OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA Wykład IV

UNIA EUROPEJSKA

• Powstała 1 listopada na mocy traktatu z Maastricht

• Gospodarczo - polityczny związek demokratycznych krajów europejskich ( 27 od 1 stycznia 2007 r.)

• Związek jest efektem wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej, społecznej, która została zapoczątkowana po II wojnie światowej. Jest unikatową formą, ale ma 30% udział w światowym PKB.

• W stosunkach międzynarodowych jest tworem, który nigdy wcześniej nie występował w historii, nie jest znany historii stosunków międzynarodowych. Jest to kombinacja struktur ponadnarodowych, ponadpaństwowych, ponadrzędowych.

• Posiada cechy zarówno organizacji międzynawowej, konfederacji, jak i państwa federalnego

• Wśród teoretyków prawa, politologii, stosunków międzynarodowych trwa spór za co można uznać Unię Europejską. Federaliści doszukują się w niej państwa, ale zwolennicy teorii ojczyzn, wykazują, że jest to rodzaj współpracy między państwami.

• Unia jest ciągle zmieniającą się kombinacją narodów, państw.

• Polska jest członkiem UE od 1 maja 2004r.

• Podstawą funkcjonowania UE jest:

• traktat o UE ( traktat z Nicei z 2001r. z uwzględnieniem traktatów akcesyjnych z 2003 i 2006r. )

• Traktat o wspólnocie europejskiej (traktat z Nicei z 2001r. + traktaty akcesyjne)

• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej

Filary polityki Unii Europejskiej:

• I filar - sprawy wewnętrzne: unia celna; rynek wewnętrzny; polityka gospodarcza, handlowa, przemysłowa, regionalna; polityka socjalna, azylowa; ochrona konsumenta, ochrona zdrowia, polityka konkurencji

• II filar - wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa - obowiązuje prawo międzynarodowe publiczne i współpraca międzyrządowa

• Polityka zagraniczna - prawa człowieka, pomoc humanitarna, współpraca międzyrządowa, wspólne stanowiska na rzecz utrzymania pokoju; pomoc rozwojowa krajom trzecim;

• Polityka bezpieczeństwa - wspólna polityka obronna, zbrojenia, rozbrojenia, europejski system bezpieczeństwa

• III filar - współpraca policyjna sądowa w sprawach karnych - w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych; obszar wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości / obejmuje: swobodny przepływ osób, współpraca sądowa, policyjna; walka z dyskryminacją, przestępczością zorganizowaną, z terroryzmem, narkomanią, przemytem broni,

• Europol - współpraca policyjna

• Eurojust - współpraca sądowa

Cele UE:

• Promowanie ekonomicznego i społecznego postępu poprzez zacieśnienie współpracy gospodarczej

• Likwidowanie barier w obrocie handlowym miedzy państwami członkowskimi

• Wzmacnianie obrazu Unii jako jednego ciała politycznego

• Rozwijanie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości (wspólne normy prawne, socjalne)

Państwa nie zrzekają się swojej suwerenności, jedynie przekazują kompetencje wykonywania suwerenności organom ponadnarodowym. Uprawnienia wspólnot europejskich względem ich państw członkowskich nie powodują utraty suwerenności przez te państwa.

Organy UE:

• Ma jeden organ RADĘ EURPOEJSKĄ ( nie ma żadnych formalnych możliwości ani prawotwórczych, a jedynie wyznacza cele, w których powinna się rozwijać integracja europejska)

Organy Wspólnoty Europejskiej

• Rada Unii Europejskiej

• Komisja Europejska

• Parlament Europejski

• Europejski Trybunał Sprawiedliwości

• Inne instytucje

Wspólnota Europejska jest częścią UE, a sama Wspólnota Europejska jest kontynuacją EWG (Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej).

Traktat Lizboński - 13 grudnia 2007r.

Unia Europejska wyrosła z 3 wspólnot:

1. Europejska Wspólnota Węgla i Stali ( powołana na podstawie traktatu Paryskiego z 1951r. przez 6 krajów - Belgia, Holandia, Luksemburg, RFN, Francja, Włochy)

2. Europejska Wspólnota Energii Atomowej

3. Europejska Wspólnota Gospodarcza ( do 1958r.)

Obecnie występuje Wspólnota Europejska i Europejska Wspólnota Atomowa.

W 2002r. Wspólnota Europejska przejęła kompetencje Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (wspólnota była powołana na 50 lat).

Wspólnota Europejska to wcześniejsze EWG ( Europejska Wspólnota Gospodarcza).

INSTYTUCJE UNII EUROPEJSKIEJ

Parlament Europejski:

• Jednoizbowy

• Reprezentuje obywateli państw Unii Europejskiej

• Siedzibą jest Strasburg i Bruksela ( sekretariat i biblioteka znajdują się w Luksemburgu)

• Kompetencje:

• Współudział w tworzeniu prawa poprzez procedury konsultacji, współpracy, współdecydowania i akceptacji ( dotyczy to niektórych dziedzin polityki wspólnotowej, bo do pozostałych wyłączne kompetencje ma Rada UE)

• Uprawnienia budżetowe - zatwierdza corocznie budżet i udziela absolutorium UE

• Uprawnienia kontrolne - zatwierdzanie składu komisji i jej przewodniczącego; prawo uchwalania votum nieufności wobec komisji; prawo zadawania pytań komisarzom unijnym oraz Radzie UE; Komisja Europejska jest zobowiązana do składania sprawozdań z działalności wspólnotowej oraz systematycznie udziela informacji na temat wspólnej polityki zagranicznej.

• Prawo do ustanawiania komisji śledczych (1/4 członków) do badania domniemania wykroczeń lub niewłaściwego zarządzania

• Powołanie Rzecznika Praw Obywatelskich Unii Europejskiej:

• Liczy 785 eurodeputowanych powołanych na 5 letnią kadencję

• Wybór na podstawie ordynacji wyborczej do Parlamentu Europejskiego ( w państwach członkowskich w głosowaniu tajnym, powszechnym, bezpośrednim i proporcjonalnym); każde państwo może ustalać dowolne progi wyborcze nie niższe nić 5%; wybory muszą być przeprowadzane w jednym czasie

• Prawo go głosowania przysługuje każdemu obywatelowi UE, który ukończył 18 lat i nie został pozbawiony tego prawa w kraju swojego pochodzenia ( obywatel UE stale zamieszkujący w państwie, którego nie jest obywatelem ma prawo głosowania na tych samych warunkach, co obywatel tego państwa)

Komisja Europejska

• Komisja Wspólnot Europejskich

• Organ wykonawczy, odpowiedzialny za bieżącą politykę UE,

• Nadzoruje pracę wszystkich agencji unijnych i zarządza funduszami unijnymi

• Posiada inicjatywę legislacyjną

• Siedzibą jest Bruksela

• Skład - 27 komisarzy, odpowiadają randze ministra w urzędach poszczególnych państw; jeden z nich wybierany jest na przewodniczącego

Rada Europejska

• Organ polityczny UE

• Wyznacza cele, ogólne kierunki rozwoju Unii

• Spotkania głów państw i szefów rządów należących do UE, ponadto przewodniczących komisji europejskich oraz ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich

• Zbiera się 4 razy w roku

• Stanowi forum wymiany myśli politycznych na najwyższym szczeblu

Rada Unii Europejskiej

• Główny organ decyzyjny Wspólnot Europejskich

• Siedziba w Brukseli

• Dawniej nazywana Radą Ministrów lub Radą Ministrów Unii Europejskiej

• Kompetencje:

• Prawodawcze - wydawanie aktów wiążących prawnie (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje) oraz aktów nie mających mocy prawnie wiążącej (opinie, zalecenia, memoranda, stanowiska); prawo wezwania Komisji Europejskiej do określonych działań w tym do inicjatywy ustawodawczej

• Kreacyjne - zatwierdzanie listy członków Komitetu Ekonomiczno - Społecznego; wraz z Parlamentem Europejskim uczestniczy w ustalaniu unijnego budżetu; koordynuje politykę gospodarczą; realizuje politykę w ramach II i III filaru;

• Kontrolne - może kierować skargi do Europejskiego Trybunału Sądowego o stwierdzenie nieważności aktów prawa wspólnotowego oraz skargi na bezczynność organu

Europejski Trybunał Sprawiedliwości

• Siedziba w Luksemburgu

• Pełna nazwa Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich

• Pełni funkcję sądu administracyjnego, konstytucyjnego i międzynarodowego oraz w pełnym zakresie sądu pracy

• Powstał na mocy :

• traktatu o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali

• umowy o wspólnych instytucjach z 25 marca 1957r.

• protokołu o statucie Trybunału Sprawiedliwości (objął swoją jurysdykcją sprawy wszystkich 3 wspólnot)

• w 1989r. przy Trybunale utworzono Sąd I instancji, którego orzecznictwo dotyczy spraw osób fizycznych i prawnych, a jego wyroki są prawomocne ( na mocy jednolitego aktu europejskiego)

• skład - 27 sędziów; są przedstawicielami UE i nie mogą orzekać w sprawach państw, które ich nominowały

• kompetencje:

• orzeka o legalności aktów prawnych wydawanych przez inne organy UE oraz ich zgodności z traktatami unijnymi

• dokonuje obowiązującej wykładni aktów unijnych

• rozstrzyga spory kompetencyjne między organami wspólnot

• rozstrzyga spory pomiędzy państwami członkowskimi lub między tymi państwami a Komisją Europejską

• Rozpoznaje i rozstrzyga spory pomiędzy instytucjami europejskimi a ich pracownikami

• Na wniosek Komisji Europejskiej podejmuje decyzje wobec państw, które nie wypełniają zobowiązań traktatowych

• Dokonuje rewizji wyroków sądu I instancji

• Może rozstrzygać skargi wniesione przez osoby fizyczne i prawne do sądu I instancji, od których z przyczyn proceduralnych strony sporu się odwołały

• Orzeczenia trybunału mają charakter ostateczny

• Postępowanie przed Trybunałem jest wolne od opłat, ale Trybunał nie pokrywa kosztów adwokata lub Radcy Prawnego

• W składzie występuje 8 Rzeczników Generalnych ( sędziowie i rzecznicy są mianowani na 6 lat, a ich mandat jest odnawialny)

• Niezależnie do charakteru sprawy postępowanie składa się z procedury pisemnej oraz ustnej, która jest jawna

• Gdy wpłynie skarga, sprawa jest rozpatrywana na rozprawie jawnej w obecności sędziów składu i rzecznika generalnego; Sędzia i Rzecznik mogą zadawać stronom pytania; Po kilku tygodniach Rzecznik Generalny na posiedzeniu jawnym przedstawia swoją opinię Trybunałowi; Dokonuje szczegółowej analizy sporu oraz w sposób całkowicie niezależny proponuje Trybunałowi rozwiązanie problemu. Wyroki zapadają zwykłą większością głosów.

Sąd I instancji

• Trybunał powołany na mocy jednolitego aktu

• 1 stycznia 1989r.

• Siedziba w Luksemburgu

• Skład: co najmniej 1 sędzia z każdego państwa członkowskiego ( 27 sędziów) mianowani na okres 6 lat; mandat jest odnawialny

• Nie ma stałych Rzeczników Generalnych (rolę tę może pełnić jeden z sędziów)

• W zależności od stopnia zawiłości sprawy:

• Orzeka w składzie 5 lub 3 sędziów lub czasem 1 sędziego

• Może orzekać w składzie Wielkiej Izby - 13 sędziów

• W pełnym składzie - 27 sędziów

• Kompetencje:

• Rozpoznaje skargi bezpośrednio wniesione przez osoby fizyczne lub prawne przeciwko aktom prawnym instytucji wspólnotowej, skargi na zaniechanie działania przez te instytucje

• Rozpoznaje skargi wniesione przez państwa członkowskie przeciw członkom Komisji

• Rozpoznaje skargi przeciwko Radzie dotyczące aktów z dziedziny pomocy państwa,

• Może być wniesiona skarga o odszkodowanie za szkodę wniesione przez Instytucje Wspólnotowe lub ich pracowników

• Skargi z zakresu wspólnotowych znaków towarowych

• Skargi, które dotyczą umów zawartych przez wspólnoty, jeżeli w tych wspólnotach określono, że właściwym do rozpoznania sporu jest sąd I instancji

• Od orzeczeń sądu przysługuje odwołanie do Trybunału Sprawiedliwości ograniczone jedynie do kwestii prawnych w terminie 2 m-cy.

• Postępowanie takie jest wolne od opłat

Sąd do spraw służby publicznej UE

• Rozstrzyga spory pomiędzy UE a urzędnikami jej służby pracowniczej

• Powołany decyzją Rady z 2 listopada 2004r.

• Skład: 7 sędziów mianowanych przez Radę UE na okres 6 miesięcy z możliwością ponownego mianowania; po zasięgnięciu wybitnych autorytetów prawniczych

• Właściwość:

• Spory z zakresu służby publicznej UE we wszystkich sprawach, w których właściwy był Europejski Trybunał Sprawiedliwości po 1994r sąd I instancji ( spory dotyczące nie tylko kwestii związanych ze stosunkiem pracy, ale systemem zabezpieczeń społecznych)

• Nie może rozpoznawać sporów między krajowymi organami administracji i ich pracownikami

• Można się odwołać w terminie 2 miesięcy do organu I instancji

• Postępowanie wolne od opłat

• Językiem jest każdy z oficjalnych języków Unii