PRACA ZALICZENIOWA Z ANTROPOLOGII
KULTUROWEJ
Temat: Kultura masowa
PLAN PRACY:
1)Nakreślenie pojęć: „kultura masowa” i „społeczeństwo masowe”.
2)Geneza, funkcje oraz zasięg kultury masowej
3)Rozważania o kulturze masowej.
4)Granica między kulturą masową a kulturą wyższą.
Wstęp
Zastanawiając się nad kształtem mojej pracy i poszukując inspiracji, niemal zawsze bez wysiłku dostrzec można przejawy kultury masowej. Właściwie należałoby na samym wstępie zadać sobie pytanie: co nią jest, a co kwalifikujemy do miana tej wyższej czy niższej?… Zdałam sobie jednak sprawę z tego, że tak naprawdę granice te właściwie postawione przez krytyków kultury masowej, nie są w istocie takie jaskrawe i niezmienne jakby się mogło wydawać. Interesujący wydał mi się sposób, w jaki te granice ulegają ciągłemu rozmywaniu, zmianom i ponownemu nakreślaniu. Oprócz tego na uwagę zasługuje miejsce kultury popularnej czy inaczej mówiąc masowej w świecie edukacji, co sprawia, że pomimo wielu krytycznych stanowisk niektórych badaczy, istnieją też takie, które zdają się być jej przychylne. Niektórzy teoretycy nawet próbują wykorzystać kulturę masową jako narzędzie czy pole pracy pedagogów, zamiast od razu krytykować lub odrzucać ciągłe propozycje owej kultury.
W mojej pracy zamierzam nakreślić pojęcia takie jak: kultura masowa oraz społeczeństwo masowe. Następnie pokazać genezę kultury popularnej oraz omówić jej zasięg i funkcje, przedstawić różniące się od siebie stanowiska badaczy i teoretyków kultury masowej oraz zastanowić się nad granicami kultury masowej i kultury wyższej.
1.Nakreślenie pojęć: „kultura masowa” i „społeczeństwo masowe”
Kultura masowa jak podaje słownik socjologiczny to homogeniczna kultura tworzona w nowoczesnych industrialnych i postmodernistycznych społeczeństwach, upowszechniana lub/i popularyzowana przez środki masowego przekazu, obejmująca standardowe wartości, normy, opinie, style życia, poglądy, sztukę, modę i dobra materialne. Kultura masowa ściśle związana jest z takimi pojęciami jak kultura popularna czy społeczeństwo masowe. Jako zjawisko socjologiczne zagadnienie kultury masowej rozpatrywała Antonina Kłoskowska, zarysowując jego ogólny charakter: „O kulturze masowej mówimy wówczas, gdy identyczne treści z niewielkiej liczby źródeł nadawane są w tym samym lub zbliżonym czasie ku wielkim masom ludzkim i są dla nich przedmiotem percepcji.”
Kultura masowa nie jest zjawiskiem ostatniej doby. Narasta stopniowo od dwóch co najmniej stuleci. Narodziła się jako produkt wtórny rewolucji przemysłowej wraz z industrializmem i urbanizacją i niemal od początku swojego istnienia stała się przedmiotem krytycznych refleksji i niepokoju intelektualnych sfer.
Pojmowanie kultury masowej ma bardzo szeroki zakres, rozważać ją można na wielu płaszczyznach m. in. w śród zagadnień szkolnictwa i oświaty, wszystkich dziedzinach sztuki przyciągających szerszą publiczność, sportu, tańca, ruchu turystycznego, czy nawet życia religijnego.
Nie można również, omawiać kultury masowej bez wskazania społeczeństwa masowego. Najogólniej mówiąc społeczeństwo masowe jak wyjaśnia nam słownik: jest przeciwstawiane społeczeństwu tradycyjnemu; ze względu na daleko posunięta urbanizację, wysoką gęstość zaludnienia i wielki wpływ środków masowego przekazu charakteryzuje się m. in. deindywidualizacją członków, rutynizacją i alienacją pracy, brakiem wpływu religii na życie społeczne, brakiem silnych i wyraźnie postrzeganych wartości moralno - etycznych, słabym rozwojem stosunków i relacji międzyludzkich, rozwiniętą kulturą masową oraz dużą podatnością członków tej zbiorowości na różnego typu polityczne manipulacje. Teoretycy tej koncepcji to m. in.: T.S.Eliot, F.R. Leavis, K. Mannheim, oraz D. Bell.
Społeczny fenomen kultury masowej jest tak wielorako uwikłany w kontekst życia zbiorowego, że same próby definicji nie uwzględniają wszystkich jego komplikacji i uwarunkowań. Tym bardziej, każda próba definiowania kultury popularnej czy społeczeństwa masowego nieuchronnie zawiera ich analizę i ocenę. Z tego względu wydaje się rzeczą trudną określić je niezależnie od teorii, które się nimi zajmują. W obfitej rosnącej wciąż literaturze tego przedmiotu rzadko spotyka się definicje kultury masowej czy społeczeństwa masowego. Pojęcia te stały się tak popularne, że większość używających ich nie odczuwa potrzeby ich dokładniejszego określania.
2. Geneza, funkcje oraz zasięg kultury masowej
Geneza powstania kultury masowej ma jakby dwa oblicza. To znaczy dominują tutaj dwie teorie: jedna związana jest w dużej mierze z koncepcją marksowską, upatrująca powstania i kształtowania się masowej świadomości kulturowej w praktyce przedrewolucyjnej proletariatu. Kultura robotnicza jak utrzymuje Marks odznaczała się przede wszystkim brakiem odmiennych cech systemowych i korzystała z konwencji kultury warstw oświeconych. Jako przykład podać można, iż autorami pieśni i poezji rewolucyjnej byli przeważnie inteligenci. Kulturze robotniczej brak było takiej systemowości, jaką odznaczała się kultura ludowa jak twierdzi M. Czerwieński. W kulturze robotniczej wiele było zapożyczeń wartości zaadoptowanych przez proletariat a autorstwa zewnętrznego, przeważnie wykształconych i wysoko wykwalifikowanych inteligentów. Klasa robotnicza nie stanowiła, zatem wspólnoty kulturowej czy konsumpcyjnej, była natomiast wspólnotą ideową. Druga teoria głosi zatem, że kultura masowa czy kultura o zasięgu masowym jak zwykło się mówić zrodziła się na skutek pojawienia się środków masowego przekazu takich jak: druk, radio, telewizja. Rozważa się ją w tej teorii jako wyraz zrodzenia się masowych potrzeb o charakterze raczej techniczno - estetycznym niż ideologiczno - estetycznym.Obie te teorie mają zarówno swoich zwolenników jak i przeciwników.
Historyczne aspekty, które miały wpływ na wytworzenie się takiego fenomenu jak zjawisko kultury masowej datuje się na drugą połowę XVIII w. Kumulatywne procesy rozwoju kultury doprowadziły w niektórych krajach Europy zachodniej do szybkiego nagromadzenia wynalazków i udoskonaleń technicznych, które przyjęto nazywać rewolucją przemysłową. Właściwie pod koniec XVIII wieku J. Watt opatentował pierwszy model maszyny parowej, co w roku 1829 zaowocowało wprowadzeniem pierwszej linii kolejowej Manchester - Liverpool. Od tego wydarzenia można datować rozpoczęcie okresu standaryzowanej mechanicznej produkcji i masowej komunikacji. Pociągnęło to za sobą rewolucję demograficzną. Postępowała koncentracja ludności w ośrodkach miejskich. Kultura początków industrialistycznej urbanizacji w XIX w miała wszędzie cechy podobne, wszędzie wielkie masy ludności robotniczej zgromadzonej z czterech stron świata poddane zostały nowemu dla nich rytmowi pracy mechanicznej regulującej tempo ich życia. Owe nowe warunki bytu formowały drogę nowemu typowi kultury. Sama produkcja mechaniczna była dostarczycielem wzoru wyspecjalizowanej masowej, standaryzowanej twórczości, którą nowe środki komunikacji przenosiły po wielkich przestrzeniach docierając do wszystkich. Jak już wspomniałem w miastach poczęła się rozrastać liczna potencjalna „publiczność”, w skrajnym stopniu pozbawiona kwalifikacji odbiorczych, nisko wykształcona lub zgoła niewykształcona, ledwo umiejąca czytać, odarta z tradycyjnej kultury ludowej, w wysokiej mierze zatomizowana, pozbawiona więzi sąsiedzkich, krewniackich. To za sprawą Jose Ortegi y Gasseta utarła się w stosunku do niej nazwa „masy”. Trafia ona w istotę zjawiska: masa to nagromadzenie elementów o podobnej naturze fizycznej, lecz pozbawionych cech indywidualizujących oraz więzi spajających.
Lata dwudzieste i trzydzieste są punktem zwrotnym w badaniach kultury popularnej. Upowszechnienie się kina i radia, masowa produkcja i konsumpcja kultury, narodziny faszyzmu i dojrzewanie demokracji liberalnych w społeczeństwach Zachodu - to wszystko odegrało swoja rolę w ustalaniu ram kultury masowej i zaczęto również o niej dyskutować.
Tak więc, można by śmiało wywnioskować, iż jedną z najważniejszych przyczyn czy jednym z istotnych impulsów rozwoju kultury masowej stały się: obumieranie kultury ludowej i niemożność przeniesienia jej do miasta. „Standaryzacja i masowość opiera się na głównych wzorach ujednolicenia i masowości kultury bezpośredniej ”,co krótko mówiąc przeczy samej istocie kultury ludowej.
Wpływ kultury w ogóle a przede wszystkim kultury masowej na jednostki i zbiorowości jest wszechstronny i wszechobecny. Bez jej stałego oddziaływania na życie zbiorowe, nie można byłoby mówić o istnieniu człowieka i społeczeństwa. Dlatego też wielokierunkowe są funkcje omawianej przeze mnie kultury. Przypatrując się im, wyróżnić należy: funkcje integracyjne, opiniotwórcze, informacyjne, edukacyjne, psychologiczne. Jest to taki bardzo ogólny podział jaki w swojej pracy prezentuje Dominic Strinati (Wprowadzenie do kultury popularnej) Wśród krytyków kultury masowej najczęściej można spotkać ich oceny wyłącznie negatywne. Obiektywnie rzecz ujmując, można powiedzieć, że zawodzi ona w prawdzie w swoich funkcjach integracyjnych i opiniotwórczych, jednakże w swojej funkcji informacyjnej, edukacyjnej i psychologicznej, może być oceniana pozytywnie. Przyjmując z kolei podział Jana Szczepańskiego, który wyróżnia cztery podstawowe funkcje rozkładają się one w następujący sposób:
1) uczy jednostkę panowania nad popędami i potrzebami oraz zaspokajania ich, wdraża do pełnienia ról społecznych (funkcja socjalizująca)
2) ustanawia wartość oraz kryteria wartości, które stanowią podstawę wszystkich wyborów. Jednostka przyswaja sobie określony zasób wartości i podporządkowuje się im;
3) ustala określone modele, czyli ideały, jak np. kulturowe ideały osobowości;
4) ustala wzorce zachowania i reagowania na określone sytuacje.
Podsumowując i nie chcąc oceniać tych funkcji można powiedzieć jedynie, że kultura masowa jest zjawiskiem egzogennym, odnoszącym sukcesy u publiczności, tworzącym „idole”. Przewagę nad drukiem zdobyło w jej przypadku słowo żywe i widowisko, dlatego też trafia do przeciętnego człowieka szybciej i jest odbierana łatwiej, co też nie pozostaje bez wpływu na jej funkcje. Mówi się również o kulturze masowej, że niejako przejmuje funkcje tworzenia wspólnot - znaczeń, wspólnot - wartości, wzorów postępowania, kryteriów ocen, wypełniając tym samym lukę powstałą w procesie degradacji wspólnot kulturowych. Opinie na ten temat są różne w zależności od gruntu, na którym rozpatrujemy dane funkcje. Jak w każdym przypadku będą istnieli ich zwolennicy jak i przeciwnicy.
O zasięgu kultury masowej mówi już jej sama nazwa, oraz funkcje, które spełnia. Krytycy kultury masowej zarówno żyjący wcześniej jak i ci współcześni tacy jak Berelson, Schram, Klapper i inni, dalecy są od traktowania kultury masowej jako zatomizowanej, amorficznej, biernej masy. Świadomi są zróżnicowania publiczności pod względem cech demograficznych, lokalnej przestrzeni, społecznych powiązań, intelektualnych kwalifikacji, gustów, zainteresowań i wyznawanych wartości. W swoim dążeniu do uniwersalizacji zasięgu przekazywanych treści producenci istotnie dostosowują się do poziomu odbiorców z elementarnym wykształceniem. Ubytek w ten sposób publiczności z wyższym wykształceniem jest proporcjonalnie mały w porównaniu z tym, jakiego należałoby oczekiwać, gdyby starano się dostosować poziom treści do gustów i możliwości ludzi ze średnim i wyższym wykształceniem. Rozważając zasięg nie można pominąć jej dostępności, który głównie decyduje o tym do jak wielu ludzi trafi. O ile w początkach o tym decydowała przede wszystkim jej łatwość, o tyle kolejny etap rozwoju i zmian przyniósł wraz z uprzystępnianiem dystrybucyjnym, rozpowszechnienie niemal nie znajdujące barier finansowych i docierała do wszystkich zakamarków miasta a w dalszej kolejności wprost do domów. Co ciekawe elity kulturalne również uczestniczą w produktach dla mas. Jest to dla nich forma rozrywki, relaks, sposób spędzania czasu. Możnaby powiedzieć, że kultura masowa swym zasięgiem korumpuje elity wygodami „konsumpcji” współczesne uniwersum telewizyjne chociażby.
Otóż jak wynika ze skrótowego zarysu zasięgu kultury masowej powiedzieć należałoby, iż owe dążenie do uniwersalizmu daje rezultaty. Powszechność i ogólnodostępność to cechy, z którymi trudno w jakikolwiek sposób walczyć. Właściwie zasięg jest tym, co powoduje, iż kultura ta zwana jest masową.
3.Rozważania o kulturze masowej.
Ujmując sprawę jak najprościej, wielu słowami krytyków można powiedzieć, że kultura masowa jest kulturą popularną tworzoną przez masową technikę przemysłową i sprzedawaną dla zysku masowej publiczności konsumentów. Jest to kultura komercyjna, produkowana masowo dla masowego rynku. Jej rozwój powoduje, że jest coraz mniej miejsca dla jakiejkolwiek formy kultury - takiej jak sztuka i kultura ludowa, która nie przynosi zysków i która nie może być masowo wytwarzana dla masowego rynku. Obraz ten, mimo że dość uproszczony, oddawałby zapewne wiernie, choć bardzo skrótowo krytyczne podejście do kultury popularnej.
Zatem z przedstawionego punktu widzenia nie ma rzeczywistej różnicy między produktami i kulturowymi i materialnymi, pomiędzy produkcją samochodów i produkcja filmów. Produkty kultury masowej są standardowe, tworzone według jednakowych recept - jest to rezultat produkowania artykułów kulturowych za pomocą rutynowych, wyspecjalizowanych, zsegmentalizowanych taśmowych form produkcji. Sztuka przykładowo nie może być w ten sposób wytwarzana. Zależy ona, bowiem od tego, co jest raczej przeciwieństwem produkcji masowej, to znaczy od geniuszu artysty pracującego z dala od ograniczeń komercjalnego rynku, sprawdzonych formuł i standardowych technik składania. Tak samo sztuka ludowa musi być tworzona przez zintegrowana wspólnotę, która wie co robi, która opanowała techniki wytwarzania i która może zapewnić autentyczność swoich produktów.
Z taką linią argumentacji wiąże się szczególna koncepcja publiczności gdzie, masy czyli owa publiczność konsumująca, postrzegani są jako bierni konsumenci, skłonni poddawać się manipulacyjnej perswazji mass mediów, posłuszni apelom, aby kupować masowo produkowane towary tworzone przez kulturę masową. Według tej koncepcji odbiorcy to bezbronni wobec fałszywej przyjemności masowej konsumpcji. Mamy w ten sposób obraz bezkrytycznej masy, która nabywa i konsumuje kulturę masową. Uniwersum kulturowe sprowadzone jest do jednolitej masy. Sztuka leży poza zasięgiem ich aspiracji, stracili też oni swoją kulturę ludową. Kultura, by przynosić zysk, musi być dla takiej publiczności produkowana, jeszcze raz powtórzę, masowo.
Aby sprzedać się publiczności, kultura popularna musiała stworzyć łagodne i standardowe formuły mogące apelować do każdego, ponieważ każda jednostka podatna jest wielce na manipulację. Poza tym istnieje rodzaj wytworów kulturowych, które można produkować masowo na skalę przemysłową, więc nie istnieje możliwość, aby prowokować publiczność w taki sposób, jak to może czynić sztuka, czy przybierać formę autentyczną zbiorowego uczestnictwa, jak to się dzieje w kulturze ludowej; zmieniły się po prostu całkowicie warunki. Publiczność masowa jest emocjonalnie i uczuciowo manipulowana, jej potrzeby wykrzywione, jej nadzieje i aspiracje eksploatowane w imię konsumpcji właśnie przez złudne uczucia, zastępcze fantazje i marzenia kultury masowej. W rezultacie społeczeństwo masowe dostarcza ludzi poddawanych masowej eksploatacji przez masowa kulturę.
Zgodnie z teorią wielu badaczy kultura masowa jest kulturą zdestandaryzowaną, sformalizowaną, powtarzalną i powierzchowną, która czci trywialne, sentymentalne, natychmiastowe i fałszywe przyjemności kosztem poważnych, intelektualnych, sprawdzonych w czasie i autentycznych wartości. Jak argumentuje McDonald w swoim lamencie nad tym, co nazywa „rozprzestrzeniającym się szlamem kultury masowej”. Propozycje owej kultury skupiają się na pozornie najbardziej biernym i eksploatowanym ze wszystkich rynków masowej konsumpcji - młodzieżowym rynku odzieży, mody i muzyki.
Z kolei oprócz bezmyślnej, krytyki znajdują się i tacy, którzy kulturę masową chcą wykorzystać w działaniu pedagogicznym, edukacyjnym. Powszechnie wiadomo, że wielu młodych ludzi postrzega szkołę, czyli tą formalna drogę edukacji za zło konieczne. Źródłem sensu ich codziennego życia nie są bohaterowie, postawy przedstawiane przez pedagogów, nauczycieli. Raczej to kultura popularna i jej bohaterowie stanowią płaszczyznę odniesienia swojego „ja”. Niestety to nie nauczyciel polskiego, czy pani od matematyki, lecz Micheal Jordan i Claudia Schiffer kształtują wzory osobowe. To nie np. treść „Lalki” B. Prusa omawiana jest na przerwie lecz artykuły drukowane w „Cosmopolitan” i „strategie przetrwania” z ostatniej nowej gry komputerowej. W podejściu nowoczesnym kultura popularna etykietowana była, tak jak już wspomniałam wyżej, jako „niska” i „niedojrzała”, stąd - niedostrzegalna dla pedagogów. Pedagogika nie akceptowała tej kultury jako płaszczyzny swojego działania. Zapomniano przy tym jednak, że ignorowanie kultury popularnej jest równoznaczne z ignorowaniem młodzieży, która jest tym najbardziej podatnym ogniwem rynku kultury masowej. Skutki tej ignorancji są równoznaczne z ignorowaniem przez młodzież pedagogiki. Natomiast pedagogika nowoczesna, o której właśnie chciałam wspomnieć, wychodzi z założenia, że kultura popularna stanowić może bardzo istotna płaszczyznę działania pedagogicznego. Ważny jest tu sposób konstruowania przez młodzież poczucia sensu w ramach dostępnych jej przekazów kulturowych w tym właśnie wielkiej liczby przekazów kultury masowej.
Podsumowując nasze krótkie rozważania zastanowić by się należało, nad tym czy właściwie bronić się przed dalszym rozwojem kultury popularnej, czy krytykować wszystko, co jest jej wytworem? Może z kolei ignorować wszelkie jej przejawy? Być może odpowiedzią jest podejście pedagogiki ponowoczesnej, gdzie istnieje wzajemne zrozumienie i dopełnienie kulturowe, które należałoby starać się zrozumieć.
Dalszy rozwój kultury popularnej wydaje się być nieunikniony i niemal niezauważalny jest też moment przenikania jej do życia praktycznie wszystkich ludzi.. Gdyby zupełnie odrzucić przejawy kultury popularnej, każdy z nas musiałby żyć niejako w swoim świecie obok wszystkiego, co przecież się wydarza. Nie chodzi też oto by bezkrytycznie przyjmować wszystko, co wraz z kultura masową do nas trafia, lecz ważna jest umiejętność wyboru.
4.Granica między kulturą masową a kulturą wyższą.
Nakreślając granicę między kulturą wyższą oraz masową należałoby scharakteryzować na wstępie króciutko kulturę wyższą funkcjonującą również pod nazwa elitarna. Określenie „kultura elitarna” i „ kultura masowa” odnoszą się łącznie do dzisiejszej rzeczywistości społeczno - kulturalnej i jakkolwiek nie obejmują wszystkich zjawisk można przyjąć, że wskazują na to, co w niej najważniejsze i co wypełnia niemal całą sferę życia publicznego. Kultura masowa stała się tematem szlagierem w nauce i publicystyce po II wojnie światowej, pod różnymi postaciami jak wiemy zjawisko to dojrzewało znacznie wcześniej. Połączenie „kultura elitarna - kultura masowa” stanowi odzwierciedlenie stosunków społeczno - kulturalnych, które zastąpiły układ związany ze stanowa organizacją społeczną, w którym kulturze grup oświeconych towarzyszyła kultura ludowa.
Próbując scharakteryzować kulturę elitarną nie można powiedzieć, że jest ona nadrzędna, jednakże przysługuje jej kwalifikacja kultury wyższej. To właśnie ona wykorzystuje w najszerszym zakresie zasoby kultury ogólnej, stanowi wzorzec dla edukacji. Kultura ta łączy się najściślej z procesami pomnażania kultury. Jest ona, we współczesnym tego słowa sensie wyłaniającą się historycznie ze społeczeństwa poststanowego dziedziczką kultury grup oświeconych. Co podkreśla fakt, że jej zasadniczą cechą jest ogromna rola słowa pisanego. Choć straciła ona wyłączność „piśmienności” dzieląc się nią z kulturą masową, mimo to rola pisma nie przestała jej wyróżniać. „Literackość” towarzyszy również sztuce i muzyce, stwarza ponadnarodowy horyzont, sprawia, że kultura elitarna jest wyposażona w refleksyjną samoświadomość. Nie jest przypadkiem z kolei, iż kultura masowa chciwie korzysta z wszelkich form wypowiedzi, z wszelkich wyobrażeń czy zdarzeń, które udział słowa pisanego ograniczają. Kultura wysoka niesie ze sobą problematykę polityczną i filozoficzną. Chodzi o to, że idee obecne w owej kulturze czerpią niejednokrotnie impulsy z polityki lub kulminują w politycznych wydarzeniach. Wiele fabuł „zwyczajnych”, wiele wyobrażeń całkiem konkretnych uzyskuje wymiar ogólności, jaki przysługuje refleksji o bycie, egzystencji, a nie o szczegółowych przypadkach.
Warunki uczestnictwa w kulturze wyższej rysują się następująco: dzieła i zdarzenia nowoczesnej kultury wyższej dostępne są na zasadzie rynkowej z założenia otwartej. Do muzeum, galerii, biblioteki, teatru wchodzi się wykupując bilet czy abonament, reprodukcje plastyczne, nagrania płytowe, książki, czasopisma są towarem dostępnym w zasadzie dla wszystkich. Jednakże badania prowadzone w wielu krajach kręgu europejskiego pokazują, że sztuką „wyższego Lotu” muzyką poważną, ambitnym piśmiennictwem interesuje się zaledwie kilka procent społeczeństwa.
Skoro już wiemy, czym zajmuje się kultura wyższa zwana inaczej elitarną, a także wiemy, jaki jest charakter kultury masowej, spróbujmy zatem nakreślić jej granice. Nie jest to łatwe zadanie, ponieważ każda z tych granic jest płynna i różnice, jakie powinny wyznaczać ta granicę w zasadzie się zazębiają i tworzą jednolity obraz społeczno kulturowy.
Odróżnienia dokonane przez krytyków kultury masowej pomiędzy kulturą masowa i wyższą, nie są w istocie tak jaskrawe i niezmienne, jak oni twierdzą. Interesujący jest sposób, w jaki granice miedzy kulturą popularna i sztuką, albo miedzy kulturą masową i wyższą ulegają ciągłemu rozmywaniu, zmianie i ponownemu nakreśleniu. Te granice nie są dane raz na zawsze, nie istnieją obiektywnie i nie są jakąś ahistoryczną stałą. Jest raczej tak, że są kwestionowane, nieciągłe i historycznie zmienne. Teoria kultury masowej usiłuje ujmować kulturę masową jako całość. F. R. Leavis, przykładowo, nie traktował kina jako poważnej formy kulturalnej. Jeszcze krytycy w rodzaju McDonalda, o którym była mowa wcześniej, gotowi byli zliczać do miana sztuki tylko niektóre filmy, na przykład dzieła Einsteina. Różne rodzaje jazzu są dzisiaj sztuką, ale był on traktowany jako typowa kultura masowa w pierwszej połowie XX wieku przez szkołę frankfurcką i teoretyków kultury masowej. Alfred Hitchcock robił komercyjne filmy w Hollywood, ale zawsze uważany był za autora i artystę, oryginalnego i twórczego geniusza. Wczesne nagrania rockandrollowe określone były jako muzyka papka, a dzisiaj osiągnęły status klasyki; zmieniły się po prostu standardy krytyki. Można tak wskazywać dalej, ale podobna linia argumentacji unaocznia fakt, iż oszacowanie podziałów między kulturami wysoką i niską, elitarna i masową - jest niemożliwe bez wzięcia pod uwagę zmieniającego się historycznie charakteru relacji pomiędzy grupami społecznymi i kategoriami gustu, które leżą u podstaw takich podziałów.
Na dzień dzisiejszy trudno mówić o granicach skoro się one rozmywają i właściwie wszystko, co jest podawane jako ta „zwykła papka kulturalna” dla mas może stać się kulturą „wyższego lotu”. Jeszcze jednym argumentem przeciw określaniu jakichkolwiek granic może zaważyć podejście, iż te dwa rodzaje kultury stanowią po prostu jedność uzupełniając się nawzajem i tworzą integralny wizerunek społeczno kulturowy. Nieco inaczej można powiedzieć, iż jeden rodzaj kultury jest dla drugiego inspiracją nawzajem. Możnaby jeszcze wiele argumentów przytoczyć… Jednakże, czy nie należałoby pozostawić wszystkiego w rękach odbiorców? Być może nie jest to bierny, bezmyślny tłum chciwie konsumujący wszelkiego rodzaju masowe produkcje?
Idąc dalej, można powiedzieć, że właściwie jednym z dominujących zjawisk w kulturze współczesnej jest zniesienie różnicy, o której mowa, między kulturą elitarną i kulturą popularną, wysoka i niską. Typowe dla przeszłości podziały przestają mieć właściwie znaczenie. Wielu z nas z wystawy poświęconej barokowemu malarstwu powiedzmy, biegnie do McDonald´s, na wielu nocnych stolikach leżą jednocześnie Bracia Karamazow i Życie na Gorąco, potrafimy słuchać niemal jednocześnie lekkiego, łatwego popu i Mozarta. Niekiedy, jesteśmy zarówno fanatykami fundamentalistycznych partii politycznych i hiperrzeczywistego świata oper mydlanych. I zupełnie nam to nie przeszkadza. To, co kiedyś stanowiło zupełnie różne tożsamości dziś można spotkać w jednym człowieku. Dlatego też zwalczanie, krytyka oraz ignorowanie kultury masowej nie dają pożądanych rezultatów. Istotny wydaje się fakt akceptacji, że kultura masowa stanowi element dopełnienia kultury wyższej i niższej, tworząc razem obraz rzeczywistości kulturalnej. Dopóki nie będzie zrozumienia, dopóty będzie trwał odwieczny konflikt miedzy nimi, który polega na wzajemnym zwalczaniu się.
Jak powiedział kiedyś Kallistos Ware: „Różnorodność obrazu rzeczywistości kulturalnej, jest potrzebna każdemu jak oddychanie by móc nauczyć się dokonywać wyborów i poznawać jak smakuje każda z nich. Inna, bowiem jest perspektywa z pozycji kultury wysokiej inna z kultury masowej a jeszcze inna z punktu widzenia kultury niskiej, lecz w każdej z nich można znaleźć coś wartościowego. I tak w kulturze wysokiej jej refleksyjną samoświadomość a w kulturze popularnej na przykład jej przeciwstawienie się zamkniętości.”
K. Olechnicki, P. Załęcki, Słownik socjologiczny, Toruń 1999, s.107
Encyklopedia oświaty i kultury dorosłych, Łódź 1986
K. Olechnicki, P. Załęcki Słownik socjologiczny Toruń 1999, s.200
B. Olszwska-Dyoniziak, Oblicza kultury, Kraków 1998
Encyklopedia socjologii t.2, Warszawa 1999
A. Kłoskowska Kultura masowa krytyka i obrona, Warszawa 1983
A. Kłoskowska, op. cit.…s. 339, 271
Dominic Strinati, Wprowadzenie do kultury popularnej, Poznań 1995 s.24
Kallistos Ware, Kolorowa kontemplacja, Białystok 1999 s.47
16