Wykład 3 : 13.03.2007 r

FERDYNAND TONNIES i jego koncepcja wspólnoty ( GEMEINSCHAFT) i stowarzyszenia. ( GESSELSCHAFT)

• Rzeczywistość społeczna różni się od przyrodniczej. Świat społeczny stworzony jest dzięki woli jednostek, to ludzie stworzyli ten świat. Ta wola przejawia się w fakcie, że ludzie nawiązują i utrzymują stosunki społeczne - to konstatuje życie społeczne.

• U Tonnisa wola nie występuje w sensie psychologicznym. Konstytuująca rzeczywistość społeczną wola ulega urzeczowieniu i utrwaleniu, dzięki czemu społeczeństwo stanowi byt samoistny i realny, istniejący niezależnie od jednostek, bowiem jednostki zatracają świadomość tego, że społeczeństwo jest ich własnym wytworem.

• Podstawowym przejawem życia społecznego dla Tonnisa jest więź społeczna. Jest ona tym, co ogranicza wolność jednostki. Wolność rozumiana jako brak ograniczeń wg niego nie istnieje

• Fakt istnienia społeczeństwa oznacza istnienie więzi - a więź jest przeciwieństwem wolności bo zawsze oznacza jakąś powinność, więź zawsze jakoś ogranicza jednostkę. To co społeczne dominuje nad tym co jednostkowe.

„ Jestestwa społeczne” - rzeczy zrodzone z życia społecznego, tylko z życia społecznego, wytwory ludzkiego myślenia, tylko poprzez nie istniejące.

• Jednostka nie ma możliwości wpływania na zmianę, nie może kreować zgodnie z własną jednostkową wolą, jest na to zbyt słaba wobec całości i wobec innych członków grupy, musi się podporządkować silniejszej od niej woli grupy, dlatego też, mimo, że jest społeczeństwo istnieją jedynie w umysłach intuicyjnie wyobrażane, to jednostka nie może ich dowolnie kształtować.

• Jeśli chce dokonywać zmiany to musi dysponować siłą i to siłą społeczną. Ta siła bierze się z relacji z innymi. Tylko wspólnie z innymi jednostka może dokonywać zmiany. Ale jeśli chce uzyskać poparcie innych, to musi ich przekonać, że te zmiany służą poszerzeniu ich wolności, ( że są dla nich korzystne). Aby móc podjąć te działania prowadząca do poszerzenia wolności, trzeba najpierw dąć się zniewolić ( PARADOKS), - czyli zaakceptować reguły rządzących jestestwami społecznymi.

• Świata społecznego nie można odrzucić, tak jak np. wiary w Boga - ten świat istnieje i wywiera na nas wpływ niezależnie od tego czy my się z tym zgadzamy czy nie. Człowiek nie jest istotą ani wyłącznie racjonalną, ani niezdolną do racjonalnego myślenia i działania.

Z każdym rodzajem woli wiążą się inne rodzaje działań :

- z wolą organiczną - działania spontaniczne i niewyrachowane

- z wolą arbitralną - działania oparte na kalkulacji

Oba rodzaje woli są przyczyną nawiązywania i podtrzymywania stosunków społecznych, ale w każdym przypadku są to inne stosunki.

W zależności od tego, jaki rodzaj woli przeważa mamy do czynienia ze WSPÓLNOTĄ lub STOWARZYSZENIEM.

• WSPÓLNOTA łączy jednostki na zasadzie naturalnej i spontanicznej bliskości emocjonalnej. ( przykład - rodzina) STOWARZYSZENIE łączy jednostki na zasadzie korzyści, jakich się spodziewają wchodząc w relacji z innymi.

• WSPÓLNOTA łączy ludzi jako pełne osobowości, obejmując wszystkie dziedziny ich życia. STOWARZYSZENIE natomiast łączy jednostki występujące w określonych rolach społecznych i obejmuje ten wycinek życia, który jest z tą rolą związany.

• We wspólnocie głównym czynnikiem kontroli społecznej są zwyczaj i tradycja. W stowarzyszeniu - opinia publiczna i sformalizowane prawo.

• Podstawą wspólnoty jest własność zbiorowa podczas gdy stowarzyszeniem rządzą pieniądz i własność prywatna.

• Do wspólnoty zbliżona jest tradycyjna wieś, a stowarzyszeniu odpowiada nowoczesne miasto.

• Wspólnota i stowarzyszenie nie są jednak typami zbiorowości, ani typami jestestw społecznych!

• Zbiorowości opierają się na wspólnocie lub stowarzyszeniu, inaczej mówiąc dany typ więzi jest dominujący, podstawowy dla danej zbiorowości.

• Wspólnota jest prototypem mikrospołecznej skali zjawisk. Podstawą stosunków łączących ludzi jest przyjaźń, braterstwo, miłość, koleżeństwo.

Cechy wspólnoty wg Jacka Szmatki

1. Wg Jacka Szmatki podstawową cechą wspólnoty jest miłość i łatwość wzajemnego przystosowania się, polegająca na podobieństwie mowy i myśli.

2. Wzajemne zrozumienie.

3. Zdolność do tworzenia wspólnego życia.
   

---