1. SZTUKA LUDOWA, FOLKLOR, TRAYCJE LUDOWE

• Kartuzy: Muzeum Kaszubskie, klasztor Kartuzów (region pomorski)

• Wdzydze Kiszewskie: Kaszubski Park Etnograficzny - najstarszy skansen w Polsce (region pomorski)

• Koniaków: wyroby rękodzieła ludowego gł. koronki (region śląski)

• Olsztynek - skansen (region warmińsko-mazurski)

• Tykocin: barokowy kościół, klasztory bernardynów, ruiny zamku zniszczonego w czasie wojen szwedzkich, Muzeum Judaistyczne (region podlaski)

• Łomża: skansen w Nowogrodzie - centrum kultury i sztuki Kurpiów, Jedwabne - miejsce pogromu Żydów(region podlaski)

• Białostocki Szlak Tatarski - na Podlasiu mieszka 1,5 tys. muzułmanów Polskich - potomków polskich Tatarów; Bohoniki i Kruszyniany (meczety i mizary), Sokółka (ekspozycja tatarska w Oddziale Muzeum Okręgowego z Białegostoku)(region podlaski)

• kultura ludowa kurpiowskiej grupy etnograficznej oparta na gospodarce leśnej, typowe wsie kurpiowskie: Dębniki, Zbójna, Lipniki (region mazowiecki)

• Łowicz: zabytkowy zespół urbanistyczny, renesansowo-barokowa katedra, Muzeum Regionalne z Ośrodkiem Plenerowym Budownictwa Ludowego (region łódzki)

• Maurzyce: Łowicki Park Etnograficzny (region łódzki)

• Tokarnia: Muzeum Wsi Kieleckiej (region świętokrzyski)

• malowane Zalipie (region małopolski)

• Nowy Sącz: fortyfikacje z ruinami zamku, skansen prezentujący 4 grupy etnograficzne (Łemków, Pogórzan, Lachów Sądeckich, Górali) (region małopolski)

• Bobowa: ośrodek hasydyzmu z siedzibą cadyków Halberstanów (region małopolski)

• Sanok: przemysł (Autosan, Stomil), częściowo zachowany zamek, w którym znajduje się kolekcja ikon, Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku (obiekty reprezentujące budownictwo Łemków, Bojków, Pogórzan, Dolinian) (region podkarpacki)

• Kolbuszowa: Muzeum Kultury Ludowej - Park Etnograficzny Lasowiaków (region podkarpacki)

• Leżajsk: ośrodek chasydzki cadyka Elimelecha, kościół zwiastowania NMP ze wspaniałymi organami - koncerty organowe (region podkarpacki)

2. NAJCIEKAWSZE MUZEA

• Lubomierz: Muzeum Kargula i Pawlaka, Ogólnopolski Przegląd Polskich Komedii Filmowych (region dolnośląski)

• Bystrzyca Kłodzka: Muzeum Filumenistyczne (region dolnośląski)

• Chorzów: Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku z planetarium, wesołym miasteczkiem, ogrodem zoologicznym, skansenem - Górnośląski Park Etnograficzny, Stadion Śląski (region śląski)

• Jędrzejów: Muzeum Przypkowskich zawierające zbiory gnomiczne, w tym jedną z trzech największych na świecie kolekcji zegarów słonecznych, kościół i klasztor Cystersów (region świętokrzyski)

3. ZABYTKI TECHNIKI I PRZEMYSŁU

• Kanał Elbląski (region pomorski)

• Duszniki Zdrój: najstarszy w Europie Śr. młyn papierniczy i Muzeum Papiernictwa, Międzynarodowy Festiwal Chopinowski (region dolnośląski)

• Wałbrzych: Muzeum Przemysłu i Techniki (w nieczynnej kopalni), 2 trasy naziemne: Górnika i Urobku, zamek Książ nad Wąwozem Pełcznicy (region dolnośląski)

• Złoty Stok: Dolnośląskie Eldorado - dawne kopalnie złota, do zwiedzania udostępniono 2 sztolnie i muzeum minerałów (region dolnośląski)

• Tarnowskie Góry:zabytkowa kopalnia rud metali, skansen maszyn parowych wraz ze „Sztolnią Czarnego Pstrąga” (region śląski)

• Zabrze: Muzeum Górnictwa Węglowego, podziemny skansen „Guido” i „Królowa Luiza” (region śląski)

• Radzionków: Muzeum Chleba (region śląski)

• Kanał Elbląsko-Ostródzki: funkcjonuje od 1860 r., 159 km, pochylnie, śluzy, łączy Ostródę z Elblągiem (region warmińsko-mazurski)

• urządzenia kanału Augustowskiego(region podlaski)

• Łódź: polski Manchester - ośrodek przemysłu włókienniczego, polskie Hollywood - szkoła filmowa, Centralne Muzeum Historii w zabytkowych murach tzw. Białej Fabryki Ludwika Meyera, Muzeum Włókiennictwa, Tradycji Niepodległościowej, Wnętrz Fabrykanckich, największy w Europie cmentarz żydowski na Bałutach, na Bałutach znajdował się Obóz Dziecięcy w czasie II wojny światowej - obecnie pomnik Rozdartego Serca Matki, ul. Piotrkowska - uważana za najdłuższą handlową ulicę w Europie, z pomnikami Reymonta, Tuwima, Jaracza, Rubinsteina, aleja gwiazd

• dymarki - dawne stanowiska wytopu żelaza (początek naszej ery do roku 400), znajdują się m.in. w Starej Słupi, Rudkach, Kunowa, Nowej Słupi - tu również muzeum techniki utworzone na bazie odsłoniętych pieców(region świętokrzyski)

• Staropolski Okręg Przemysłowy: zabytki związane z górnictwem miedzi i ołowiu, które rozwijało się tu od XIV w., w Sielpi Wielkiej Muzeum Staropolskiego Okręgu Przemysłowego (region świętokrzyski)

• Bóbrka koło Krosna: skansen przemysłu naftowego powstały na terenie pierwszej na świecie kopalni ropy naftowej, założonej w 1854 r. przez I. Łukasiewicza (region podkarpacki)

4. SANKTUARIA I MIEJSCA ŚWIĘTE

• bazylika Cystersów w Oliwie (region pomorski)

• Pelplin - „pomorskie Ateny”, gotycka bazylika NMP z późnorenesansowym ołtarzem największym w Polsce, w Muzeum Diecezjalnym jedyny w Polsce egzemplarz Biblii z 1453 roku wydrukowanej przez Gutenberga (region pomorski)

• Licheń k. Konina: największa w Polsce bazylika, centrum pątnicze (region wielkopolski)

• Gostyń: Święta Góra z barokowym klasztorem Filipinów (wzorowany na Santa Maria della Salute w Wenecji) (region wielkopolski)

• Kudowa Zdrój: kaplica czaszek w Czermnej, Festiwal Moniuszkowski (region dolnośląski)

• Wambierzyce: „Kłodzka Jerozolima”, bazylika, ruchoma szopka (region dolnośląski)

• Krzeszów: zespół klasztorny Cystersów, kościół Wniebowzięcia NMP zwany „perłą śląskiego baroku”(region dolnośląski)

• Góra św. Anny: sanktuarium - „perła Śląska”, „śląska Jasna Góra”, klasztor Franciszkanów, kalwaria, amfiteatr, pomnik czynu powstańczego X. Dunikowskiego (region opolski)

• Częstochowa: 38 tys. mieszkańców, ośrodek hutnictwa żelaza, przemysłu maszynowego, włókienniczego i papierniczego, zespół klasztorny oo. Paulinów na Jasnej Górze (region śląski)

• Piekary Śląskie: Kościół NMP i św. Bartłomieja wraz z Kalwarią Piekarską - 39 kaplic- główne sanktuarium maryjne w regionie (region śląski)

• Gietrzwałd: główny ośrodek pielgrzymkowy na Warmii, późnogotycki kościół (region warmińsko-mazurski)

• Święta Lipka: barokowa bazylika XVII/XVIII w. (region warmińsko-mazurski)

• Grabarka - prawosławna Częstochowa (region podlaski)

• Święty Krzyż: we wczesnym średniowieczu sanktuarium pogańskie, klasztor pobenedyktyński (obecnie należy do oo. Oblatów) z Muzeum Historii Świętego Krzyża oraz Muzeum Przyrodnicze Leśne Świętokrzyskiego PN, zmumifikowane zwłoki ks. Jeremiego Wiśniowieckiego (region świętokrzyski)

• Kodeń: sanktuarium MB Kodeńskiej - jedno z najczęściej odwiedzanych w Polsce (region lubelski)

• Stary Sącz: klasztor Klarysek, układ starego rynku (region małopolski)

• Kalwaria Zebrzydowska: bazylika MB Anielskiej, kalwaria (region małopolski)

• Kalwaria Pacławska: zespół klasztorny Franciszkanów z XVIII w. z obrazem MB Pacławskiej przewieziony z Kamieńca Podolskiego (region podkarpacki)

5. SPORTY WODNE

• region pomorski - kąpieliska: Hel, Jurata, Jastarnia, Chałupy, Jastrzębia Góra, Cetniewo, Karwia, Sopot, Krynica Morska, Łeba, Ustka

• Mierzeja Helska: na pn piaszczyste plaże, kąpieliska w Juracie, Jastarni, Hel - muzeum rybołówstwa, fokarium (region pomorski)

• region zachodniopomorski - kąpieliska nadmorskie: Dźwirzyno, Ustronie Morskie, Sarbinowo, Chłopy, Mielno, Unieście, Dąbki, Darłowo, Jarosławiec

• Kołobrzeg: kąpielisko i uzdrowisko (solanki i borowiny), tężnie z XVII w., gotycka kolegiata z XIII w., molo, latarnia (region zachodniopomorski)

• Ustronie Morskie: Bałtyckie Centrum Turystyki - aquapark, lotnisko, park jachtowy, hotele, skansen wypieku chleba (region zachodniopomorski)

• region warmińsko-mazurski - szlak kajakowy rzeki Krutyni: z Sorkwit nad jez. Lampackim do ujścia Krutyni do jez. Bełdany, 90 km, 17 jezior po drodze,

• Kraina Wielkich Jezior Mazurskich: Śniardwy, Mamry

• region podlaski: największe jeziora: Wigry, Goładuś, Szelment Wielki

• Hańcza - najgłębsze jezioro w Polsce

• najważniejsze rzeki: Hańcza, Rospuda, Szeszupa

6. SPORTY ZIMOWE I TURYSTKA GÓRSKA

• Cisowa Góra - Fudżijama Suwalszczyzny (258 m npm) (region podlaski)

• Karpacz: u stóp Śnieżki, kościół Wang (poł. XIII w., przewieziony z Norwegii w XIX w.), Muzeum Sportu i Turystyki (region dolnośląski)

- Sudety Zachodnie:

- Karkonosze: najwyższy szczyt Śnieżka (1602m n.p.m.), grupy skalne o dziwnych kształtach (Trzy Świnki, Słoneczniki, Pielgrzymy)

- Góry Izerskie: Grzbiet Wysoki (z najwyższym szczytem Wysoką Kopą 1126) orz Grzbiet Kamienicki (z Kamienicą 973)

- Góry Kaczawskie (Skopiec 724)

- Rudawy Janowickie (Skalnik 935)

- Sudety Środkowe:

• Góry Sowie: zbudowane z najstarszych w Polsce skał,kulminacja Wielka Sowa (1015)

• Góry Stołowe: budowa płytowa, zróżnicowana odporność skał na wierzenie, Szczeliniec Wielki (919), Park Narodowy Gór Stołowych

- Sudety Wschodnie: Góry Złote, Góry Bialskie, Masyw Śnieżnika, Góry Opawskie

• Masyw Śnieżnika: po Karkonoszach najwyższy masyw Sudetów (1426),

• Trójmorski Wierch: wododział 3 zlewisk: Bałtyku (Nysa Kłodzka), M. Północnego (Cicha Orlica), M. Czarnego (Morawa)

• Jaskinia Niedźwiedzia: koło Kletna

- Góry Świętokrzyskie: skały prekambryjskie i dewońskie (obok Sudetów najstarsze w Polsce), najwyższe pasmo - Łysogóry z najwyższym szczytem Łysicą - 612 m. n.p.m., gołoborza (rumowiska skalne)

- Beskid Śląski: Pasma Czantorii i Baraniej Góry, eden z najbardziej uczęszczanych i najlepiej zagospodarowanych turystycznie terenów Polski

• Szczyrk: u stóp Skrzycznego, Klimczok, stacja narciarska

• Ustroń: uzdrowisko, na stokach Równicy i Czantorii trasy narciarskie

• Wisła: rezydencja letnia prezydenta: „Zameczek”, Muzeum Beskidzkie

- Beskid Żywiecki (Beskid Wysoki): Pasma Wielkiej Raczy i Rycerzowej

• Jezioro Żywieckie - utworzone przez tamę na Sole w Tresnej

• Jezioro Międzybrodzkie - zapora na Sole w Porąbce, góra Żar - największa w Polsce podziemna elektrownia szczytowo-pompowa

- Centralne Karpaty Zachodnie

• Tatry: dzielą się na Tatry Zachodnie, Tatry Wysokie i Tatry Bielskie (w całości na terenie Słowacji), najwyższy szczyt Gerlach (2655), a w Polsce Rysy (2499)

• Zakopane (30 tys. mieszkańców): Muzeum Tatrzańskie, cmentarz na Pęksowym, Willa Atma, Galeria Hasiora

• Pieniński Pas Skalicowy: pas porozcinany przełomami Dunajca i Białki, najwyższe Partie - Pieniny - zbudowane z wapieni, najwyższa część Małe Pieniny z Wysoką (1050) najwyższym szczytem Pienin, wąwóz krasowy Homole

- Zewnętrze Karpaty Zachodnie

• Beskidy Zachodnie: Gorce, Beskid Wyspowy, wschodnia część Beskidu Żywieckiego, wschodnia część Beskidu Makowskiego

• Gorce z gniazdem Turbacza (1311), kulminacje Lubania, Kudłonia i Gorca

• Beskid Wyspowy: izolowane, pojedyncze szczyty pooddzielane szerokimi obniżeniami, kulminacje Mogielica, Luboń, Ćwilin, Modyń

• Beskid Żywiecki z kulminacją całych Beskidów Babią Górą (1725), Babiogórski PN

• Beskid Makowski: ciągnie się od Kotliny Żywieckiej o dolinę Raby

• Beskid Sądecki: pasma Radziejowej i Jaworzyny Krynickiej rozcięte doliną Popradu

• Beskid Niski: pasmo Magurskie (Magurski PN)

- Beskidy Wschodnie: Bieszczady i Góry Sanocko-Turczańskie

• Bieszczady Zachodnie: Tarnica (1346 m n.p.m.), wtórnie zdziczały obszar zwany „Polskim Teksasem”

• Bieszczadzki PN: utworzony w 1973 roku, obejmuje grupę Tarniy, Szerokie Wierchy, połoniny Caryńską i Wetlińską

7. ZAMKI I PAŁACE

• Malbork - obronny zamek krzyżacki z XIII i XIV w. (region pomorski)

• Kórnik - rezydencja magnacka w stylu gotyku ang., arboretum, biblioteka (region wielkopolski)

• Rogalin - rokokowo-klasycystyczny pałac, Park Francuski z XVIII w., park krajobrazowy w stylu angielskim i „Dąbrowa Rogalińska” (region wielkopolski)

• Bolków: zamek piastowski, mury obronne (region dolnośląski)

• Wałbrzych: zamek Książ nad Wąwozem Pełcznicy (region dolnośląski)

• Brzeg: renesansowy piastowski zamek zwany „śląskim Wawelem”, Muzeum Piastów Śląskich (region opolski)

• Będzin: XIV-wieczny zamek, Muzeum Górnośląskie, „Dolomity - Sportowa Dolina” - całoroczny ośrodek zlokalizowany w kopalnianym wyrobisku Suchej Góry (region śląski)

• Szlak Orlich Gniazd: Olsztyn, Złoty Potok, Ostrężnik, Mirów, Bobolice, Ogrodzieniec (region śląski), zamki w Rudnie (Tenczynek) i Lipowcu - część szlaku „Orlich Gniazd” (region małopolski)

• Lidzbark Warmiński - „Perła Warmii”, położony nad Łyną, gotycki zamek obronny z XIV w. („Wawel północy”) (region warmińsko-mazurski)

• Nieborów: pałac barokowy z XVII w. i park w stylu francuskim, w pałacu ekspozycja Muzeum Narodowego, biblioteka (region łódzki)

• Arkadia: romantyczno-sentymentalny park z Grotą Sybilli, Domkiem Gotyckim, Świątynią Diany, Akweduktem, założony w XVIII w. przez Helenę Radziwiłłową(region łódzki)

• Chęciny: zamek królewski z XIII/XIV wieku, kamieniołom słynnego marmuru chęcińskiego(region świętokrzyski)

• Ujazd: pałac i forteca Krzyżtopór, wybudowany przez Ossolińskich w XVII w. (region świętokrzyski)

• Puławy: klasycystyczno-romantyczny zespół pałacowo-parkowy Czartoryskich, najstarsze muzeum w Polsce w Świątyni Sybilli i Domku Gotyckim, założone przez księżną Izabelę Czartoryską w 1801 r. (region lubelski)

• Pieskowa Skała: renesansowy zamek mieszczący oddział Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu (region małopolski)

• Niepołomice: renesansowy zamek Jagiellonów (region małopolski)

• Sucha Beskidzka: zamek renesansowy, karczma Rzym

• Dobczyce: gotycki zamek, miniskansen

• Nowy Wiśnicz: zamek Kmitów, dwór Koryznówka (region małopolski)

• Krasiczyn - zespół zamkowo-parkowy (region podkarpacki)

• Baranów Sandomierski: renesansowy zamek zwany „małym Wawelem” z końca XVI w. (region podkarpacki)

8. MIEJSCA PAMIĘCI NARODOWEJ, BITEW, MARTYROLOGII I ZWIĄZANE Z I I II WOJNĄ ŚWIATOWĄ

• Legnickie Pole - Muzeum Bitwy Legnickiej (1216) (region dolnośląski)

• Grunwaldzkie Pole (pomnik, wystawa) (region warmińsko-mazurski)

• Racławice: tu miała miejsce zwycięska bitwa powstania Kościuszkowskiego, kopiec i pomnik Bartosza Głowackiego (region małopolski)

• Wałcz: miasto z XII w., w czasie II wojny światowej miejsce zaciętych walk, fragmenty umocnień Wału Pomorskiego udostępnione do zwiedzania (region zachodniopomorski)

• Gdańsk: pomnik obrońców Westerplatte (region pomorski)

• Sztutowo - pierwszy na ziemiach polskich obóz koncentracyjny(region pomorski)

• Międzyrzecz: Międzyrzecki Rejon Umocnień - niemiecki fortyfikacje z czasów II wojny światowej, największe w Europie skupisko nietoperzy (region lubuski)

• Twierdza Srebrnogórska: na przełęczy Srebrnej, wzniesiona przez Fryderyka II (XVIII w.) (region dolnośląski)

• „Podziemne Miasto Osówka” koło Głuszyc i we Włodarzu (region dolnośląski)

• Giżycko: położone na przesmyku między jeziorem Kisajno i Niegocin, twierdza Boyen - część pruskich umocnień (region warmińsko-mazurski)

• Gorlice: zabytkowy Dwór Karwacjanów, pamiątki po bitwie pod Gorlicami w 1915 roku. (region małopolski)

• Przełęcz Dukielska: najniższa przełęcz w głównym łuku Karpat, w 1944 r. miała tu miejsce jedna z najkrwawszych bitew I wojny światowej, Dukla: cmentarz wojenny i Muzeum Operacji Dukielskiej, „Dolina Śmierci” w pobliskiej Iwli - pobojowisko po bitwie (region podkarpacki)

• Przemyśl: zwany „polskim Rzymem” ze względu na liczne kościoły i klasztory, zamek z czasów Kazimierza Wielkiego, katedra bizantyjsko-ukraińska w dawnym kościele jezuickim, twierdza austriacka z I wojny światowej Wojak Szwejk (region podkarpacki)

• Gierłoż: „Wilczy Szaniec”(region warmińsko-mazurski)

• Modlin: twierdza wybudowana przez Napoleona w widłach Wisły i Narwi, broniona bohatersko w 1939 r. (region mazowiecki)

• Palmiry - miejsce hitlerowskich egzekucji (m.in. zamordowano tu J. Kusocińskiego - znanego sportowca) (region mazowiecki)

• Kutno: w tej okolicy we wrześniu 1939 rozegrała się największa bitwa z Niemcami, Muzeum Bitwy nad Bzurą (region łódzki)

• Treblinka: były obóz zagłady, gdzie hitlerowcy wymordowali ok. 800 tys. ludzi(region mazowiecki)

• Lublin: na Majdanku w 1944 Niemcy utworzyli drugi co do wielkości obóz zagłady, zamek z kaplica św. Trójcy z początku XV w. z cennymi polichromiami rusko-bizantyńskimi, stare miasto, ratusz, bramy miejskie, Muzeum Wsi Lubelskiej

• Bełżec: w czasie okupacji był tu obóz śmierci, w którego komorach zginęło ok 600 tys. Żydów (region lubelski, Roztocze)

• Sobibór: w latach 1942-42 znajdował się tu hitlerowski obóz zagłady, w którym zginęło ok 250 tys. ludzi (region lubelski, Roztocze)

• Kotlina Oświęcimska z Oświęcimiem: Obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau (region małopolski)

9. ZABYTKI SZTUKI ROMAŃSKIEJ

• Kruszwica - ośrodek przemysłu rolno-spożywczego, kościół romański św. św. Piotra i Pawła z XII w., pozostałości gotyckiego zamku z XIV w. tzw. Mysia Wieża, ośrodek sportów wodnych (region kujawsko-pomorski)

• Strzelno: romańskie kościoły św. Prokopa i św. Trójcy (kolumny - wybitny przykład rzeźby romańskiej)(region kujawsko-pomorski)

• Cieszyn: nad Olzą, romańska rotunda z XI/XII w. (region śląski)

• Czerwińsk: kościół romański z XII w., (region mazowiecki)

• Tum: kolegiata z XII w. (jeden z najcenniejszych zabytków romańskich w Polsce), grodzisko wczesnosłowiańskie (region łódzki)

10. ZABYTKI SZTUKI RENESANSOWEJ

• Pieskowa Skała: renesansowy zamek mieszczący oddział Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu (region małopolski)

• Kraków: Sukiennice, Kaplica Jagiellonów w Katedrze na Wawelu, zamek na Wawelu

• Kazimierz Dolny nad Wisłą: renesansowe kamienice w Rynku (pod św. Krzysztofem, pod św. Mikołajem), zespół urbanistyczno-krajobrazowy (region lubelski)

• Zamość: „Padwa Północy”, miasto założone przez Jana Zamoyskiego, renesansowy zespół urbanistyczny, zespół kolegiacki z końca XVI w. z kaplicą Zamoyskich, na lście UNESCO od 1992 r. (region lubelski)

• Niepołomice: renesansowy zamek myśliwski Jagiellonów (region małopolski)

• „Szlak renesansu”: Nowy Wiśnicz, Bochnia, Tarnów, Rzeszów, Łańcut, Jarosław, Przemyśl

• Tarnów: ratusz zaprojektowany przez J. M. Padovano, katedra z początku XV w., Muzeum Etnograficzne z działem poświęconym kulturze Romów (region małopolski)

• Nowy Wiśnicz: zamek Kmitów, dwór Koryznówka (region małopolski)

• Krasiczyn - zespół zamkowo-parkowy (region podkarpacki)

• Kalwaria Pacławska: zespół klasztorny Franciszkanów z XVIII w. z obrazem MB Pacławskiej przewieziony z Kamieńca Podolskiego (region podkarpacki)

• Baranów Sandomierski: renesansowy zamek zwany „małym Wawelem” z końca XVI w. (region podkarpacki)

• Łańcut: zespół pałacowo-parkowy zbudowany wg projektu Macieja Trapoli przez Lubomirskich, muzeum wnętrz pałacowych (region podkarpacki)

11. ZABYTKI SZTUKI GOTYCIEJ

• Toruń - „Kraków Północy”, gotycki ratusz z XIII w. - najstarszy w Polsce, Dom Kopernika (region kujawsko-pomorski)

• Gniezno: katedra ze spiżowymi drzwiami z XIII w. (region wielkopolski)

• Frombork - związany z Kopernikiem, warowny zespół klasztorny, planetarium, muzeum Kopernika w pałacu biskupim, katedra z miejscem pochówku Kopernika (region warmińsko-mazurski)

12. PODZIEMNE TRASY TURYSTYCZNE

• Kowary: kopalnie radu, podziemne trasy i uzdrowisko radowe (region dolnośląski)

• Kłodzko: twierdza, podziemna trasa turystyczna 1000-lecia Polski, (region dolnośląski)

• Krzemionki Opatowskie - jedna z największych i najlepiej zachowanych w Europie kopalń krzemienia pasiastego, kopanie istniały tu już w neolicie, podziemna trasa turystyczna (110 m długości), rezerwat archeologiczny (region świętokrzyski)

• Sandomierz: średniowieczny układ urbanistyczny, kościół św. Jakuba z 1226, „Dom Długosza”, zamek, mury,renesansowy ratusz, podziemna trasa turystyczna (region świętokrzyski)

• Chełm: przemysł cementowy i spożywczy, w latach wojny dwa obozy (Borek i Okszów), popijarski zespół klasztorny z XVII/XVIII w., ok 2-kilometrowa podziemna trasa turystyczna w dawnych wyrobiskach kredy (region lubelski)

• kopalnia soli w Wieliczce i Bochni

12. MIEJSCA ZWIĄZANE ZE ZNANYMI POSTACIAMI

• Suwałki: neoklasycystyczna architektura, ekspozycja muzeum Regionalnego poświęcona Marii Konopnickiej (region podlaski)

• Ciechanów: zamek książąt Mazowieckich, pomnik Marii Konopnickiej, która często odwiedzała miasto (region mazowiecki)

• Żarnowiec: drewniany dworek z XVIII w. podarowany M. Konopnickiej przez społeczeństwo, obecnie mieści muzeum biograficzne(region podkarpacki)

• Opinogóra: muzeum romantyzmu utworzone w neogotyckim zamku Zygmunta Krasińskiego(region mazowiecki)

• Piła - największy ośrodek miejski, miejsce urodzenia S. Staszica - jest tu jego muzeum

biograficzne (region wielkopolski)

• Podkowa Leśna: miasto willowe muzeum Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów (region mazowiecki)

• Żelazowa Wola: miejsce urodzenia Fryderyka Chopina (region mazowiecki)

• region mazowiecki: miejscowości związane z Janem Kochanowskim: Sycyna (miejsce urodzenia), Czarnolas (muzeum biograficzne), Zwoleń (nagrobek poety)

• Lipce Reymontowskie: koło Skierniewic, tu mieszkał Władysław Reymont, miejsce akcji powieści „Chłopi”, muzeum, inscenizacje (region łódzki)

• Wola Okrzejska: miejsce urodzenia Sienkiewicza, w zabytkowym dworze poświęcone mu muzeum (region lubelski, Roztocze)

• Oblęgorek: dworek podarowany Sienkiewiczowi przez społeczeństwo, obecnie muzeum (region świętokrzyski)

• Nagłowice: wieś związana z osobą Mikołaja Reja, w dworze z XIX w. muzeum poświęcone pisarzowi (region świętokrzyski)

• Nałęczów: uzdrowisko, późnobarokowy pałac Małachowskich z muzeum Bolesława Prusa, pracownia Stefana Żeromskiego w tzw. „Chacie” (region lubelski)

• Nowy Wiśnicz: zamek Kmitów, dwór Koryznówka - muzeum Matejki (region małopolski)

• Kąśna Dolna: dworek Paderewskiego(region małopolski)

• Lusławice: mieszka tu Krzysztof Penderecki (region małopolski)