Literatura XX w:

• XX lecie międzywojenne

• Modernizm

PERIODYZACJA LITERATURY XX w:

Kiedy rozpoczął się wiek XX w literaturze polskiej?

• 1900 - 1901 - apogeum literatury młodopolskiej (szczytowa faza modernizmu)

• propozycje by literaturę modernistyczną podciągnąć pod literaturę młodopolską (pocz. Ok. 1890) - ale to wiek XIX!

• Inne propozycje związane są z wydarzeniami ZEWNĄTRZLITERACKIMI (społ, kult, polit, itd.), ale literatura jest częścią aktywności ludzkiej a literatura polska jest szaaalenie związana z historią Polski. Dlatego często używamy dat historycznych

• PROPOZYCJE:

• 1905 - data rewolucji 1905

• 1907-1914 - dokonały się istotne zmiany w prozie (propozycja Prokopa)

• 1914 - wybuch I wojny światowej, początek nowego porządku

• 1918 - koniec I wojny , odzyskanie niepodległości, początek XX lecia międzywojennego.

1918

- zmiana funkcji literatury! Literatura nie musi pełnić funkcji służebnych wobec polityki, spraw społecznych i narodowych

- hasła skamandrytów

- datę tę poddawali w wątpliwość różni badacze

• Ignacy Fik

- krytyk literatury 1905-1942

- działacz komunistyczny

- studium „Dwadzieścia lat literatury polskiej” '38 perspektywa socjologiczno-literacka (marksistowska)

- jeśli chodzi o charakter społeczny i ideowy - to nie był początek XX w.

- Taki początek nastąpił w 1905 (rewolucja społeczny, zaktywizowanie warstw społecznych, które wcześniej nie były

aktywne - chłopi, robotnicy)

- kabaret „ Zielony Balonik”

- w 1905 - kończy się rewolucja Młodej Polski - Piłsudski, Dmowski, Daszyński (nazwiska-symbole) - to ludzie z

tego rocznika!

• Stanisław Brzozowski (krytyk literacki, filozof kultury) „Legenda Młodej Polski” - książka likwidatorska Młodą Polskę (ale ta likwidacja nastąpiła wcześniej! Ale oczyszczał pole z niedobitków)

• Tomasz Burek (krytyk literatury) - jego poglądy absolutnie nie są lewicowe „1905, nie 1918” - argumentuje inaczej jak Fik-wychodzi od innych przesłanek:

- 1914-1918 - lata katastrofy - opozycja między XIX a XX w jest nieprawidłowa! Bo wiek XIX wbrew

wszelkiemu uważaniu, nie był wcale „poczciwy” - znał wszelkie brudy społeczne, ekonomiczne, literackie. 1914 nie przyniósł niczego nowego. „Czarodziejska góra” - jest dla niego podsumowaniem XIX w.

- Burek nie widzi żadnych nowych przesłanek pojawiających się wraz z rozpoczęciem wojny - one były już wcześniej.

- 1905 - odsłonił antagonizmy klasowe wewnątrz narodu.

1918 - 1939 - XX lecie międzywojenne (epoka niejednolita)

1932 - umowna cezura w obrębie XX lecia międzywojennego

2 dziesięciolecia XX lecia:

I dziesięciolecie	II dziesięciolecie
Witalistyczne Optymistyczne Radosne Dominuje poezja Poeci z upodobaniem organizowali się w grupy literackie: Skamandryci Awangarda krakowska Futuryści dadaiści	dominacja prozy grupy poetyckie tracą początkowy impet tonacja ciemna, smutna, mroczna lata KATASTROFIZMU (przeczuwania nadchodzącej katastrofy)

1932 - uzasadnienia cezury:

1. Stefan Kołoczkowski

• ukazały się pierwsze tomy „Nocy i dni” Marii Dąbrowskiej

• życzliwe przyjęcie krytyki literackiej (autentyczne wydarzenie literackie!)

• pojawiło się bardzo dużo utworów epickich(nie poezja!)

• prozaikom przewodziła Maria Dąbrowska:

• Gustaw Morcinek „Wyrąbany Chochlik”

• Zbigniew Uniłowski „Wspólny pokój”

• Michał Chromański „Zazdrość Zazdrość medycyna”

• Leon Kruczkowski „Kordian i cham”

• Poezja - Staff, Tuwim

• II dziesięciolecie przyniosło duzo prozy pisanej przez pisarki - twórczość Marii Kuncewiczowej

• Na arenę wkracza grupa literacka „przedmieście”

• Objawiają się talenty Gombrowicza i Szaniawskiego

2. Ludwik Fryde

• Zwrócił uwagę, że w tym mniej wiecej roku wkracza na arenę nowe pokolenie literackie roku 1910 (np. Uniłowski) - było to pokolenie w wybitne jednostki (Kazimierz Wyka, Jerzy Turewicz, ST. Żółkiewski)

• Fryde też jest tym pokoleniem - mają więc wspólne przezycia pokoleniowe

• Miłosz, Teodor Bujnicki, Gałczyński, Gombrowicz - dla nich wspólnym przezyciem pokoleniowym jest reakcja na KRYZYS EUROPEJSKI - to co ich łączy to KATASTROFIZM

3. Stanisław Żółkiewski

• Socjologiczne patrzenie na literaturę

• Nie zgodził się z argumentami debiutu pokolenia 1910

• Dokonały się istotne zmiany w kulturze literackiej w Polsce - „Cezura 1932”

• Zaczęto ujednolicać i kodyfikować prawodawstwo w Polsce

• Następuje unifikacja przepisów dotyczących szkolnictwa średniego (33 - wyższego)

• 33 - powołano Polską Akademię Literatury

• 32 - związek zawodowy pisarzy - powstaje zawodowstwo

• radiostacja w Raszynie (swoim zasięgiem objęła cały kraj)

• upowszechnił się film dźwiękowy, tematem scenariuszy jest współczesność i literatura współczesna!

• Po 32 wzrasta ilość przekładów literatury angielskiej na polską (LITERATURA OBCA!)

• Wzrost „produkcji” literatury popularnej

Czy druga wojna światowa to okres odrębny w literaturze?

Anna Nasiłowska „Trzydziestolecie” - wyszła poza wojnę - początek 1914 - 1944 (wojna ni ejest cezurą w literaturze)

Stanisław Barańczak (poeta i tłumacz Szekspira)- literatura wojenna zamyka się w 49 (w roku zjazdu socrealistów)

---