Malarstwo historyczne i portretowe połowy wieku
Aleksander Lesser
Urodził się w 1814 roku w Warszawie jako syn Levy Lessera, znanego kupca i bankiera oraz Róży Loewenstein. Zmarł w 1884 w Krakowie.
Ukończył Liceum Warszawskie, prywatnie uczył się malarstwa u Józefa Paszkiewicza. W 1830 zapisał się na Wydział Sztuk Pięknych UW, gdzie studiował pod kierunkiem Antoniego Brodowskiego i Antoniego Blanka, uczył się również rzeźby i technik litograficznych. W wyniku represji po powstaniu listopadowym uczelnię zamknięto, a Lesser wyjechał do Drezna, gdzie studiował w latach 1832-35. W 1836 przeniósł się do Monachium i tam studiował do 1840. Zaprzyjaźnił się z Cyprianem Kamilem Norwidem. W 1846 powrócił do Warszawy i otworzył własną pracownię. W 1858 wysunięto jego kandydaturę na profesora malarstwa w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Lesser zaangażował się mocno w organizowanie życia artystycznego w Warszawie. Współorganizował w 1858 roku "Wystawę Krajową Sztuk Pięknych", a w latach 1859-60 brał czynny udział w organizowaniu Towarzystwa Zachęty Sztuki Polskiej. Od 1860 był członkiem Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, a od 1878 członkiem Komisji Historii Sztuki Akademii Umiejętności. Król szwedzki Karol XV uhonorował go złotym medalem "Litteris et Artibus".
W swoich dziełach podejmował głównie tematykę historyczną związaną z przełomowymi dla Polski wydarzeniami starając się możliwie wiernie odtworzyć wszystkie realia, do obrazów tych należą m.in.: "Koronacja Leszka Białego", "Hołd pruski", "Obrona Trembowli przeciw Turkom", "Ostatnie chwile Mikołaja Kopernika". Lesser zaliczany jest do tzw. nurtu archeologicznego w malarstwie polskim obecnego jeszcze przed rozkwitem talentu Jana Matejki, stawiającego sobie za zadanie przedstawienie na płótnie historii Polski. Zaznaczyć należy, że był on również niezwykle cenionym i wziętym malarzem obrazów o tematyce religijnej, które malował dla wiernych różnych wyznań. Do najsłynniejszych należą: "Dawid dziękujący Bogu za zwycięstwo nad Goliatem”, "Matka Boska Częstochowska" czy "Chrystus Pan w Ogrójcu".
Malował również portrety, pozostawił niezwykły zbiorowy portret warszawskiej inteligencji z 1861 w historycznej kompozycji "Pogrzeb pięciu poległych w Warszawie 2 marca 1861 na Cmentarzu Powązkowskim". Przedstawił na nim: Deotymę, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Tytusa Chałubińskiego, Andrzeja hr. Zamoyskiego, Karola Szlenkiera, duchownych różnych wyznań i siebie samego. Obraz ten wiązał się tematycznie z cyklem rysunków dokumentujących prześladowania Polaków przez władze carskie. Na szczególną uwagę zasługuje album "Królowie polscy, wizerunki zebrane i rysowane przez Alexandra Lessera, objaśnione tekstem historycznym przez Juliana Bartoszewicza...", pracę nad którym rozpoczął w 1857 roku. Poczet ten cieszył się ogromną popularnością. Jego autor opracował również studia kostiumologiczne "Typy porównawcze dawnych ubiorów i uzbrojenia w Polsce, na Szląsku i w Czechach" (1878) oraz do dzieła "Dzieje cywilizacji w Polsce", które jednak ostatecznie nie ukazało się drukiem. Podejmował niejednokrotnie tematy związane z dziejami Żydów w Polsce, np.: "Kazimierz Wielki nadający przywileje Żydom w Polsce", "Kazimierz Wielki i Esterka", "Berek Joselewicz".
Lesser nie zajmował się jedynie dokumentowaniem historii sobie współczesnej, czy historią dawnej Polski. W obszarze jego zainteresowań znalazły się również takie dziedziny jak ilustratorstwo, litografia i scenografia. Wykonał ilustracje do dzieł Adama Mickiewicza, Antoniego Malczewskiego, sporadycznie wykonywał litografie współpracując z zakładem Maksymiliana Fajansa. Do największych osiągnięć w dziedzinie scenografii zaliczyć należy projekty kostiumów do przedstawienia "Zbójcy" Friedricha Schillera w Teatrze Letnim (1868) oraz szkic dekoracji do dramatu W. Rapackiego "Wit Stwosz" w Teatrze Wielkim (1875).
Od lat siedemdziesiątych XIX wieku zajmował się również krytyką artystyczną i badaniami dawnej sztuki. Był przewodniczącym Delegacji Komitetu TZSP, która opracowała "Przewodnik do opisu dawnych pomników sztuki z dołączeniem XV tablic typów budownictwa, rzeźby i malarstwa" (1883).
Maksymilian Piotrowski
Urodził się w 1813 roku w Bydgoszczy jako syn piekarza z ul. Długiej.
W 1833 r. Maksymilian Piotrowski rozpoczął studia w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie. Nauka w klasie malarstwa historycznego, prowadzonej przez Wilhelma Hensla, wywarła duży wpływ na podejmowaną przez artystę tematykę, odnoszącą się często do wydarzeń z dawnych dziejów. W okresie studiów malarz stworzył wiele wizerunków osób bliskich artyście, powstałych podczas wizyt w rodzinnym domu. Utrzymane w manierze akademizmu, mają one charakter reprezentacyjny; niekiedy są, jak na przykład Scena balkonowa, stylizowane w duchu minionych epok. Kontynuując naukę w Akademii Sztuk Pięknych w Düsseldorfie, Piotrowski zetknął się z jej dyrektorem Wilhelmem Schadowem - entuzjastą nazarenizmu, który odrodzenie skostniałej pod wpływem akademickiego klasycyzmu sztuki, upatrywał w sentymentalno-romantycznych i religijnych kompozycjach nawiązujących do spuścizny artystów quattrocenta. Swoje zainteresowania tą ideą Piotrowski rozwijał we Włoszech. W 1842 r. przyjęty został do rzymskiego stowarzyszenia artystycznego Ponte Molle Gesellschaft. Nawiązał kontakt z protagonistą nazareńczyków Johannem Friedrichem Overbeckiem oraz kapitolińczykami, uprawiającymi włoską manierę nazarenizmu, kładącą nacisk na krajobraz i sceny rodzajowe. Pobyt we Włoszech wniósł w twórczość malarza sceny z życia włoskiego ludu osadzone w sielankowym pejzażu. Dalsza podróż artystyczna Piotrowskiego wiodła przez Monachium, gdzie poznając działalność Petera Corneliusa i Wilhelma Kaulbacha, utwierdził się w konieczności tworzenia prac o tematyce religijnej i historycznej. Od roku 1849 stałym miejscem pobytu Piotrowskiego stał się Królewiec, dokąd został powołany na stanowiska profesora Pruskiej Akademii Sztuk Pięknych. Piotrowski eksponował swoje prace w wielu miastach europejskich, m.in. w Dreźnie, Monachium, Lipsku, Kolonii, Paryżu, Dublinie, Gandawie, Lwowie i oczywiście w Królewcu. W latach 1863-1871 przygotował wraz z Ludwigiem Rosenfelderem i Gustawem Gräfem, utrzymany w duchu klasycyzmu, program dekoracji w auli uniwersytetu królewieckiego, ilustrujący główne katedry uniwersyteckie. Największe uznanie i rozgłos przyniosło malarzowi wystawienie w 1859 r. w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych obrazu Śmierć Wandy.
Oparty na legendzie, odbierany był jako wyraz patriotyzmu Piotrowskiego, który celnie trafił w narodowe odczucia odbiorców; kompozycja była wielokrotnie reprodukowana. Z kolei kontakt z rodzinnym miastem zaowocował obrazami przeznaczonymi do nie istniejącego już bydgoskiego kościoła pojezuickiego: wizerunkiem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny (dziś w ołtarzu głównym kościoła św. św. Piotra i Pawła w Bydgoszczy) oraz przedstawieniem przeznaczonym do ołtarza głównego: Św. Ignacy Loyola (obecnie zdobi prezbiterium świątyni OO. Jezuitów w Jastrzębiej Górze). Równocześnie Piotrowski tworzył prace o tematyce rodzajowej; szczególne uznanie zyskały sentymentalne sceny z życia flisaków. Popularność zdobyły również jego portrety utrzymane w stylistyce realistycznych wizerunków mieszczańskich, czego przykładem jest nieco wyidealizowany Portret damy w białej sukni.
Elżbieta Bauman-Jerichau
(1818-1881)
Pochodziła z Warszawy. Studiowała w Akademii w Düsseldorfie u Wilhelma Schadowa i Karla Ferdinanda Sohna. Wyszła za mąż za poznanego w Rzymie znanego rzeźbiarza duńskiego Adolfa Jensa Jerichaua i osiadła w Kopenhadze, zdobywając tam duże uznanie. Malowała polskie i ukraińskie sceny i typy rodzajowe, rybaków, tematy włoskie (Karnawał), pejzaże z Egiptu (Katarakty Nilu) i Bliskiego Wschodu, utrzymane w typie późnoromantycznej szkoły dusseldorfskiej, kompozycje akademickie (Śmierć i zmartwychwstanie, 1850; Rozkosze macierzyństwa, 1861), portrety (Portret braci Jacoba i Wilhelma Grimmów, językoznawców i autorów baśni dla dzieci, 1855) oraz kompozycje patriotyczne (Finis Poloniae — alegorię upadku powstania styczniowego, 1867). Jej alegoria "Dania" reprodukowana była nawet w elementarzach.
Antoni Kolberg
1815 Machory k. Opoczna - 1882 Warszawa
Brat etnografa i kompozytora Oskara Kolberga. Po nauce prywatnej, która odbył w Warszawie - prawdopodobnie u Antoniego Brodowskiego, Antoniego Blanka i Aleksandra Kokulara - OD 1834 ROKU STUDIOWAŁ W Berlinie u Wilhelma Wacha i w akademii w latach 1837-40. Okres 1841-47 spędził we Włoszech, potem ok. półtora roku przebywał w Paryżu, a następnie osiedlił się na stałe w Warszawie.
Był autorem kompozycji religijnych, malował także portrety i wyk. Malowidła ścienne.
Józef Simmler
Józef Simmler, ur. 1823, Warszawa, zm. 1868. Malarz, przedstawiciel romantyzmu w malarstwie polskim, wybitny portrecista. Początkowo uczył się malarstwa u Bonawentury Dąbrowskiego, Jana Feliksa Piwarskiego oraz Józefa Richtera w Warszawie. Następnie studiował m.in. w Monachium i Dreźnie. Pobyt w Paryżu (w latach 1847-49) umożliwił mu kontakty z artystami skupionymi wokół Paula Delaroche'a. Odbył także podróż artystyczną do Włoch (1856-57). Był współzałożycielem (1860) Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Akademicką perfekcję w odtwarzaniu wykwintnych strojów i akcesoriów (Portret Emilii Wtodkowskiej 1865) łączył z eleganckim umiarem i dystynkcją ujęć portretowych, rzadko nadając im ton poetycko-aluzyjny (Szlachcic z papugą 1859). Stosował miękkie, lekko złamane barwy. Nie tylko romantyczny nastrój, ale także konwencja scen historyczno-rodzajowych (Śmierć Barbary Radziwiłłówny 1860) były bliskie dziełom Delaroche'a. Simler malował również sceny z poematu Maria Antoniego Malczewskiego (pracował nad ilustracjami do niego), a także obrazy religijne.
Śmierć Barbary Radziwilłówny
Jest to główne dzieło w dorobku Simmlera, najgłośniejszy obraz historyczny w malarstwie polskim przed Matejką. Do podjęcia tego tematu malarza zainspirowały liczne utwory literackie, opisujące dzieje nieszczęśliwej miłości ostatniego z Jagiellonów, Zygmunta Augusta (1520-72), do pięknej Barbary Radziwiłłówny, m.in. napisany w 1811 dramat Alojzego Felińskiego Barbara Radziwiłłówna. Obraz Simmlera jest utrzymany w duchu tzw. malarstwa złotego środka, którego najbardziej znanym reprezentantem był francuski malarz, Paul Delaroche. Dzieła tego rodzaju przedstawiały słynne postaci lub wydarzenia historyczne w sposób anegdotyczne-sentymentalny, kładąc nacisk na obyczajowy lub sensacyjny aspekt tematu. Malarz ukazał wnętrze alkowy, w której w koronkowej pościeli spoczywa młoda i piękna, martwa kobieta. Na brzegu łoża siedzi nieruchomo jej królewski małżonek. Artysta nie ukazał męki konania, ale ogromny ból spowodowany stratą ukochanej osoby, przeżywany tak samo przez wszystkich ludzi, niezależnie od ich statusu społecznego. Odbiorcy współcześni w obrazie tym dostrzegali jednak także przesłanie natury historiozoficznej: konsekwencją zgonu żony Zygmunta Augusta była jego bezpotomna śmierć, kładąca kres panowaniu najświetniejszej polskiej dynastii.
Uznanie krytyków i publiczności wzbudzała nie tylko treść dzieła Simmlera, lecz również maestria warsztatowa, szczególnie efektowny sposób odtworzenia faktury ciężkich materii i delikatnych koronek.
Henryk Rodakowski
Ur 1823, Lwów, zm. 1894, Kraków. Malarz, wybitny portrecista. Malarstwa uczył się od 1843 u Josefa Danhausera w Wiedniu, a w latach 1845-50 u Leona Cognieta w Paryżu. W 1867 powrócił na stałe do kraju. Pod koniec życia zamieszkał w Krakowie, gdzie był prezesem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych, działał w Muzeum Narodowym, tuż przed śmiercią przyjął funkcję dyrektora Szkoły Sztuk Pięknych.
Wczesne portrety Rodakowskiego zdradzały biedermeierowską genezę, zwłaszcza Portret ojca (1850), w którym artysta z typowym dla tego kierunku realistycznym zacięciem odtwarzał drobne szczegóły twarzy, nie pomijając elementów brzydoty. Od początku jego portrety charakteryzowała mocna, statyczna kompozycja, wyraźnie określająca kontury wpisanych w trójkąt postaci. Portretowanych artysta zazwyczaj ukazywał na wprost w ujęciu do kolan (po raz pierwszy w Portrecie matki, 1853) lub w popiersiu .Tło często neutralne, czasem oddawało sugestię wnętrza, fragment architektury (kolumny w Portrecie siostry Wandy w stroju ślubnym, wychodzącej z kościoła, 1858) czy pejzaż (Portret Rogera Raczyńskiego, 1859). Rodakowski zwracał uwagę na twarz i ręce, oświetlane punktowym światłem, reszta tonęła w półmroku. Na tle ciemnych strojów (zwłaszcza sukni) wydobywał delikatną materię koronek i ozdób (wspomniany Portret ciotki Babetty Singer, 1863). Obrazy malował w harmonijnych tonacjach czerni, bieli, brązów, zgaszonej czerwieni.
Twórczość Rodakowskiego wyrastała z francuskiego akademizmu (w tym z klasycystycznego malarstwa Davida i Ingresa), inspirowanego sztuką weneckiego renesansu (Tycjana, Veronese'a) i XVII wieku (zwłaszcza Antona van Dycka i Velazqueza). Elementy romantyczne czy realistyczne jednak stopniowo zanikały w jego obrazach na rzecz idealistycznej formuły piękna, która — we dług artysty — miała tworzyć „styl". W odczycie na temat malarstwa, wygłoszonym we Lwowie w 1877 roku, Rodakowski, przeciwstawiając się naturalizmowi i pozytywistycznym koncepcjom sztuki, opowiedział się za estetyzującą definicją stylu: „Styl jest to poczucie wzniosłości połączone z prostotą".
Wyżej niż portrety Rodakowski stawiał malarstwo historyczne. Obrazy Posłowie papiescy i cesarscy błagają Jana III o pomoc dla Wiednia (1861), Wojna kokoszą (1872) wskazują na zainteresowania artysty historią XVI i XVII wieku. Są to rozbudowane, statyczne kompozycje, ujęte na tle zamkowych wnętrz. Pozostając w zgodności z wizualną materią tej epoki kształtował na przykład Wojnę kokoszą na podobieństwo dzieł renesansu. Obrazy te zawierały współczesne koncepcje polityczne — sojuszu Austrii i Polaków w czasach poprzedzających wybuch powstania styczniowego (Posłowie papiescy i cesarscy błagają Jana III o pomoc dla Wiednia] lub historiozoficzne interpretacje dziejów, dostrzegające (podobnie jak Matejko w Stańczyku] symptomy upadku Polski już w XVI wieku (Wojna kokoszą]. W 1880 roku powstała Wizja w więzieniu, jedyny obraz Rodakowskiego o tematyce martyrologicznej, z ukazującą się uwięzionym alegorią Polonii w otoczeniu bohaterów narodowych. Pozytywistyczną wizję świata przedstawił artysta w cyklu 11 obrazów pod tytułem Dobrodziejstwa kultury (1881-1888), umieszczonych w Sali Posiedzeń Sejmu Galicyjskiego we Lwowie. Rodakowski z rzadka podejmował także realistyczne motywy rodzajowe (Chłopka międląca len, 1859; tzw. Album Palahicki z akwarelowymi przedstawieniami ukraińskich chłopów i Żydów, 1867).
Portret generała Henryka Dembińskiego
Portret Henryka Dembińskiego Rodakowski namalował z myślą o wystawieniu na Salonie paryskim w 1852. Dzieło od razu przyniosło sukces swemu twórcy, dając początek jego błyskotliwej karierze. Poetycką interpretację obrazu Rodakowskie-go w jednym ze swych wierszy zawarł Cyprian Kamil Norwid. Na płótnie Rodakowskiego generał, ubrany w mundur oficera armii węgierskiej, siedzi sam we wnętrzu namiotu sztabowego. W wycinku pejzażu, widocznym przez uchyloną połę namiotu, została umieszczona, zgodnie-z tradycją ikonograficzną barokowych portretów wodzów, scena batalistyczna. Zamiarem artysty nie było tylko stworzenie wizerunku konkretnego człowieka, ale „portretu historycznego": portretu wodza pokonanego, dowodzącego armią walczącą o sprawę słuszną i szlachetną, lecz skazaną na niepowodzenie, rozmyślającego w melancholijnej pozie Chrystusa Frasobliwego nad klęską swej armii i swych ideałów.
Leon Kapliński
Leon Kapliński (1826-1873). Pochodził z Warszawy, wyjechał do Niemiec w 1844 roku. Uczestniczył w powstaniu wielkopolskim. Zamieszkał w Paryżu, by około 1870 wrócić do kraju, do Krakowa i Miłosławia w Poznańskiem.
Związany był ściśle z kręgiem Hotel Lambert. Na tematykę jego twórczości wywarły silny wpływ literackie wątki polskiego romantyzmu. Są to statyczne kompozycje, bez akcji, ograniczone do dwóch osób, utrzymane w ciemnych, zgaszonych barwach (wyjątek stanowi dynamiczna Spowiedź Jacka Soplicy, 1856). Inne dzieła zawierały aktualne akcenty polityczne: Wemyhora (1855), inspirowany utworami Michała Czajkowskiego i Słowackiego, miał powstać w związku z antyrosyjskimi buntami i chłopskimi na Ukrainie i z wojną krymską. Szczególnie bliska artyście była poezja Krasińskiego; do Psalmów przyszłości odwołał się w malowanym po wybuchu powstania obrazie Szlachta i lud (1863) — alegorii solidaryzmu narodowego. Do wydarzeń z powstania nawiązał Kapliński w obrazie Kat i ofiara (1864), przedstawiając idącego na śmierć dowódcę oddziału na Żmudzi, księdza Antoniego Mackiewicza i wykonawcę wyroku, który pod jego wpływem przeżywa odrodzenie moralne. W tym zestawieniu zawiera się mesjanistyczna idea o konieczności poświęcenia się na wzór Chrystusa, by dzięki duchowej przemianie zaborcy Polska mogła odzyskać wolność.
Portretowa twórczość Kaplińskiego wykazuje duże zbieżności z dziełami Rodakowskiego. Portret matki (1860) i Portret Rogera Raczyńskiego (1864) porównywane są z przedstawieniami Rodakowskiego. Imaginacyjne portrety hetmanów Czarnieckiego i Chodkiewicza (1863), przywróconych do życia w Przedświcie Krasińskiego, inspirował zapewne obraz Teofila Kwiatkowskiego Polonez Chopina (Bal w Hotel Lambert; 1849-1860). Artysta dołączył do nich idealizowany Portret Jana Dziatyńskiego (1864), uczestnika powstań i mecenasa kultury, przedstawionego w kontuszu, z szablą, na tle kolumny pałacu, na wzór staropolskich wizerunków magnatów, analogicznie do powstałego w tym samym roku Portretu Józefa Dietla Matejki
Leonard Straszyński
(1827-1879)
Malował portrety, obrazy o tematyce historyczno-rodzajowej i religijnej. Posługiwał się różnymi technikami, obok olejnej także akwarelą i pastelem, tworzył rysunki.
Urodził się w Tokarówce na Ukrainie, w guberni kijowskiej. Syn Wilhelma Straszyńskiego. Zmarł w Żytomierzu.
Po ukończeniu nauki w gimnazjum w Kijowie, od 1847 studia artystyczne odbywał w Carskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Malarstwo studiował u prof. A. Markowa. W 1850 odznaczony małym srebrnym medalem za portret króla Leara. W 1854 odznaczony złotym medalem za obraz Śmierć Richchio. Obraz ten odznaczał się wyjątkową ekspresją. Studia ukończył w 1855 z wielkim złotym medalem. Jego obraz dyplomowy Wallenstein, herzog Frydlandu, pogromca protestantów i postrach rodów feudalnych, przybywa z żołnierzami, jako zwycięzca, do zdobytego zamku jednego z władców protestanckich zakupiła rodzina carska. Otrzymał stypendium zagraniczne na okres sześciu lat i wyjechał do Paryża w 1856. Wkrótce przeniósł się do Brukseli. Zwiedził Niemcy i Włochy (w 1860 był w Rzymie.
Uzyskał tytuł akademika petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych w 1862. W muzeum akademickim eksponowane są portrety kardynała Mazarin i kardynała Richelieu jego autorstwa. Był członkiem rzymskiej Akademi di Quiritta. Ok. 1867 wyjechał do Londynu, gdzie pozostał do 1871. Po powrocie do kraju mieszkał w Warszawie i Żytomierzu. W ostatnich latach życia nie mógł malować z powodu paraliżu rąk.
Florian Lunda
ur. 1824 Lwów, zm. 1888 Lwów
Uczył się malarstwa u J.Maszkowskiego we Lwowie, w 1845 w Akademii wiedeńskiej. Po 1847 przebywał w Paryżu, gdzie uczył się u L.Cognieta. Kilka lat mieszkał w Rzymie. W 1854 wrócił do Lwowa. Malował i rysował portrety, sceny historyczne i rodzajowe
Aleksander Raczyński
ur. 1822 Lwów, zm. 1889 Lwów
Uczył się rysunku we Lwowie u J.Maszkowskiego, w 1843 studiował w Akademii wiedeńskiej, w 1845-46 w Akademii w Monachium. Dopełniał studiów w Paryżu w 1856-58, skąd wrócił do Lwowa. Malował portrety, widoki miejskie, kompozycje rodzajowe i historyczne, był autorem wielu rysunków humorystycznych.
Franciszek Tepa
(1829-1889) - polski malarz.
Był synem lwowskiego cukiernika. Studiował malarstwo w lwowskiej Akademii Stanowej u Jana Maszkowskiego, a także w akademii w Wiedniu, Monachium i Paryżu. W 1852 wraz z hrabią Potockim odbył podróż do Grecji, Egiptu i Palestyny, czego wynikiem były jedne z pierwszych dzieł o tematyce orientalnej w polskim malarstwie. Od 1861 zamieszkał na stałe we Lwowie, tworząc studia typów ludowych dla Włodzimierza Dzieduszyckiego. Jego dzieła są w zbiorach m.in. Lwowskiej Galerii Sztuki.
Władysław Łuszczkiewicz
(ur. 3 września 1828 w Krakowie, zm. 23 maja 1900 w Krakowie) - malarz, pedagog, historyk sztuki, muzeolog i konserwator zabytków.
W latach 1843-1845 ukończył na Uniwersytecie Jagiellońskim dwuletnie studia w zakresie filozofii i historii. Równocześnie pobierał naukę rysunku i malarstwa w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, gdzie w latach 1839-1847 kształcił się pod kierunkiem Wojciecha Kornelego Stattlera. W 1846 odbył podróż artystyczną do Drezna i Berlina, aby zwiedzić tamtejsze galerie obrazów. Postępami i zdolnościami artystycznymi rychło zwrócił na siebie uwagę, czego wyrazem stało się stypendium na dalsze studia zagraniczne, przyznane mu przez Wacława Zaleskiego, gubernatora Galicji. Wyjechał do Paryża, gdzie w latach 1849-1850 uczęszczał na zajęcia teoretyczne i praktyczne w École des Beaux Arts; tam właśnie zaprzyjaźnił się m.in. z Henrykiem Rodakowskim. W drodze powrotnej do kraju zatrzymał się na dłużej w Antwerpii, gdzie być może pracował czas jakiś w pracowni Louisa Gallaita (1810-1887), głośnego w owym czasie (1850) portrecisty i malarza historycznego. Wtedy też zwiedził muzea i galerie malarstwa w Brukseli, Gandawie, Kolonii i Düsseldorfie, oraz powtórnie - galerię berlińską i drezdeńską.
Łuszczkiewicz uprawiał przede wszystkim tematykę historyczną, był prekursorem historyzmu w malarstwie polskim - nie tylko za sprawą własnych zainteresowań przeszłością, ale także doświadczeń nabytych w pracowniach Paryża i Antwerpii. Malował zatem przede wszystkim kompozycje historyczne, obrazy religijne, portrety (zwłaszcza członków swojej rodziny), rzadziej sceny rodzajowe i krajobrazy. Na długo przed Janem Matejką - który wielokrotnie przyznawał się do młodzieńczych fascynacji twórczością Łuszczkiewicza - przedstawiał wybitnych Polaków i sceny z przeszłości narodu (Obrona Częstochowy, Zygmunt August i Barbara, Ścięcie Samuela Zborowskiego, Jan Kochanowski i Urszulka, Kazimierz Wielki odwiedzający Esterkę.
Twórczość malarska Łuszczkiewicza charakteryzuje się doskonałą znajomością realiów i rekwizytów historycznych. Niezmiernie ważną dziedziną aktywności twórczej Łuszczkiewicza były ponadto niezliczone rysunki inwentaryzacyjne, architektoniczne i pomiarowe, odnoszące się badanych przezeń dzieł sztuki i zabytków z terenu wszystkich trzech zaborów.
Obrazy Łuszczkiewicza wielokrotnie wystawiane były na wystawach krakowskiego i lwowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych, w warszawskim Salonie Krywulta itd.
Leopold Leoffler
1827 Rzeszów - 1898 Kraków
Od 1846 roku studiował w akademii wiedeńskiej, następnie u Ferdinanda Waldmuellera. W 1856 rozpoczął studia w akademii monachijskiej, a w 1863 wyjechał do Paryża. W 1867 przebywał w Wiedniu (u Ferdinanda Georga Waldmüllera). W latach 1877-1897 był profesorem malarstwa w krakowskiej Szkole Sztuk pięknych. W 1864 został mianowany członkiem wiedeńskiej akademii.
Loeffler uprawiał malarstwo rodzajowe i historyczne. Do 1858 roku przedstawiał wypadki współczesne (walki w Grecji), potem tematyka polska. Obrazy pozornie dotyczące historii, odnosiły się w rzeczywistości do współczesności (Śmierć hetmana Czarnieckiego z 1860) Mimo wielokrotnego pobytu za granicą sięgał w swych obrazach do tematów z przeszłości Polski. Jego obrazy były bardzo popularne w drugiej połowie XIX wieku, wielokrotnie reprodukowane w czasopismach, kilkakrotnie zaś - jako odbitki litograficzne - były rozdawane członkom krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych i warszawskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych.
Płaszcz na pogorzelisku po napadzie Tatarów, 1858-59 - motyw spalonego gniazda
Śmierć Stefana Czarnieckiego -
Wilhelm Leopolski
1828 Drohobycz -1892 Wiedeń
w latach 1853-5 i 1858-1859 studiował w szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Wojciecha Kornelego Stattlera i Władysława Łuszczkiewicza. W 1860 kontynuował studia w akademii wiedeńskiej u Christiana Rubena. Z końcem 1862 wrócił do Polski. Być może wziął udział w powstaniu styczniowym. W 1863 mieszkał w Krakowie, a od 1866 we Lwowie. W latach 1874-1875 studiował w akademii monachijskiej w klasie Alexandra Wagnera. W 1875 wrócił do Lwowa. Około 1878 osiedlił się w Wiedniu. Malował portrety, sceny rodzajowe, kompozycje historyczne i krajobrazy. Posługiwał się głownie techniką olejną, również akwarelą.
Zogn Acerna, 1876 - owocny moment, Paul Delaroche. Kompozycja zbudowana na zasadzie kontrastowych zestawień, ułatwiających percepcję obrazu. Konfrontacja indywidualisty i wolnomyśliciela XVI-w z reprezentantem instytucji - kościoła - operowanie czernią i bielą. Intensywne ukośnie padające światło - poeta, przeciwwaga w jezuicie.. kontrast kompozycji, a napięciem psychicznym. Non finito.
Romuald Chojnacki
1818 Warszawa - 1885 Odessa
Naukę malarstwa odbył w pracowni Aleksandra Kokulara. W latach 1842-1844 jako stypendysta rządowy przebywal we Włoszech. Zwiedził także Marsylię, Paryż i Brukselę. W 1849 zamieszkał na stale w Odessie, gdzie był jednym z założycieli szkoły malarstwa, a także jej wieloletnim dyrektorem.
Malował Obrazy religijne i historyczne, też portrety i sceny rodzajowe.
Tadeusz Gorecki
(1825--1868) z Wilna, ucznia Wańkowicza i Dmochowskiego, a następnie Karła Briułłowa w Akademii w Petersburgu. Zięć Mickiewicza. Wśród jego obrazów, wywodzących się formalnie z klasycyzującego petersburskiego akademizmu, wyróżniają się duże formatem sceny katolickich obrzędów i sakramentów, przeniknięte podniosłym nastrojem religijnej egzaltacji, jak Ostatnia komunia umierającej (1852) — bliska w koncepcji obrazom Przy lożu umierającej Smokowśkiego i Śmierć Gericaulta Ary Scheffera z 1824 roku. Bardziej żywe, o rozjaśnionym kolorycie są hiszpańskie pejzaże (Dziedziniec Lwów w Alhambrze, 1853). Malował także obrazy religijne i portrety, w tym rodziny i ludzi z otoczenia Mickiewicza. Uczniem artysty w Paryżu był Witold Pruszkowski.