PROGRAM ĆWICZEŃ Z PRZEDMIOTU EDUKACJA POLONISTYCZNA

kierunek: Edukacja Elementarna i Integracyjna, studia stacjonarne licencjackie

rok: II

liczba godzin: 15 godz.

rok akademicki: 2009/2010

prowadzący ćwiczenia: mgr Beata Birnbach ([e-mail])

CELE:

• opanowanie wiedzy teoretycznej i praktycznej z zakresu umiejętnej realizacji metodycznej celów oraz treści edukacji polonistycznej

• poznanie metod, sposobów i zasad postępowania metodycznego w zakresie kształcenia literackiego i językowego

• poznanie psychofizjologicznych mechanizmów czytania i pisania

• poznanie sposobów stwarzania sytuacji doskonalących różnorodne formy ekspresji językowej

• nabywanie umiejętności projektowania i organizowania zajęć polonistycznych

TREŚCI PROGRAMOWE:

• określanie poprawności sformułowanych pytań i poleceń

• praktyczne formułowanie fragmentów scenariuszy obejmujących początkową naukę czytania i pisania

• opracowywanie ćwiczeń językowych rozwijanych w szkole

• formułowanie opowiadań i opisów według etapów wprowadzania podstawowych form wypowiedzi

• ćwiczenia gramatyczne i ortograficzne

• opisywanie działań związanych z rozwijaniem ekspresji językowej dzieci

WARUNKI ZALICZENIA ĆWICZEŃ:

1. Znajomość podanej literatury i aktywne uczestnictwo podczas zajęć (premiowana aktywność)

2. Zaangażowanie w pracę grupową poprzez współtworzenie proponowanych działań (premiowana aktywność)

3. Zaliczenie samodzielnych prac wskazanych w toku zajęć (zaliczenie ocena w skali 2-5)

4. Obecność na zajęciach (80%)

PROPONOWANA KOLEJNOŚĆ TEMATÓW WRAZ Z LITERATURĄ:

1. ZAJĘCIA ORGANIZACYJNE

• zapoznanie z tematyką ćwiczeń

• omówienie metod pracy na zajęciach

• poznanie warunków zaliczenia ćwiczeń

• świadomość lingwistyczna nauczyciela

• kompetencja językowa a kompetencja komunikacyjna

• kształcenie językowe i literackie

M. Guśpiel: Kształcenie językowe i literackie w edukacji zintegrowanej (W: )Teoretyczne i praktyczne aspekty kształcenia zintegrowanego. Kraków 2000

• podstawa programowa MEN i zapisane w niej cele, zadania, treści, przewidywane osiągnięcia ucznia

Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych i gimnazjum.

Programy kształcenia zintegrowanego.

2, 3. KSZTAŁTOWANIE KOMPETENCJI KOMUNIKACYJNYCH UCZNIÓW W ZAKRESIE MÓWIENIA I SŁUCHANIA

• definicje i struktura języka

• funkcje wypowiedzi językowej

• rozwój języka dziecka w aspekcie fonologicznym, semantycznym, syntaktycznym i morfologicznym

Filipiak E.: Aktywność językowa dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Bydgoszcz 1996)

Czelakowska D.: Twórczość a kształcenie języka dziecka w wieku wczesnoszkolnym. Kraków 1996

• język mówiony a język pisany

Mielech A. : Doskonalenie języka mówionego uczniów w okresie wczesnoszkolnym. Białystok 1996

• cele w zakresie rozwijania umiejętności wypowiadania się i uważnego słuchania

Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych i gimnazjum.

Programy kształcenia zintegrowanego.

• ćwiczenia ortofoniczne, oddechowe, dykcyjne

Chmielewska E.: Zabawy logopedyczne i nie tylko. Kielce 1999lub

Mach K. , Nowak G.: Stymulacja językowego rozwoju mowy dziecka. „Wychowanie w przedszkolu” 12/2000

• podstawowe ćwiczenia w mówieniu (samorzutne wypowiedzi, swobodne wypowiedzi, rozmowa, dialog, opis, opowiadanie)

Radwiłowiczowa , Morawska Z.: Metodyka nauczania początkowego. Warszawa 1990

H. Matejuk: Kształcenie umiejętności językowych dzieci w młodszym wieku szkolnym. (W: ) Więckowski R., Rogulska K. (red.) :Podstawy nauczania początkowego. Wrocław 1991

Mielech A. : Doskonalenie języka mówionego uczniów w okresie wczesnoszkolnym. Białystok 1996

• formułowanie pytań i poleceń

Fisher R..: Uczymy jak się uczyć. Warszawa 1999

Taraszkiewicz M. : Jak uczyć lepiej czyli refleksyjny praktyk w działaniu. Warszawa 1999

• ćwiczenia z wykorzystaniem ilustracji, historyjek obrazkowych itp.

Węglińska M. : Jak pracować z obrazkiem. Kraków 2000

• etapy pracy nad pamięciowym opanowaniem tekstu i recytacją

Metodyka pracy w klasie I szkoły podstawowej. (red.) Grabowska G. Słupsk 1992

• pojęcie normy i błędu w wypowiedziach uczniów

• typowe błędy i niedostatki mowy uczniów klas młodszych

Bober-Pelzowska M.: Rozwijanie mowy uczniów klas niższych. Warszawa 1983

• błędy nauczycieli w komunikacji

Dudek U: Błędy nauczycielskie w zadawaniu pytań na lekcji. „Nowa Szkoła” 2/1991

4, 5. KSZTAŁTOWANIE KOMPETENCJI KOMUNIKACYJNYCH UCZNIÓW W ZAKRESIE ELEMENTARNEJ NAUKI CZYTANIA I PISANIA

• fizjologiczne i psychologiczne podstawy prawidłowego czytania i pisania.

• pojęcie dojrzałości szkolnej

• kryteria dojrzałości szkolnej

Brzezińska A.: Czytanie i pisanie -nowy język dziecka.

Krasowicz G.: Język, czytanie, dysleksja. Lublin 1997

• cele elementarnej nauki czytania i pisania

Bąk P. : Czytanie i recytacja w klasach początkowych. Warszawa 1984

• metody nauki czytania (przegląd)

Więckowski R.: Początkowa nauka czytania i pisania. „Życie szkoły” 5, 6/1997

• analiza i synteza słuchowa oraz analiza i synteza wzrokowa

• etapy elementarnej nauki czytania

• zasady nauki czytania

Bąk P. : Czytanie i recytacja w klasach początkowych. Warszawa 1984

• techniki czytania

Więckowski R.: Początkowa nauka czytania i pisania. (W: ) Więckowski R., Rogulska K. (red.) :Podstawy nauczania początkowego. Wrocław 1991

• rodzaje ćwiczeń w czytaniu

• higiena czytania

Bąk P. : Czytanie i recytacja w klasach początkowych. Warszawa 1984

• etapy elementarnej nauki pisania

• toki metodyczne wprowadzania liter, dwuznaków, zmiękczeń

Łukasik St.: Język polski w klasie I. Warszawa 1990

Więckowski R., Rogulska K. (red.) :Podstawy nauczania początkowego. Wrocław 1992

• usprawnianie techniki czytania i pisania

Kwaśniewska M.: Zasady procesu edukacyjnego w zakresie pisania w nauczaniu początkowym. (W: ) Jakowicka M.(red.) Współczesne przemiany edukacji wczesnoszkolnej. Zielona Góra 1995

Mickiewicz J.: Ćwiczenia ułatwiające naukę czytania i pisania dla uczniów klas młodszych. Toruń 1999

• opracowywanie scenariuszy

6. KSZTAŁTOWANIE KOMPETENCJI KOMUNIKACYJNYCH UCZNIÓW W ZAKRESIE OPANOWANIA UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA ZE ZROZUMIENIEM

• cele edukacji polonistycznej w zakresie czytania ze zrozumieniem

Plenkiewicz M. L.: Możliwości kształcenia i doskonalenia umiejętności rozumienia czytanego tekstu w edukacji wczesnoszkolnej. (W: ) Jakobowicz A. (red.) Poszukiwanie alternatywnej koncepcji związanej z edukacją dzieci młodszych. Bydgoszcz 1999

• taksonomie rozumienia treści tekstu

Brzezińska A.: Czytanie i pisanie -nowy język dziecka.

Capińska E.: Czytanie krytyczno-twórcze. „Edukacja i Dialog” 2/1998

• sposoby kształtowania czytania ze zrozumieniem

Plenkiewicz M.: Możliwości kształtowania umiejętności krytycznego czytania uczniów w wieku wczesnoszkolnym. „Wychowanie Na Co Dzień” 1994 nr 11-12.

• kontrola czytania ze zrozumieniem

Plenkiewicz M. : Jak mierzyć osiągnięcia uczniów klas początkowych w czytaniu? „Edukacja” 1/1985

7, 8. KSZTAŁTOWANIE KOMPETENCJI KOMUNIKACYJNYCH UCZNIÓW W ZAKRESIE W ZAKRESIE REDAGOWANIA PODSTAWOWYCH FORM WYPOWIEDZI:

• cele edukacji polonistycznej w zakresie redagowania wielozdaniowych wypowiedzi pisemnych

Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych i gimnazjum.

• rodzaje podstawowych form wypowiedzi (opowiadanie, opis, sprawozdanie, notatka kronikarska, list, życzenia, zaproszenia, zawiadomienia)

Węglińska M. : Opis jako forma wypowiedzi w klasach początkowych. Warszawa 1989

Węglińska M. : Opowiadanie jako forma wypowiedzi w klasach początkowych. Kraków 1997

• etapy wprowadzania podstawowych form wypowiedzi

H. Matejuk: Kształcenie umiejętności językowych dzieci w młodszym wieku szkolnym. (W:) Więckowski R., Rogulska K. (red.) :Podstawy nauczania początkowego. Wrocław 1991

Węglinska M. : Opis jako forma wypowiedzi w klasach początkowych. Warszawa 1989

Węglinska M. : Opowiadanie jako forma wypowiedzi w klasach początkowych. Kraków 1997

• ćwiczenia rozwijające umiejętności redagowania tekstów

• rodzaje użytkowych form wypowiedzi (notatka kronikarska, list, życzenia, zaproszenia, zawiadomienia)

Węglinska M.: List jako forma wypowiedzi w klasach początkowych. Szczecin 1997

Zarzeczna M., Życzenia jako forma wypowiedzi użytkowej, „Życie Szkoły” 2003 nr 8.

• sposoby poprawy i oceny tekstów

• treść, organizacja i rodzaje ćwiczeń słownikowo-frazeologicznych, syntaktycznych

Wieckowski R.: Ćwiczenia słownikowo- frazeologiczne i syntaktyczne. (W: ) Więckowski R., Rogulska K. (red.) :Podstawy nauczania początkowego. Wrocław 1991

• swobodne teksty,

Lenartowsks K. , Świętek W. : Inspirowanie wypowiedzi pisemnych w klasach I-III. Warszawa 1988

Kłosinska T. : Droga do twórczości- wdrażanie technik C. Freineta. Kraków 2000

9, 10.KSZTAŁTOWANIE KOMPETENCJI JĘZYKOWYCH UCZNIÓW W ZAKRESIE GRAMATYKI:

• kompetencja gramatyczno-leksykalna i jej składniki w edukacji elementarnej

• analiza treści programowych

Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych i gimnazjum. Programy kształcenia zintegrowanego.

• metody nauczania gramatyki

• rodzaje ćwiczeń gramatycznych

• środki dydaktyczne wspierające edukację polonistyczną

Baczyńska H. : Metodyka nauczania gramatyki w klasach I-III. Warszawa 1981

Skrzypiec W.: Ćwiczenia gramatyczno-ortograficzne i stylistyczne w klasach I-III. Warszawa 1992

Polański E., Jakubowicz A., Dyka F.: Ortografia i interpunkcja w nauczaniu początkowym. Warszawa 1996.

11,12.KSZTAŁTOWANIE KOMPETENCJI JĘZYKOWYCH UCZNIÓW W ZAKRESIE ORTOGRAFII:

• podstawowe zasady ortograficzne

• analiza treści programowych

Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych i gimnazjum.

Programy kształcenia zintegrowanego.

• etapy rozwijania kompetencji ortograficznej (spostrzegawczość, czujność )

• zasady kształtowania kompetencji ortograficznej na etapie elementarnym,

• metody nauczania ortografii,

• rodzaje ćwiczeń

• sposoby poprawy błędów

• praktyczne ćwiczenia w poprawianiu prac pod względem ortograficznych

Jedut A., Pleskot A.: Nauczanie ortografii w klasach I-III. Warszawa 1991

Kaleta-Sawicka M., Skalska I. : Vademecum nauczania ortografii w klasach początkowych. Kielce 1994

Kapica G.: Rozrywki umysłowe w nauczaniu początkowym. Warszawa 1986

Skrzypiec W.: Ćwiczenia gramatyczno-ortograficzne i stylistyczne w klasach I-III. Warszawa 1992

• środki dydaktyczne wspierające naukę ortografii

13, 14. PRACA Z TEKSTEM LITERACKIM

• zasady pracy z tekstem literackim i tekstem popularno-naukowym

Lenartowska K., Świętek W., Praca z tekstem w klasach I-III. WSiP, Warszawa 1982

Lenartowska K., Możliwości modernizowania pracy z czytanką w klasach niższych. W: Studia pedagogiczne z. 10, WSP, Bydgoszcz 1985.

• analiza i interpretacja tekstów poetyckich

Maurer A. (red.): Zabawy z rymami. Kraków 2000

Szczepańska M. : Edukacja kulturalna dziecka w wieku wczesnoszkolnym. Kraków 2000

Zając Z. , Kulicka W. (red.): Poezja i inscenizacja w nauczaniu początkowym. Olsztyn 1986 Cybulska H.: Miejsce tekstu poetyckiego w kształceniu literackim, Nauczanie Początkowe 1996-97, nr 6.

Dawid Ł., Poezja współczesna w edukacji wczesnoszkolnej. Życie Szkoły 1992 nr 3.

Żuchowska W., Oswajanie ze sztuką słowa. Początki edukacji literackiej. WSiP, Warszawa 1992.

15.TWÓRCZA AKTYWNOŚĆ DZIECKA W EDUKACJI POLONISTYCZNEJ

• inscenizacje,

• techniki dramowe i działania parateatralne

• ćwiczenia z wykorzystaniem filmu, TV, radio, technik multimedialnych,

Awgulowa J. Świętek W. : Inscenizacje w klasach początkowych. Warszawa 1985

Pankowska K. : Edukacja przez dramę. Warszawa 1997

Rau K. , Ziętkiewicz E. : Jak aktywizować uczniów. Poznań 2000

Sempioł J. : Inscenizacje jako atrakcyjna forma doskonalenia języka dzieci w klasach I-III. Olsztyn 1987

---