1. WSTĘP

W opracowaniu naszym chcieliśmy porównać budżety czterech śląskich gmin : Bytomia , Rudy Śląskiej , Tarnowskich Gór i Zabrza . Pokażemy w jaki sposób zostały zaplanowane i wykonane dochody i wydatki poszczególnych gmin i ocenimy który z budżetów w/w miast był najbardziej zrównoważony pod względem uzyskanych dochodów i zrealizowanych wydatków . Jednak w głównym stopniu chcemy skupić uwagę na wydatkach gmin i je przeanalizować .

2. BUDŻET JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Na wstępie kilka słów o budżecie gminy .

Budżet jednostki samorządu terytorialnego jest uchwalany w formie uchwały budżetowej na rok budżetowy. Budżet jednostki samorządu terytorialnego jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów ( są nimi między innymi pieniądze pochodzące ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych , z prywatyzacji majątku jednostek samorządu terytorialnego , ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych , z otrzymanych pożyczek i kredytów ) i rozchodów ( są nimi między innymi pieniądze na spłatę otrzymanych pożyczek i kredytów , na wykup papierów wartościowych oraz inne operacje finansowe , udzielone pożyczki ) tej jednostki jak również przychodów i wydatków :

1. zakładów budżetowych , gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych

i środków specjalnych ,

2. funduszy celowych jednostki samorządu terytorialnego .

Uchwała budżetowa stanowi podstawę gospodarki finansowej gminy . Określa ona oprócz limitów wydatków na okres roku budżetowego , limity wydatków na wieloletnie programy inwestycyjne oraz zadania wynikające z kontraktów wojewódzkich .

1. DOCHODY GMINY

Dochody budżetów jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego . Tak więc dochodami gminy są :

1. wpływy z ustalonych i pobieranych na podstawie odrębnych ustaw podatków:

1. od nieruchomości

	Plan	Wykonanie	%
BYTOM	29500000	32900881	111,33
RUDA ŚLĄSKA	48800000	47763376	97,88
TARNOWSKIE GÓRY	16000000	15675952	98,00
ZABRZE	38515261	41150790	107,00

2. rolnego

	Plan	Wykonanie	%
BYTOM	23000	31830	138,39
RUDA ŚLĄSKA	20800	23136	111,23
TARNOWSKIE GÓRY	84783	94101	111,00
ZABRZE	60000	19852	33,00

3. leśnego

	Plan	Wykonanie	%
BYTOM	8000	8321	104,02
RUDA ŚLĄSKA	4000	8771	219,28
TARNOWSKIE GÓRY	16249	20884	128,50
ZABRZE	6000	5109	85,00

4. od środków transportu

	Plan	Wykonanie	%
BYTOM	1200000	1438895	119,90
RUDA ŚLĄSKA	780000	962996	123,46
TARNOWSKIE GÓRY	494000	426242	86,30
ZABRZE	1700000	1505216	89,00

5. od działalności gospodarczej osób fizycznych , opłacanego w formie karty podatkowej

	Plan	Wykonanie	%
BYTOM	1300000	1112906	85,61
RUDA ŚLĄSKA	1200000	1023121	85,26
TARNOWSKIE GÓRY	450000	415325	92,30
ZABRZE	1100000	958221	87,00

6. od spadków i darowizn

	Plan	Wykonanie	%
BYTOM	700000	990825	141,55
RUDA ŚLĄSKA	600000	552998	92,17
TARNOWSKIE GÓRY	400000	225388	56,30
ZABRZE	800000	932580	117,00

7. od posiadania psa

	Plan	Wykonanie	%
BYTOM	220000	205542	93,43
RUDA ŚLĄSKA	105000	96451	91,86
TARNOWSKIE GÓRY	27600	24148	87,50
ZABRZE	70000	104513	149,00

2. wpływy z opłat :

1. skarbowej

2. eksploatacyjnej , w części określonej w ustawie Prawo geologiczne i górnicze

3. lokalnych , uiszczanych na podstawie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych

4. innych , pobieranych na podstawie odrębnych ustaw , o ile ustawy stanowią , że jest to dochód gminy

	Plan	Wykonanie	%
BYTOM	4500000	2788734	61,97
RUDA ŚLĄSKA	3576200	4159409	116,30
TARNOWSKIE GÓRY	1948000	2135891	109,60
ZABRZE	7554000	7997964	105,87

3. udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa , w wysokości :

1. 27,6 % wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych , zamieszkałych na terenie gminy ( liczba mieszkańców faktycznie zamieszkałych na terenie gminy , według stanu na dzień 30 czerwca raku bazowego , podana przez Główny Urząd Statystyczny )

2. 5 % wpływów z podatku dochodowego od osób prywatnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej

	Plan	Wykonanie	%
BYTOM	54223045	65695893	121,16
RUDA ŚLĄSKA	61582643	55315680	89,80
TARNOWSKIE GÓRY	16334883	16553638	101,30
ZABRZE	63347541	60924068	96,17

4. subwencje ogólne , każda gmina otrzymuje z budżetu państwa subwencje ogólną składającą się z części podstawowej , oświatowej i rekompensującej ; o przyznaniu środków otrzymanych w formie subwencji ogólnej decyduje rada gminy

	Plan	Wykonanie	%
BYTOM	61487305	61487305	100,00
RUDA ŚLĄSKA	82615507	82615507	100,00
TARNOWSKIE GÓRY	20281306	20281306	100,00
ZABRZE	60568481	60568481	100,00

5. dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe gminy oraz wpłaty od zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych gminy

6. dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej zlecone gminie oraz inne zadania zlecone ustawami

7. odsetki od środków finansowych gminy , gromadzonych na rachunkach bankowych

8. dochody z majątku gminy

Oprócz tego dochodami gminy mogą być :

1. dotacje celowe na dofinansowanie zadań własnych gminy

2. dotacje celowe na zadania realizowane przez gminę na podstawie porozumień z organami administracji rządowej lub z innymi jednostkami samorządu terytorialnego

3. dotacje celowe z budżetu państwa na usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego

4. dotacje z funduszy celowych

5. spadki , zapisy i darowizny

6. odsetki od pożyczek udzielonych przez gminę

7. opłaty prolongacyjne oraz odsetki od nieterminowo regulowanych należności , stanowiących dochody gminy

8. odsetki i dewidendy od kapitału wniesionego do spółek

9. dochody z kar pieniężnych i grzywien , określonych odrębnymi przepisami

10. inne dochody należne gminie na podstawie odrębnych przepisów

1. WYDATKI GMINY

Wydatki budżetów jednostek samorządu terytorialnego są przeznaczone na realizację zadań określonych w ustawach , a w szczególności na :

1. zadania własne jednostek samorządu terytorialnego

2. zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego ustawami

3. zadania przejęte przez gminy do realizacji w drodze umowy lub porozumienia

4. zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego

5. pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu terytorialnego , określona przez organ stanowiący gminy

Plan i wykonanie wydatków miast Bytomia , Rudy Śląskiej , Tarnowskich Gór i Zabrza przedstawia poniższa tabela . W tabeli został przedstawiony procentowy udział poszczególnych działów w całości wydatków gmin .

Teraz za pomocą wykresów chcemy zobrazować i zanalizować procentowy udział poszczególnych działów klasyfikacji budżetowej w całości wydatków w poszczególnych gminach oraz wielkość wydatków w gminach na konkretny dział w roku budżetowym 2001 .

Z wykresów wynika że największa część wydatków gminy przeznaczana jest na oświatę i wychowanie , gospodarkę mieszkaniową , opiekę społeczną , administracje publiczną i bezpieczeństwo publiczne i ochronę .

Na zakończenie wydatków chcemy porównać dochody i wydatki gmin poniesione w 2001 r.

Różnica między dochodami a wydatkami budżetu gmin stanowi odpowiednio nadwyżkę lub deficyt jednostki samorządu terytorialnego . Deficyt budżety gminy może być pokryty przychodami pochodzącymi z :

1. sprzedaże papierów wartościowych wyemitowanych przez gminę

2. kredytów zaciąganych w bankach krajowych

3. pożyczek

4. prywatyzacji majątku gminy

5. nadwyżki budżetu gminy z lat ubiegłych

6. wolnych środków jako nadwyżki pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu jednostki samorządu terytorialnego , wynikającej z rozliczeń kredytów i pożyczek z lat ubiegłych

Dochody i wydatki miast Bytomia , Rudy Śl. , Tarnowskich Gór i Zabrza

	Dochody	i przychody		Wydatki i	rozchody
	Plan	Wykonanie	%	Plan	Wykonanie	%
BYTOM	392 608 566	393 540 110	100,24	392 398 937	383 631 543	97,77
RUDA ŚLĄSKA	295 685 867	280 754 455	94,95	306 136 499	276 899 668	90,40
TARNOWSKIE GÓRY	91 483 105	84 410 501	92,30	91 483 105	80 365 126	87,80
ZABRZE	411 408 938	401 078 105	97,50	408 174 120	391 834 975	96,00

Z powyższego porównania wynikają następujące wnioski :

1. wszystkie gminy zamknęły swoje budżety za rok 2001 nadwyżką budżetową

2. jedynie gmina Bytom wykonała dochody w 100 % , pozostałe gminy nie wykonały założonego planu dochodów

3. najbardziej zrównoważony budżet pod względem zaplanowanych dochodów i wydatków posiada gmina Bytom .

3. ZOBOWIĄZANIA WEDŁUG TYTUŁÓW DŁUZNYCH ORAZ GWARANCJI I PORECZEŃ

Łączna kwota przypadających do spłat w danym roku budżetowym rat kredytów i pożyczek oraz potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych przez gminę poręczeń wraz z należnymi w danym roku odsetkami od tych kredytów i pożyczek , oraz należnych odsetek i dyskont , a także przypadających w danym roku budżetowym wykupu papierów wartościowych emitowanych przez gminę , nie może przekroczyć 15 % planowanych na dany rok budżetowy dochodów jednostki samorządu terytorialnego . Równocześnie łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego na koniec roku budżetowego nie może przekraczać 60 % dochodów tej jednostki w tym roku budżetowym .

Ze sprawozdania o stanie zobowiązań według tytułów dłużnych oraz gwarancji i poręczeń wynika iż miasto Bytom na dzień 31.12.2001 r. posiada zadłużenie ogółem na kwotę 13 169 696 zł. z której przypada na :

• papiery wartościowe ( obligacje ) 9 000 000 zł.

• kredyty długoterminowe 3 921 876 zł.

• zobowiązania wymagalne jednostek 247 820 zł.

Ze sprawozdania z Zabrza wynika że miasto na dzień 31.12.2001 r. posiadało zadłużenie w kwocie 25 320 000 zł. na które przypada :

• pożyczka NFOŚ i WFOŚ na realizację inwestycji 15 820 000 zł.

• kredyt PBK S.A. na realizację inwestycji 9 500 000 zł.

Zadłużenie miasta Rudy Śląskiej na koniec roku 2001 r. wynosiło 29 738 734 zł. na które składają się :

• zaciągnięte kredyty 28 784 405 zł.

• zaciągnięte pożyczki 954 329 zł.

W budżecie gminy mogą być tworzone rezerwy celowe i rezerwa ogólna . Rezerwy celowe są tworzone na wydatki , których szczegółowy podział na pozycje klasyfikacji budżetowej nie może być dokonany w okresie opracowania budżetu . Suma rezerw celowych nie może przekraczać 5 % wydatków budżetu . Rezerwa ogólna nie może być wyższa niż 1 % wydatków budżetu . rezerwami celowymi i ogólna dysponuje zarząd gminy .

4. WYKONANIE BUDŻETU JEDNOSTKI SAMORZADU TERYTORIALNEGO

W terminie 7 dni od dnia przekazania projektu uchwały budżetowej organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego zarząd gminy przekazuje podległym jednostkom informacje niezbędne do opracowania projektów ich planów finansowych .

W terminie 21 dni od dnia uchwalenia uchwały budżetowej zarząd gminy :

1. opracowuje układ wykonawczy budżetu gminy

2. przekazuje podległym jednostkom informacje o ostatecznych kwotach dochodów i wydatków tych jednostek oraz wysokości dotacji i wpłat do budżetu

3. opracowuje plan finansowy zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych gminie ustawami , przyjmując jako podstawę dla tego planu kwotę dotacji przyznanych na ten cel w danym roku budżetowym oraz wielkość dochodów związanych z realizacją tych zadań , które podlegają przekazaniu do budżetu państwa .

jednostki organizacyjne gminy dostosowują projekty planów do uchwały budżetowej . W planie finansowym urzędu jednostki samorządu terytorialnego ujmuje się wszystkie wydatki budżetowe nie ujęte w planach finansowych innych jednostek budżetowych , w tym wydatki związane z funkcjonowaniem organu stanowiącego i zarządu jednostki samorządu terytorialnego . W planie tym ujmuje się także :

1. dotacja dla zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych

2. pozostałe dotacje i środki przekazywane na rzecz budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego i związków komunalnych

3. wpłaty na rzecz związków jednostek samorządu terytorialnego

4. płatności oraz składki wpłacane na rzecz instytucji krajowych i zagranicznych

Zarząd gminy sprawuje ogólny nadzór nad realizacją , określonych uchwałą budżetową , dochodów i wydatków budżetu gminy . W toku wykonywania budżetu zarząd może , po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji właściwej do spraw budżetu , dokonywać zmian w planie dochodów i wydatków budżetu gminy , polegając na :

1. zmianach planu dochodów i wydatków związanych z wprowadzanymi w trakcie roku budżetowego zmianami kwot dotacji celowych przekazywanych z budżetu państwa oraz z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego

2. przenoszeniu wydatków z rezerw budżetowych , zgodnie z planowanym przeznaczeniem wydatków

3. zmianach w planie dochodów gminy , wynikających ze zmian kwot subwencji w wyniku podziału rezerw .

Organ stanowiący gminy może upoważnić zarząd do :

1. dokonywania innych zmian w planie wydatków , z wyłączeniem przeniesień wydatków między działami

2. przekazania niektórych uprawnień do dokonywania przeniesień planowanych wydatków innym jednostkom organizacyjnym gminy.

Bankową obsługę budżetu jednostki samorządu terytorialnego wykonuje bank wybrany przez organ stanowiący danej jednostki w trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych . Zasada wykonywania obsługi bankowej określa umowa zawarta między zarządem gminy a bankiem . Zarząd gminy może w granicach upoważnień zawartych w uchwale budżetowej zaciągnąć kredyty bankowe w wybranych przez siebie bankach .

Zarząd gminy przedstawia organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego i regionalnej izbie obrachunkowej informację o przebiegu wykonania budżetu za I półrocze , w terminie do dnia 31 sierpnia . Zakres i formę informacji określa organ stanowiący gminy . Natomiast sprawozdanie roczne z wykonania budżetu jednostki samorządu terytorialnego , zawierające zestawienie dochodów i wydatków wynikające z zamknięcia rachunków budżetów jednostki samorządu terytorialnego , zarząd przedstawia organowi stanowiącemu w terminie do dnia 31 marca następnego roku , w szczegółowości nie mniejszej niż w uchwale budżetowej , i przesyła izbie obrachunkowej . Organ stanowiący gminy rozpatruje sprawozdanie z wykonania budżetu jednostki samorządu terytorialnego w terminie do dnia 30 kwietnia roku następnego po roku sprawozdawczym i podejmuje uchwałę w sprawie udzielenia absolutorium organowi wykonawczemu .

---