antyteza - (przeciwstawienie) zabieg stylistyczny polegający na zestawieniu 2 przeciwnych znaczeniowo segmentów wypowiedzi . Posługiwanie się antytezami było szczególnie charakterystyczne dla poezji barokowej , charakteryzującej się dążeniem do oryginalności sformułowań.
apostrofa - bezpośredni zwrot do adresata : osoby, personifikowanej idei, Boga, bóstwa, stosowany
w przemówieniach lub podniosłych utworach poetyckich .
hiperbola - sposób przedstawiania jakiegoś zjawiska, polegający na jego wyolbrzymieniu . Hiperbola podkreśla emocjonalne zaangażowanie podmiotu i nastawiona jest na wywołanie równie silnych emocji u odbiorcy; może wskazywać na sile uczuć lub wagę jakiegoś problemu.
inwersja - przestawny szyk wyrazów w zdaniu, niezgodny z obowiązującymi normami, służący
w poezji podkreśleniu niezwykłości wypowiedzi bądź jej doniosłości.
oksymoron - charakterystyczny zwłaszcza dla poezji barokowej, środek stylistyczny, polegający na zestawieniu słów o znaczeniu przeciwstawnym . Oksymoron miął na celu prowokowanie i zadziwienie odbiorcy, wskazywał na złożoność świata i zjawisk, niemożność ich jednoznacznej interpretacji.
paradoks - zabieg charakterystyczny zwłaszcza dla lit. barkowej; zaskakujące sformułowanie, którego treść stoi w sprzeczności z ogólnie uznawanymi przekonaniami . Paradoks zaskakuje odbiorcę, burzy jego stereotypowe przekonania, ujawniając nieoczekiwana prawdę życiowa, filozoficzna lub moralna . Najprostsza paradoksu jest oksymoron.
parafraza - przeróbka utworu literackiego, swobodna i często żartobliwa, jednak dbająca o zachowanie uchwytnego podobieństwa do pierwowzoru.
przerzutnia - w wierszu to rozbicie całości składniowej lub znaczeniowej wersu, polegające na przerzuceniu jego części do wersu następnego. Przerzutnia urozmaica tok wiersza oraz jego strukturę intonacyjna, a także przez wyodrębnienie, podkreśla wagę pewnych słów czy sformułowań .
pytanie retoryczne - jedna z figur retorycznych i stylistycznych, polegająca na wprowadzeniu pytania , na które nie oczekuje się odpowiedzi . Pytanie retoryczne ma angażować odbiorcę i przykuwać jego uwagę.
retoryka - sztuka mówienia i wymowy , która powstała w starożytności i rozpowszechniła się
w renesansie . Szczególna role odgrywała w życiu polit. i spol. starożytnej Grecji i Rzymu. W późniejszych epokach sprowadziła się do zasad stosowania określonych wzorców stylistycznych. Najważniejszym zadaniem retoryki była umiejętność przekonywania i specjalnego oddziaływania na odbiorcę , przez nauczanie go i wywoływanie u niego
określonych reakcji estetycznych i emocjonalnych .
średniówka - charakterystyczny dla danego systemu wersyfikacyjnego przedział wewnątrz wersu , kształtujący jego intonacje. Średniówka występuje w wierszach sylabicznych , sylabotonicznych i tonicznych.
wiersz sylabiczny - wiersz realizujący założenia systemu wersyfikacyjnego zwanego sylabizmem,
Charakteryzuje się równa ilością sylab w każdym wersie oraz występowaniem średniówki w wersach dłuższych niż ośmiozgloskowe . Wers w wierszu sylabicznym może zawierać różną liczbę sylab.