WYTYCZNE I ZALECENIA
w sprawie przygotowania prac dyplomowych (magisterskich, inżynierskich, licencjackich)
na Wydziale Zarządzania Politechniki Białostockiej
I. Wymogi formalne
Temat pracy dyplomowej powinien być zgodny z kierunkiem i specjalnością studiów. Student, który studiuje dwie specjalności na danym kierunku studiów, wykonuje jedną wspólną pracę dyplomową wiążącą obie specjalności.
Pracę dyplomową student wykonuje pod kierunkiem profesora, doktora habilitowanego lub docenta. Rada Wydziału może upoważnić do kierowania pracą dyplomową adiunktów lub starszych wykładowców posiadających stopień naukowy doktora. Te same zasady dotyczą recenzentów prac dyplomowych.
Temat pracy dyplomowej powinien być wydany studentowi w formie karty dyplomowej (wzór nr 2) najpóźniej na dwa semestry przed zakończeniem studiów magisterskich lub na jeden semestr przed zakończeniem studiów inżynierskich albo licencjackich.
Wykaz tematów prac dyplomowych, zgłoszonych przez kierowników poszczególnych katedr, zatwierdza dziekan.
Student jest obowiązany złożyć pracę dyplomową w następujących terminach:
do 31 stycznia, jeśli studia kończą się w semestrze zimowym;
do 30 czerwca, jeśli studia kończą w semestrze letnim.
Dziekan, na wniosek kierującego pracą lub na uzasadnioną prośbę studenta, może przesunąć termin złożenia pracy dyplomowej maksymalnie o trzy miesiące.
Nie złożenie pracy dyplomowej w ustalonym terminie powoduje skreślenie z listy studentów. Osoba skreślona z listy studentów z powodu nie złożenia pracy dyplomowej w regulaminowym terminie może złożyć pracę w ciągu roku od daty wymienionej w punkcie 5 i zdawać egzamin dyplomowy.
Wykonaną pracę dyplomową student przekazuje do dziekanatu (dwa egzemplarze) wraz z jej wersją elektroniczną po uprzednim uzyskaniu adnotacji promotora o przyjęciu pracy (na stronie tytułowej - wzór nr 1). Złożenie pracy potwierdza dziekanat w karcie dyplomowej - wzór nr 2.
Oceny pracy dyplomowej dokonuje kierujący pracą oraz jeden recenzent w formularzu „Ocena pracy dyplomowej” według obowiązującego wzoru. Oceny te są wpisywane do karty dyplomowej w trakcie egzaminu dyplomowego. Ostateczna ocena pracy, wpisana do protokołu egzaminu dyplomowego, jest średnią arytmetyczną z ocen wystawionych przez prowadzącego (promotora) i recenzenta. W przypadku rażącej rozbieżności ocen wystawionych przez promotora i recenzenta dziekan zasięga opinii drugiego recenzenta.
II. Struktura pracy dyplomowej
Praca dyplomowa powinna zawierać (wymóg formalny):
kartę tytułową (wzór nr 1) - jako pierwszą stronę pracy;
kartę dyplomową (wzór nr 2) - jako drugą stronę pracy.
Zakres merytoryczny pracy powinien obejmować:
cel i zakres pracy;
określenie metodyki realizacji pracy (osiągnięcie celu);
rozwiązanie zadania (obliczenia, rysunki, wyniki badań, analiza);
wnioski szczegółowe i uogólnione (podsumowanie);
wykaz cytowanej literatury i wykorzystanych materiałów.
Objętość pracy dyplomowej
Pracę dyplomową należy pisać jednostronnie na arkuszach formatu A4. Wielkość czcionki nr 12 lub 13.
Rozmiar pracy dyplomowej powinien wynikać z wyczerpującego opracowania tematu.
W odniesieniu do prac dyplomowych przygotowywanych na Wydziale Zarządzania PB można przyjąć zasadę, iż objętość części zasadniczej pracy licencjackiej lub inżynierskiej powinna wynosić 50-60 stron, a pracy magisterskiej 80-100 stron.
Na poziomie zawodowym praca powinna dotyczyć umiejętności pogłębionego opisu danego zjawiska, procesu lub firmy. Przy pracy magisterskiej należy wymagać przeprowadzenia badań i analizy danych.
Podział pracy na rozdziały
Rozdział jest podstawową jednostką składową pracy dyplomowej. Nie ma wprawdzie uniwersalnego sposobu podziału na rozdziały, można jednak sformułować ogólne funkcje i zasady tego podziału, a mianowicie:
rozdziały mają obrazować podział treści pracy, czyli ostatecznie i szczegółowo tę treść porządkować;
podział na rozdziały ma być przejrzysty, logicznie spójny, wykluczający możliwość powtórzeń tej samej treści w różnych miejscach pracy;
nazwy (tytuły) rozdziałów powinny możliwie szczegółowo informować o ich treści;
tytuły rozdziałów mogą być pisane WIELKIMI LITERAMI; każdy rozdział (i inny element pracy równy rozdziałowi, np. WSTĘP, WPROWADZENIE lub PODSUMOWANIE, ZAKOŃCZENIE) należy rozpoczynać od nowej strony; wskazane jest umieszczenie tytułu rozdziału 8-10 cm poniżej górnej krawędzi strony;
po tytułach rozdziałów (podrozdziałów), jak również po tytule pracy, nie stawia się kropki;
należy unikać nadmiernych dysproporcji pomiędzy objętością rozdziałów zasadniczych.
Wewnętrzny podział rozdziałów
W pracy dyplomowej mogą znajdować się rozdziały, które w ogóle nie dzielą się wewnętrznie, a także rozdziały, które - zależnie od potrzeb - mają szczegółowy podział treści. Należy jednak zachować równowagę podziału poszczególnych rozdziałów.
Dość powszechnie jest stosowany podział rozdziałów oparty na skali cyfrowej, z wykorzystaniem wyłącznie cyfr arabskich, a mianowicie:
1. (Rozdział) .........................................
1.1. ........................................................
1. .....................................................
1.2. .......................................................
1.2.1. ....................................................
1.2.1.1. .................................................
2. (Rozdział) ..........................................
......................................................
2.1.1. ...................................................
......................................................
Do numeracji rozdziałów mogą być też użyte cyfry rzymskie, ale do numeracji podrozdziałów wyłącznie cyfry arabskie. W takiej sytuacji numeracja rozdziałów i podrozdziałów będzie przedstawiała się następująco:
Rozdział I ...............................................
1. ...........................................................
........................................................
2. ...........................................................
2.1. ........................................................
2.2. ........................................................
Rozdział II ............................................
1. ...........................................................
1.1. ........................................................
.....................................................
2. ...........................................................
........................................................
........................................................
3. ...........................................................
Po każdej cyfrze, występującej w numerach rozdziałów i podrozdziałów, zarówno rzymskiej jak i arabskiej, należy postawić kropkę.
Nadmierne rozdrabnianie pracy, szczególnie w odniesieniu do rozdziałów zasadniczych, jest niecelowe, a przyjęcie podziału wewnętrznego rozdziałów według skali co najwyżej 4-stopniowej w pracach dyplomowych wydaje się rozsądne.
Wstęp (Wprowadzenie)
Do najważniejszych elementów wstępu, wprowadzenia, które da się wyodrębnić w pracach dyplomowych, można zaliczyć:
przedstawienie motywacji podjęcia tematu, to jest okoliczności i przyczyn zainteresowania się tematem przez autora pracy;
sformułowanie celu pracy;
określenie charakteru i rodzaju źródeł, które posłużyły do przygotowania pracy;
przedstawienie metod stosowanych przez autora pracy;
opis zamierzonego postępowania z uwzględnieniem podziału pracy na rozdziały;
poczynienie początkowych ustaleń terminologicznych (jeśli zachodzi taka potrzeba).
Wstęp, mimo iż zawsze znajduje się na początku pracy, zazwyczaj - w ostatecznej wersji - jest pisany na końcu, czyli jako ostatnia część pracy.
Podsumowanie (Zakończenie)
Ta część pracy może mieć także inną nazwę, np. wnioski końcowe, podsumowanie i wnioski. Niezależnie od nazwy dobrze napisane podsumowanie, zakończenie powinno dawać odpowiedź na pytanie, czy cel pracy (sformułowany we wstępie) został zrealizowany.
Ważniejsze zasady, które należy uwzględnić przy pisaniu podsumowania, można sformułować następująco:
powinna istnieć bezpośrednia relacja pomiędzy wstępem, rozdziałami pracy i podsumowaniem; podsumowanie nie jest elementem nowym, innym, obcym, ale jest częścią całości;
główną treścią podsumowania powinna być synteza wyników osiągniętych w poszczególnych rozdziałach pracy; tutaj właśnie ma zostać zrealizowana reguła przejścia od wniosków szczegółowych do uogólnienia;
pożądane jest, aby w podsumowaniu znalazły się stwierdzenia i wnioski o charakterze metodycznym, odnoszące się np. do dostępności danych źródłowych lub przydatności zastosowanych przez autora metod, jak również o charakterze utylitarnym, które mogą np. mieć postać zaleceń adresowanych do przedsiębiorstwa, jeśli takowe było obiektem zainteresowania autora pracy.
Za najważniejszą należy przyjąć zasadę, że wszelkie stwierdzenia, wnioski szczegółowe i uogólnione muszą wynikać z treści pracy.
Bibliografia
Nazywanie wykazu cytowanych publikacji (literatury, prac) mianem bibliografii przez niektórych specjalistów jest uważane za błędne, jako że takowe wykazy na ogół nie spełniają wymogów bibliografii, wynikających z definicji tego pojęcia podawanej w słownikach i encyklopediach. Unikać bibliografii za każdą cenę nie ma potrzeby, ale zamiast bibliografii można użyć następujących sformułowań np. literatura lub spis literatury.
Marginesy, numeracja stron:
szerokość marginesu lewego - 30 mm.;
szerokość marginesu prawego - 20 mm.;
marginesy górny i dolny - po 25 mm.
Przy numeracji stron pracy dyplomowej należy przyjąć zasadę, iż pierwszą stroną pracy jest karta tytułowa (wzór nr 1), drugą zaś - karta dyplomowa (wzór nr 2), przy czym obie karty pozostają nienumerowane. Pierwszą stroną opatrzoną numerem (3) będzie zatem spis treści, a ostatnią - ostatnia strona pracy (bez załączników). Załączniki do pracy 1-stronicowe pozostają bez nadanego numeru strony, natomiast wielostronicowe mają własną numerację, odpowiednio Z1.1, Z1.2 itd.
W numeracji stron należy stosować cyfry arabskie, umieszczając numer w jednym z czterech miejsc, a mianowicie: na środku na górze lub na dole strony; w prawym górnym albo dolnym rogu strony. Ze względu na przypisy umieszczane zazwyczaj na dole strony godna polecenia wydaje się numeracja na górze strony. Numer umieszczony w prawym górnym rogu nie powinien wystawać poza prawy margines strony.
Strona, na której zaczyna się nowy rozdział zasadniczy, nie musi być numerowana.
Spis treści
Najlepszym miejscem dla spisu treści w pracy dyplomowej jest początek pracy, czyli trzecia strona (kartka) pracy, po karcie tytułowej i karcie dyplomowej. Spis treści musi być kompletny, to znaczy, że ma zawierać informacje o wszystkich składowych elementach pracy, zarówno rozdziałach opatrzonych numerami oraz o elementach pomocniczych, jak np.: spis (wykaz) rysunków, spis (wykaz) tabel, spis (wykaz) załączników.
Wstęp (wprowadzenie) oraz podsumowanie (zakończenie) mogą być numerowane na równi z rozdziałami zasadniczymi lub wystąpić bez własnych numerów. W każdym jednak przypadku te części pracy należy traktować jako równorzędne rozdziałom zasadniczym.
W spisie treści trzeba podać numer strony, na której zaczyna się każdy wyróżniony element pracy, w tym wszystkie podtytuły (śródtytuły) wyodrębnione w tekście podstawowym.
Wielkość i kształt liter w spisie treści powinny być zgodne ze stosowanymi w tekście podstawowym.
Przykład spisu treści:
WSTĘP ............................................................................................................................... |
4 |
1. ROZDZIAŁ .................................................................................................................... |
6 |
1.1. ...................................................................................................................................... |
6 |
1.2. ...................................................................................................................................... |
8 |
1.2.1. ................................................................................................................................... |
8 |
1.2.2. ................................................................................................................................... |
11 |
2. ROZDZIAŁ .................................................................................................................... |
15 |
3. ROZDZIAŁ .................................................................................................................... |
29 |
PODSUMOWANIE ........................................................................................................... |
43 |
LITERATURA |
|
albo SPIS LITERATURY .................................................................................................. |
47 |
Spis rysunków .................................................................................................................... |
49 |
Spis tabel ............................................................................................................................ |
49 |
Spis załączników ................................................................................................................ |
50 |
III. Inne uwagi o pisaniu i redakcji pracy dyplomowej
W pracy dyplomowej nie należy używać czasowników w I osobie liczby pojedynczej (ja) oraz ograniczyć do niezbędnego minimum używanie czasowników w I osobie liczby mnogiej (my). Wymóg ten można łatwo spełnić stosując odpowiednie bezosobowe formy czasowników, jak np.: zamiast „obliczyłam(em)” - obliczono; zamiast „widzimy, że...” - widać, że...; zamiast „możemy stwierdzić, że...” - można stwierdzić, że...; zamiast „musimy zauważyć” - należy zauważyć itd.
Numer i nagłówek tabeli umieszcza się nad tabelą; numer i podpis rysunku - pod rysunkiem. W obu przypadkach należy podać źródło (pod spodem). Po nagłówku tabeli oraz po podpisie rysunku nie stawia się kropki, natomiast po „źródle” (dla odmiany) kropkę należy postawić.
W spisie (wykazie) rysunków oraz w spisie (wykazie) tabel podaje się numery stron, na których zostały one zamieszczone.
Tekst pracy powinien być pisany z uwzględnieniem akapitów w myśl zasady:
„nowa myśl-nowy wiersz-akapit”. Wiersz z uwzględnieniem akapitu powinien zaczynać się na pionie czwartej lub piątej litery następnego wiersza.
Tekst bez akapitów jest nużący i trudniej przyswajalny; układ, w którym prawie każde zdanie zaczyna się od akapitu, jest niepoprawny.
Pisanie w cudzysłowie w zasadzie obowiązuje w trzech sytuacjach:
przy cytowaniu obcego tekstu;
w okolicznościach szczególnych, w których chodzi o wyeksponowanie oryginalności sformułowania;
przy pisaniu nazw czasopism;
przy wyróżnianiu wyrazów, od których piszący chce się zdystansować, np. użytych ironicznie.
Używanie cudzysłowu przed nazwą i po nazwie czasopisma (ale przed oznaczeniem roku i numeru) jest celowe dla potrzeb wyróżnienia czasopisma jako osobnej grupy źródeł literaturowych. Jeśli nazwa czasopisma jest pisana skrótem, na który składają się pierwsze duże litery kolejnych wyrazów pełnej nazwy (bez kropek), np. ŻG zamiast „Życie Gospodarcze”, cudzysłowu używać nie trzeba.
W żadnym wypadku nie należy pisać w cudzysłowie tytułów cytowanych publikacji.
Do oznaczania odnośników (odsyłaczy) zaleca się przyjmowanie numeracji cyfrowej, ciągłej dla całej pracy lub numerowanie odsyłaczy osobno na każdej stronie. Cyfra odnośnika (lub liczba wielocyfrowa) może być umieszczona w każdym miejscu zdania, byleby nie bezpośrednio po znaku interpunkcyjnym (przecinku, średniku, dwukropku, myślniku) i bezpośrednio po spójniku (i, oraz, więc) lub przyimku (z, w, na, itd.). Jeśli odnośnik znajduje się na końcu zdania, kropkę kończącą zdanie należy umieścić po odnośniku.
Najlepszym miejscem do ulokowania przypisów jest dolna część strony, przy czym oznaczenie przypisu (liczbą jedno- lub wielocyfrową) musi odpowiadać odnośnikowi. Obowiązuje zasada, iż na jednej stronie tekstu pracy może znaleźć się co najwyżej tyle odnośników, ile przypisów zmieści się na dole tej samej strony. Zasada ta może być złamana jedynie w przypadku, gdy obszerność ostatniego przypisu powoduje, że jego część musi być przeniesiona na następną stronę. Takie sytuacje należy jednak ograniczyć do minimum. Niedopuszczalne jest zamieszczanie całego przypisu na innej stronie niż ta, na której znajduje się odnośnik odsyłający do owego przypisu.
Przypisy powinny być pisane pismem o dwa stopnie mniejszym niż tekst podstawowy, przy zmniejszonym również odstępie między wierszami
Powołując się po raz pierwszy na akt prawny należy ów akt przedstawić w całej okazałości, podając miesiąc pełnym słowem, np. Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2005 r. nr 164, poz. 1365). Numer Dz. U. może być podany w tekście podstawowym z użyciem nawiasów lub w postaci przypisu na dole strony. Przy kolejnych powołaniach się na ten sam akt prawny można już stosować formę skróconą, np. Prawo o szkolnictwie wyższym stanowi...
Powołując się na stronę internetową należy po symbolu strony podać datę jej odczytu, czyli odwiedzenia. Przy stronach internetowych ważne jest podanie nazwy strony (jej właściciela) a nie tylko adresu internetowego Pozwala to ocenić wiarygodność materiałów zamieszczonych na danej stronie, np.:
Redakcja Słowników Języka Polskiego PWN. Witryna internetowa. http://slowniki.pwn.pl, stan z 10.04.2006.
Obowiązek ten odnosi się zarówno do stron internetowych podawanych w przypisach (na dole strony pracy), jak i do ich spisu (wykazu) zamieszczonego na końcu pracy.
Powołując się na pozycję książkową należy podać:
nazwisko i pierwszą literę imienia autora (autorów);
tytuł książki (kursywą);
nazwę wydawnictwa;
miejsce i rok wydania;
numery stron zawierające tekst, na który powołuje się autor pracy dyplomowej.
Na przykład: Gościniak-Kasprzyk D., Przedsiębiorczość po polsku, Wydawnictwo Studio EMKA, Warszawa, 2001, s. 64-65.
Numery stron muszą być podane w przypadku książek wymienionych w przypisach, obowiązek ten nie dotyczy wykazu literatury (publikacji).
Oznaczenie wydawnictwa nie było dotąd traktowane jako obowiązkowe, jednakże z powodu znacznego wzrostu liczby wydawnictw należy je uznać za bardzo pożądane. Obowiązuje tutaj jednak zasada jednolitego podejścia: albo wszystkie pozycje książkowe mają podaną nazwę wydawnictwa, albo żadna jej nie posiada.
Powołując się na publikacje zamieszczane w czasopismach należy przestrzegać reguł odnoszących się do pozycji książkowych, z następującymi uzupełnieniami:
nazwę czasopisma umieszcza się w cudzysłowie, zaś wszystkie wyrazy z nazwy czasopisma (poza spójnikami) należy rozpoczynać dużą literą;
po nazwie czasopisma (bez uprzedniego przecinka) należy podać rok wydania; a następnie (po przecinku) numer, zeszyt lub tom;
na końcu (po przecinku) podaje się numery stron.
Na przykład: Dobke B., Frachtowanie tonażu chłodniowego do przewozu ładunków, „Technika i Gospodarka Morska” 1963, nr 12, s. 355.
W wykazie literatury (publikacji) zaleca się zachowanie kolejności poszczególnych pozycji wyznaczonej przez porządek alfabetyczny, a decyduje o niej pierwsza litera nazwiska autora. W sytuacjach niejednoznacznych należy przestrzegać następujących zasad:
jeśli znane są wyłącznie inicjały autora, inicjał sygnujący nazwisko wyznacza
alfabetycznie miejsce w wykazie;
w przypadku dwóch lub więcej autorów (współautorów) pracy regułę alfabetyczną stosuje się wobec pierwszego autora; jeśli autorem pracy jest organizacja - uwzględnia się pierwszą literę pierwszego wyrazu nazwy tej organizacji;
jeśli praca nie ma wyróżnionego autora, należy ją umieścić w wykazie według liter pierwszego wyrazu tytułu;
pracę zbiorową lokuje się w miejscu wyznaczonym alfabetycznie przez jej redaktora
(redaktora naukowego, redaktora - koordynatora);
jeśli nie ma potrzeby wykazania całej pracy zbiorowej, zapis w wykazie powinien mieć następującą postać:
Belka M., Inflacja, [w:] Elementarne zagadnienia ekonomii (pr. zbior. pod red. nauk. R. Milewskiego), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1994.
IV. Obowiązki promotorów prac dyplomowych oraz nauczycieli prowadzących seminaria dyplomowe
Promotor pracy dyplomowej ma obowiązek:
przeanalizowania zaproponowanego przez dyplomanta harmonogramu pracy dyplomowej i po dokonaniu ewentualnej korekty - zaakceptowania go;
systematycznego sprawdzania i zatwierdzania kolejnych etapów pracy;
wystawienia oceny pracy dyplomowej biorąc pod uwagę: systematyczność wykonywania pracy, umiejętność korzystania z literatury, poprawność i poziom rozwiązania problemów, poprawność językową oraz stronę graficzną pracy.
Nauczyciele akademiccy prowadzący seminaria dyplomowe zobowiązani są do:
poinformowania studentów, iż podpisanie przez nich pracy dyplomowej jest zarazem oświadczeniem stwierdzającym, że praca została wykonana samodzielnie;
omówienia zasad korzystania z literatury oraz prac osób trzecich;
poinformowania o konsekwencjach w przypadku stwierdzenia naruszenia praw autorskich;
zapoznania studentów z treścią niniejszych wytycznych i zaleceń.
W treści wytycznych i zaleceń uwzględniono zapisy dotyczące przygotowania prac dyplomowych, które zostały zawarte w następujących aktach prawnych:
Regulaminie studiów Politechniki Białostockiej zatwierdzonym przez Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w dniu 24 kwietnia 2002 roku,
Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 lipca 2005 roku w sprawie dokumentacji przebiegu studiów,
Zarządzeniu nr 22 Rektora Politechniki Białostockiej z dnia 28 czerwca 2005 roku w sprawie wprowadzenia „Zasad postępowania przy przygotowaniu i obronie pracy dyplomowej w Politechnice Białostockiej”.
Zarządzeniu nr 17 Rektora Politechniki Białostockiej z dnia 09 marca 2006 roku w sprawie zmiany Zarządzeniu nr 22 Rektora Politechniki Białostockiej z dnia 28 czerwca 2005 roku w sprawie wprowadzenia „Zasad postępowania przy przygotowaniu i obronie pracy dyplomowej w Politechnice Białostockiej”.
Opracował zespół w składzie:
dr hab. prof. PB Stanisław Jurewicz
dr hab. prof. PB Stanisław Naruszewicz
dr hab. prof. PB Tadeusz Popławski
dr hab. prof. PB Andrzej Wasiak
1