Prawne aspekty działalności spedycyjnej
prawne aspekty prowadzenia działalności spedytora,
zlecenie spedycyjne,
umowę spedycji,
strony umowy spedycji,
prawa i obowiązki i odpowiedzialność spedytora,
odpowiedzialność spedytora za szkody w trakcie wykonywania usługi,
Ogólne Polskie Warunki Spedycyjne.
W polskiej rzeczywistości gospodarczej oraz prawie polskim, działalność spedycyjna uregulowana została w kodeksie cywilnym, a szczegółowe regulacje zawarte są w artykułach od 794 do 804. Jeżeli przepisy szczegółowe nie stanowią inaczej, to do umowy spedycji stosuje się przepisy kodeksu cywilnego dotyczące umowy zlecenia. Poniżej zaprezentowane zostały wybrane artykuły wspomnianego kodeksu.
Art. 794. § 1. Przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem.
§ 2. Spedytor może występować w imieniu własnym albo w imieniu dającego zlecenie.
Art. 800. Spedytor może sam dokonać przewozu. W tym wypadku spedytor ma jednocześnie prawa i obowiązki przewoźnika.
Artykuły kodeksu cywilnego regulują działalność spedycyjną w sposób bardzo ogólny, dlatego jeżeli strony ustalą to przepisami, na które strony umowy spedycji mogą się powołać, są Ogólne Polskie Warunki Spedycyjne (OPWS). OPWS są zbiorem norm regulujących prawa i obowiązki stron umowy spedycji. Mają one charakter fakultatywny, i| obowiązują wówczas, jeżeli strony się tak umówiły. Warunki opracowane zostały przez zrzeszenie spedytorów - Polską Izbę Spedycji i Logistyki. Poza przepisami ogólnymi OPWS regulują kwestie związane z: ofertami, umową spedycji, zleceniem spedycyjnym, wykonywaniem zlecenia, ubezpieczeniem, składowaniem, przeszkodami w wykonywaniu i czynności spedycyjnych, wynagrodzeniem spedytora i zwrotem poniesionych kosztów, odpowiedzialnością spedytora, ograniczeniem i wyłączeniem odpowiedzialności, reklamacjami, prawem zastawu i zatrzymania, przedawnieniem oraz rozstrzyganiem sporów.
Przywołane powyżej OPWS definiują, że przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem. Umowę spedycji i uważa się za zawartą w chwili otrzymania przez spedytora zlecenia spedycyjnego, chyba że spedytor bez zwłoki zawiadomi dającego zlecenie o odmowie jego przyjęcia.
Stronami umowy spedycji są:
nadawca ładunku,
odbiorca ładunku,
spedytor działający w imieniu nadawcy lub odbiorcy ładunku.
Zlecenie spedycyjne powinno zawierać wszystkie niezbędne informacje o przesyłce i o jej właściwościach, znaki i numery poszczególnych sztuk (opakowań), ich liczbę, ciężar, wymiary, kubaturę, a także określać zakres zlecanej usługi oraz wszelkie inne dane i dokumenty potrzebne dla prawidłowego wykonania zlecenia. Zlecenie dla jego ważności nie wymaga formy pisemnej, jednakże dla uniknięcia nieporozumień i nieprawidłowości w jego realizacji zaleca się, by wystawione zostało lub potwierdzone w formie pisemnej lub podobnej (np. faks, e-mail).
Umowa spedycji nie wymaga zachowania szczególnej formy, jednak dla celów dowodowych należy nadać jej formę pisemną. Wynika to przede wszystkim z zakresu czynności spedytora, które nie wynikają wprost z przepisów prawa, tylko z woli obu stron.
W umowie spedycji spedytor zobowiązuje się do następujących czynności:
wysłanie lub odbiór przesyłki,
sprawdzenie stanu przesyłki,
sprawdzenie opakowania przesyłki,
zważenie przesyłki,
sporządzenie dokumentów przewozowych,
zawarcie umowy przewozu,
dostarczenie przesyłki przewoźnikowi,
dokonanie czynności ładunkowych,
załatwienie formalności celnych,
konwojowanie przesyłki,
przechowanie przesyłki,
składowanie przesyłki,
fachowa pomoc w obsłudze przewozu i sporządzenie dokumentów handlowych związanych z przewozem.
Z zawartej pomiędzy stronami umowy spedycji wynikają określone prawa i obowiązki spedytora.
Do najważniejszych obowiązków należą:
czuwanie nad poprawnym naliczaniem kosztów dla zleceniodawcy,
w przypadku wystąpienia szkody dochodzenie tych szkód przez spedytora lub scedowanie prawa na zleceniodawcę,
zakaz używania przez spedytora we własnym interesie rzeczy należących do zleceniodawcy,
obowiązek ubezpieczenia przesyłki, jeśli tak chce zleceniodawca.
Do najważniejszych praw należą:
prawo do wynagrodzenia i zwrotu wydatków,
prawo do żądania zaliczki,
prawo żądania od zleceniodawcy współdziałania,
prawo wzięcia pod zastaw towaru dla zabezpieczenia roszczeń,
prawo zwolnienia spedytora od zobowiązań, które ten zaciągnął w celu należytego wykonania umowy.
Odpowiedzialność spedytora jest uzależniona od zakresu zawartej umowy. Spedytor ponosi odpowiedzialność za szkodę wynikłą z niewykonania lub nienależytego wykonania czynności spedycyjnych, wynikających z umowy spedycji, chyba że udowodni, iż nie mógł zapobiec szkodzie pomimo dołożenia należytej staranności. Spedytor jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, chyba że nie ponosi winy w ich wyborze. Spedytor zobowiązany jest do podjęcia wszelkich czynności mających na celu umożliwienie zleceniodawcy dochodzenia roszczeń od osób biorących udział w wykonaniu zlecenia, chociaż za ich działanie lub zaniechanie działań nie ponosi odpowiedzialności. Na podstawie cesji praw spedytor dochodzi tych roszczeń na ryzyko i koszt zleceniodawcy.
Spedytor nie ponosi odpowiedzialności za:
przesyłki wartościowe i towary niebezpieczne, jeśli nie zostały zadeklarowane i zaakceptowane przez spedytora w zawartej umowie,
stratę spowodowaną opóźnieniem w dostawie przesyłki, chyba że zobowiązał się do dostarczenia jej w określonym terminie,
stratę pośrednią i jej następstwa, np. utratę zysku, utratę rynku,
za ubytek wagi w towarach masowych wynikający z ich właściwości, nie przekraczający granic określonych właściwymi dla danego towaru przepisami, a w przypadku braku takich przepisów - granic zwyczajowo przyjętych.
Spedytor może sam wykonać przewóz. W tym wypadku ma jednocześnie prawa i obowiązki przewoźnika, jednak nie dochodzi do zawarcia odrębnej umowy przewozu.
Przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wystania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem.
Podsumowanie
Działalność spedycyjna uregulowana została w kodeksie cywilnym (art. 794-804) oraz dodatkowo w Ogólnych Polskich Warunkach Spedycyjnych.
Pytania kontrolne
Co to jest zlecenie spedycyjne?
Scharakteryzuj umowę spedycji.
Wymień czynności mogące wchodzić w skład umowy spedycji.
Jakie normy prawne regulują działalność spedycyjną?
Co to są Ogólne Polskie Warunki Spedycyjne?
Jakie są prawa i obowiązki spedytora?
4