiotem działalności są pieniądze i inne wartości. Istnieje wiele różnych rodzajów operacji bankowych. Z uwagi na podmiot, którego dotyczą wyróżnić można operacje własne banku i klientów. Z uwagi na przedmiot rozróżnia się operacje bierne, operacje czynne oraz operacja pośredniczące. Z uwagi na zakres terytorialny wyróżnia się operacje krajowe i operacje zagraniczne. Z uwagi na formę rozliczeń mamy operacje gotówkowe i bezgotówkowe. W praktyce bankowej najczęściej bierze się pod uwagę kryterium przedmiotu. Operacje bierne - polegają na pozyskiwaniu źródeł finansowania działalności banku poprzez gromadzenie środków na rachunkach bankowych. Poprzez emisję własnych papierów wartościowych a także poprzez lokaty międzybankowe pozyskane. Operacje czynne - alokacja środków pieniężnych w aktywach dochodowe poprzez udzielanie kredytów, inwestowanie własnych funduszy a także lokaty międzybankowe udzielone. Usługi międzybankowe - obejmują m.in. obsługę rachunków bankowych, przeprowadzanie rozliczeń, pośrednictwo w operacjach papierami wartościowymi czy doradztwo bankowe. Operacje pośredniczące wykonywane są przez banki na koszt, ryzyko i zlecenie klientów. Banki sprzedają swoje usługi pod postacią produktów bankowych. |
Z punktu widzenia organizacyjno - formalnego banki mogą być tworzone jako banki państwowe, banki spółdzielcze lub banki w formie spółek akcyjnych. Bank Państwowy - jest tworzony przez radę ministrów na wniosek Ministra Skarbu Państwa. Organami takiego banku są - Rada Nadzorcza oraz Zarząd. Przewodniczącego Rady Nadzorczej Banku Państwowego powołuje i odwołuje prezes Rady Ministrów. Bank w formie S.A. - mogą być zakładane przez osoby prawne i osoby fizyczne. (Założycielami banków spółdzielczych mogą być tylko osoby fizyczne.). Tworzenie banków zawsze musi mieć akceptację Komisji Nadzoru Bankowego. Przy tworzeniu banków muszą być spełnione pewne warunki a w szczególności dotyczące: 1. Funduszy własnych. 2. Bazy materialno - technicznej. 3. W zakresie obsady kadrowej. Kapitał założycielski nie może być niższy od równowartości złotych (5 milionów EURO). Ten wymóg kapitałowy w przypadku banków spółdzielczych jest na poziomie niższym i wynosi 1 milion EURO. W roku 2007 mija termin, kiedy banki spółdzielcze mają obowiązek taki właśnie kapitałowy. |
Możemy wyodrębnić cztery grupy czynników, które wpłynęły na obecny kształt w sektorze banków w Polsce. I grupy czynników wiązały się z dokonanymi w 1989 roku zmianami w prawie bankowym. Wówczas stworzono podstawy do zbudowania dwuszczeblowego systemu bankowego. Szczebel pierwszy tworzy Bank Centralny (BC), który spełnia funkcję typowo dla tego rodzaju instytucji w gospodarce rynkowej. Drugi szczebel banki komercyjne o charakterze działalności uniwersalnej. II grupa przesłanek wynika z dokonanej transformacji polskiej gospodarki. Z jednej strony transformacja przyśpieszyła procesy zmian w sektorze banku z drugiej stworzyła warunki do rynkowych form rozliczeń między podmiotami gospodarczymi a bankami oraz miedzy BC a bankami komercyjnymi. III grupa przesłanek związana była z koniecznością dopasowania się sektora do nowych warunków funkcjonowania europejskiego systemu finansowego. IV grupa przesłanek tworzy zewnętrzne tendencje takie jak globalizacja czy liberalizacja w przepływach kapitałowych. W tej grupie przesłanek należy wskazać także na rozruch nowoczesnych technik komunikacji między bankami a klientami. Na strukturę własnościową w sektorze banków w Polsce zasadniczy wpływ miało wyodrębnienie z NBP 9 banków komercyjnych początkowo państwowych, które następnie przekształcono w jednoosobowe spółki skarbu państwa a następnie sprywatyzowano. 9 wyodrębnionych banków komercyjnych to: Bank Gdański w Gdańsku, Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie, Państwowy Bank Kredytowy w Warszawie, Wielkopolski Bank kredytowy w Poznaniu, Depozytowo - Kredytowy Bank w Lublinie, Powszechny Bank kredytowy w Krakowie, Bank Śląski w Katowicach, Bank Zachodni we Wrocławiu. |
W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych zanotowano ożywiony napływ obcych kapitałów do polskiego jeszcze wówczas sektora bankowego. Nieustannie największym zainteresowaniem polskim sektorem wykazywały się instytucje finansowe z Niemiec, Stanów Zjednoczonych i niektórych krajów europy zachodniej. Obecnie w 2007 roku sytuacja kształtuje się następująco: ponad 20% aktywów sektora bankowego jest udziałem instytucji Włoskiej. Około 10% aktywów koncentrują instytucje z Niemiec, Stanów Zjednoczonych i Holandii. Około 5% aktywów jest w grupach kapitałowych Belgii, Irlandii i Francji. W granicach 3% aktywów koncentruje się w środkowej Austrii. Wyniki stąd, że jest stosunkowo duże rozproszenie kapitału zarządzającym sektora bankowego w Polsce. Konsekwencja napływów środków finansowych z zewnątrz są zasadnicze zmiany struktury własnościowej. Generalnemu obniżeniu uległ poziom udziału w kapitale zakładowym sektora bankowego skarbu państwa. Obecnie ten poziom wzrósł w granicach 13%. Równocześnie dynamicznie wzrósł udział kapitałów zagranicznych i wynosi około 60% kapitału sektora bankowego. Wraz z napływem obcych środków notuje się istotne zmiany w licznie banków w Polsce. Liberalizacja warunków form. W latach dziewięćdziesiątych sprzyjała powstawaniu coraz to nowych banków. W szczytowych latach 1992-3 banków komercyjnych w formie spółek akcyjnych było 87%. Dziś ta liczba wynosi około 60%. Liczne upadłości oraz wymogi kapitałowe były bezpośrednią przyczyną gwałtownego spadku liczby banków na przestrzeni kilkunastu lat. Dzisiaj funkcjonuje ponad 580 banków spółdzielczych. Do największych obecnie banków w Polsce zaliczyć można PKO BP SA, Bankowa Polska Kasa Opieki PKO SA oraz Bank BPH. Ta sytuacja na teraz wkrótce ulegnie kolejnym zmianom co wiąże się z już realizowaną fuzją Banku BPH i PKO SA. PKO BP SA zatrudnia 34 tysiące osób i dysponuje siecią ponad 1 250 oddziałów operacyjnych. Aktywa tego banku przekraczają kwotę 91 miliardów złotych. PKO SA zatrudnia około 16 tysięcy osób ma sieć ponad 780 oddziałów i aktywa na poziomie ponad 62 miliardów złotych. PBH SA ma aktywa ponad 61 miliardów złotych ponad 480 placówek i zatrudnia 10 tysięcy osób. Często sięgają po identyfikację wizualną intensywną pro i identyfikację sloganową używają krótkich sugestywnych haseł streszczających obietnice banku. |
Generalnym celem rozwojowym sektora banków komercyjnych jest dalszy wzrost efektywności działania. Realizacja tego celu strategicznego w najbliższych latach przebiegać będzie w warunkach malejących stóp procentowych oraz marż odsetkowych a także narastającej konkurencji bankowej. Tak ze strony podmiotów bankowych jak również instytucji nie bankowych. Marże odsetkowe w bankach w Polsce są stosunkowo wysokie. Kształtują się przeciętnie na poziomie około 6% przy tym wskaźnik ten jest wyższy w bankach spółdzielczych, które są droższe przeciętnie a niższy w bankach komercyjnych w formie spółek akcyjnych. Oznacza to, że różnica między oprocentowaniem płaconym deponentom środków a tym, które banki otrzymują od kredytobiorców czy też ze skupionych papierów dłużnych jest mimo tendencji spadkowej jest nadal niższa jak w wielu innych krajach europejskich. Dla przykładu marża odsetkowa w bankach szwajcarskich nie przekracza 1% z kolei w bankach niemieckich i austriackich marża odsetkowa wynosi około 1,5% poziom zbliżony do polskiego notuje się natomiast w bankach węgierskich a także w bankach greckich. Zakłada się, że docelowo poziom marży odsetkowej w polskich bankach osiągnie wskaźnik około 2,5%. Wymaga to jednak podejmowania wielu różnokierunkowych działań w obszarze obniżania kosztów oraz wzrostu aktywów banków. W przeciwnym wypadku może wystąpić zjawisko obniżenia zysków i zakłóceń w harmonii funkcjonowania banków. Banki komercyjne planują wzrost sprzedaży produktów i usług na poziomie około 10% średniorocznie. W tym celu przyjmuje się: Dalszy rozwój portfela klientów. Wzrost wskaźnika utrzymania klientów dotychczasowych. Dalszą intensyfikację strategii cross selling W polskiej literaturze cross selling tłumaczy się jako sprzedaż wiązaną, inaczej krzyżową, bądź sprzedaż produktów wzajemnie uzupełniających się. Wskaźnik cross selling-u w krajach europejskich kształtuje się na wyższym poziomie jak w Stanach Zjednoczonych w obszarze bankowości detalicznej najlepsze w europie banki osiągają wskaźnik powyżej 5 produktów na klienta. W Polsce w czołowych bankach średnia cross selling-u wynosi w sektorze klientów detalicznych około 3,5 produktu. Banki komercyjne podejmują również w celu poprawy efektywności różne działania ograniczające koszty. Dotyczy to w pierwszej kolejności redukcji zatrudnienia w związku z restrukturyzacją procesów biznesowych szczególnie ostro występujących po dokonanych procesach konsolidacyjnych. Szacuje się, że w wyniku zmian polegających na outsourcing-u. Banki komercyjne mogą ograniczyć wydatki o około 10% w skali roku. Ważnym kierunkiem działań dla poprawy efektywności jest wprowadzenie do oferty nowych produktów i usług w tym celu banki łączą się w grupy kapitałowe i proponują kompleksową ofertę w dziedzinie bankowości korporacyjnej, inwestycyjnej, detalicznej, zarządzania aktywami i coraz częściej ubezpieczeniowe. |
Fuzja następuje wówczas gdy początkowo niezależne dwa lub więcej podmioty w wyniku umowy łączą się tworząc nową spółkę, cechą fuzji jest zasadniczo zgodne dobrowolne działanie partnerów często podobnej wielkości. W wyniku fuzji może powstawać nowy podmiot, bądź też jeden jest wchłaniany przez drugi. Z przejęciem mamy do czynienia w sytuacji nabycia co najmniej 50% wartości kapitału spółki lub takiej ich wartości, która zapewnia przewagę decyzyjną. Zjawisko konsolidacji w sektorze bankowym tak w Polsce jak i w krajach europejskich występuje często. Fuzje i przejęcia w Unii Europejskiej przebiegają głównie przy udziale podmiotów z danego kraju. Ta zasada występuje w sektorze banków spółdzielczych w Polsce. Natomiast w sektorze banków w formie spółek akcyjnych uczestniczyły z reguły podmioty z zagranicznymi kapitałami. Obecnie realizowana jest największa w Polsce fuzja dwóch banków, tj. PKO S.A. oraz BPH S.A.. Jest to pierwsze w Polsce ale także na rynku europejskim konsolidacja przez podział. Wymagało to nawet nowelizacji polskiego prawa bankowego. Co miało miejsce w październiku 2006 r. W efekcie tej transakcji w bieżącym roku powstaną w Polsce dwa silne banki. Nowe PKO S.A. oraz nowy bank BPH S.A. Nowy bank BPH pozostanie na rynku jako niezależny podmiot w którym utrzymana zostanie ciągłość obecnych produktów i usług. Ten bank dysponował będzie siecią 200 oddziałów obejmujących cały kraj. Pierwotnie planowano, że zakup nowego banku BPH nastąpi w miesiącu kwietniu 2007 r. Nowe PKO S.A. w wyniku podziału otrzyma 285 oddziałów detalicznych, bank BPH w całym kraju, 23 centra korporacyjne, 8 makroregionów oraz ponad 400 placówek partnerskich. Wszyscy pracownicy banku BPH zgodnie z porozumieniem między Ministerstwem Skarbu Państwa a grupą Włoską będą mieli zagwarantowaną pracę do marca 2008 r. W bieżącym 2007 roku spodziewana jest kolejna fala fuzji banków spółdzielczych. Z końcem tego roku fundusze własne każdego banku spółdzielczego powinny wynosić co najmniej milion euro. Na niespełna 600 funkcjonujących banów spółdzielczych więcej jak co 4 nie spełnia tego wymogu. W największym zrzeszeniu Banku Polskiej Spółdzielczości na 361 banków 140 ma fundusze własne na poziomie niższym jak wymagalne. Również na europejskim rynku bankowości detalicznej zachodzą procesy konsolidacyjne, planuje się, że do 2010 roku powstanie kilka ogólnoeuropejskich banków detalicznych o światowej klasie i wysokiej sprawności działania. Konsolidacja europejskiego sektora banku może przynieść oszczędności ponad 18 milionów euro kosztów poza odsetkowych. |
System bankowy jako zorganizowana całość składa się z dwóch rodzajów podmiotów. Są to: banki funkcjonujące w danym czasie, oraz organy i podmioty, które powołane są wyłącznie do działania na rzecz banków lub ich klientów. Do nie bankowych elementów systemu w Polsce można zaliczyć: Komisję Nadzoru Bankowego, tj. specjalny organ administracji centralnej powołany do wykonywania publicznego nadzoru nad bankami; Krajową Izbę Rozliczeniową powołaną umownie przez banki do wykonywania pośrednich rozliczeń, Biuro Informacji Kredytowej, które dostarcza danych o kredytobiorcach. Wymienić można także mennicę państwową czy państwową wytwórnię papierów wartościowych, aczkolwiek działalność tych podmiotów wykracza poza potrzeby systemu bankowego. Nie bankowym elementem systemu jest także Bankowy Fundusz Gwarancyjny. W Polsce do czasu tworzenia gospodarki rynkowej nie istniał powszechny system gwarantowania depozytów, na mocy ustawy prawo bankowe, Skarb Państwa ponosi pełną odpowiedzialność za wkłady zdeponowane w bankach państwowych, spółdzielczych oraz prywatnych, które powstały do 1989 roku. Zobowiązania wobec deponentów środków pieniężnych ulokowane w nowo powstałych bankach nie były gwarantowane. Dopiero w 1994 roku Sejm uchwalił prowizorium gwarancyjne, które obowiązywało do czasu wydania odpowiednich regulacji. Nastąpiło to w grudniu 1994 roku, kiedy to Sejm uchwalił ustawę o bankowym funduszu gwarancyjnym. Określone zostały zasady tworzenia i funkcjonowania obowiązkowego systemu gwarantowania depozytów. Tam ustawa w życie weszła 17.02.1995 roku. Przyjęta formuła gwarancji depozytów odpowiada generalnie dyrektywnie Unii Europejskiej. Podstawowym zadaniem bankowego funduszu gwarancyjnego jest ochrona wkładów pieniężnych na rachunkach bankowych do określonej wysokości oraz ich zwrot właścicielom w przypadku ogłoszenia upadłości banku. Fundusz może także udzielać pomocy finansowej bankom, które wobec niewypłacalności samodzielnie podejmują sanację oraz bankom przejmującym podmioty zagrożone. Fundusz gromadzi także i poddaje analizie informację o sytuacji banków w celu wcześniejszej identyfikacji ryzyk oraz podejmowanie działań zaradczych. Fundusze gwarancyjne dysponują środkami finansowymi gromadzonymi w postaci specjalnego funduszu ochrony środków gwarantowanych. Ten fundusz tworzą wszyscy uczestnicy systemu gwarancyjnego Gromadzi się go w postaci specjalnego funduszu ochrony środków gwarantowanych. Ten fundusz tworzą wszyscy uczestnicy systemu gwarancyjnego. Gromadzi się go w postaci papierów wartościowych skarbowych, bądź emitowanych przez Bank Centralny. Rada funduszu określa corocznie stawkę procentową tworzenia funduszu ochrony środków gwarantowanych. W sytuacji upadłości banku Bankowy Fundusz Gwarancyjny występuje do banków o przekazanie środków pieniężnych proporcjonalnie do wielkości utworzonego funduszu. Dodatkowym źródłem wypłaty środków gwarantowanych są środki odzyskane z mas upadłości banków. W sytuacji gdyby i te dwa źródła nie wystarczyły na pokrycie zobowiązań. Bankowy Fundusz Gwarancyjny może zaciągnąć kredyt w NBP. Taka sytuacja dotąd nie wystąpiła. W razie upadłości fundusz wypłaca środki gwarantowane do wysokości ustawowo określonych kwot. Jeśli kwota depozytów nie przekracza w złotych równowartości 1 000 Euro to jest gwarantowana w +całości. Jeżeli natomiast wartość depozytów jest wyższa ale nie przekracza 22 500 Euro to jest gwarantowana w 90%. Ochronie nie podlegają depozyty Skarbu Państwa, instytucji finansowych - jak banki, domy maklerskie, fundusze emerytalne czy fundusze inwestycyjne, ale także nie podlegają ochronie depozyty kadry zarządzające bankiem, oraz jego głównych akcjonariuszy, tj. takich, którzy posiadają co najmniej 5% akcji banku. Niezależnie od waluty w jakiej nominowany jest depozyt wypłata środków następuje w złotych po przeliczeniu wartości wkładu finansowego według kursu z dnia upadłości. |
Przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się na czas określony lub nieokreślony do przechowywania środków pieniężnych klienta oraz przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Można wyodrębnić cztery rodzaje rachunków bankowych: Rachunki rozliczeniowe w tym bieżące i pomocnicze - są one adresowane do podmiotów gospodarczych. Rachunki lokat terminowych. Rachunki oszczędnościowe, rachunku oszczędnościowo - rozliczeniowe, rachunki terminowe lokat oszczędnościowych. Rachunki powiernicze. Właściciel rachunku bankowego dysponuje swobodnie środkami zgromadzonymi na rachunku. Otwarcie rachunku bankowego związane jest z podpisaniem umowy, która określa w szczególności strony umowy, rodzaj otwieranego rachunku, walutę rachunku, czas trwania umowy, a także przesłanki i tryb dokonywania zmian. Cechą charakterystyczną lokat bieżących jest brak określenia terminu na jaki klient składa pieniądze w banku są one dostępne bez uszczerbku na oprocentowaniu w każdy momencie. Rachunek lokat bieżących są generalnie nisko oprocentowane z kolei rachunki lokat terminowych mają ściśle określony okres przetrzymywania środków w banku a długość tych okresów jak i oprocentowanie są ważną ofertą bankową. Od 1 lipca 2004 roku w polskim systemie bankowym funkcjonują nowe numery rachunków bankowych a ich długość wynosi 26 cyfr. |