Świat organizmów żywych (oprócz bezkomórkowych form życia takich jak np. wirusy) dzielimy na dwa królestwa - Procaryota (Bezjądrowe) i Eucaryota (Jądrowe). Cechą decydującą o przynależności organizmu do jednego z królestw jest budowa jego komórek. Spośród organizmów tradycyjnie uznawanych za rośliny do królestwa - Procaryota (Bezjądrowe) obecnie zaliczamy sinice. Królestwo Eucaryota (Jądrowe) dzieli się na cztery podkrólestwa - Protista (Pierwotniaki), Fungi (Grzyby), Animalia (Zwierzęta) i Plantae (Rośliny). W ten sposób z grupy roślin dzisiejsza systematyka wyłącza grzyby, w tej liczbie również porosty. Ponadto szereg form jednokomórkowych łączących w sobie cechy zarówno zwierzęce jak i roślinne zostało zaliczone do podkrólestwa Protista (Pierwotniaki). Podkrólestwo Plantae (Rośliny) dzielimy na gromady (odpowiednik typów w królestwie zwierząt). Gromadę Spermatophytina (Nasienne) najwyżej u organizowanych roślin i najliczniejszą w gatunki dzielimy na dwie podgromady - Gymnospermae (Nagonasienne) i Angiospermae (Okrytonasienne). W podgromadzie Angiospermae (Okrytonasienne) wyróżniamy dwie klasy Magnoliopsida (Dicotyledonae) dwuliścienne i Liliopsida (Monocotyledonae) jednoliścienne. Klasy z kolei dzielimy na rzędy, rzędy na rodziny. W obrębie rodziny wyróżniamy rodzaje i gatunki.
Podstawową jednostką systematyczną istniejącą obiektywnie w przyrodzie jest gatunek. Jednak trudno jest sformułować definicję gatunku, która nie byłaby ani za wąska, ani za szeroka i która dawałaby się zastosować zarówno do świata roślin jak i zwierząt. Często intuicyjnie zdajemy sobie sprawę z tego, że niektóre osobniki należą do jednego gatunku, inne zaś, mimo pewnych podobieństw nie. Mimo wszelkich zastrzeżeń, najogólniejszą definicję gatunku można przedstawić następująco:
Gatunek jest sumą populacji osobników wykazujących taką samą budowę i takie same funkcje, krzyżujących się w warunkach naturalnych wyłącznie między sobą i wydających płodne potomstwo oraz odznaczających się wspólnym pochodzeniem. Każdy gatunek musi posiadać swoje uwarunkowanie historyczne oraz określoną przestrzeń w sensie geograficznym, którą zajmował w przeszłości i którą zajmuje obecnie. Cecha ta jest wynikiem wspólnego pochodzenia różnych populacji jednego gatunku.
Pomiędzy gatunkami żyjącymi w przyrodzie istnieje nieciągłość międzygatunkowa. Nie ma więc osobników, które łączyłyby w sobie wszystkie cechy dwóch gatunków lub, które w sposób płynny przechodziłyby od cech specyficznych dla jednego gatunku do cech charakterystycznych dla drugiego. U podłoża podobieństwa cech biochemicznych, cytologicznych, anatomicznych i morfologicznych osobników jak i ich zdolności do krzyżowania się ze sobą leży posiadanie przez te osobniki identycznego garnituru chromosomów, w którym nie tylko liczba, ale również kształt oraz wielkość chromosomów gra istotną rolę. Ponadto nie tylko morfologiczne cechy chromosomów gatunku muszą być identyczne, lecz również poszczególne loci genów (miejsca lokalizacji genów) w tych chromosomach muszą odpowiadać sobie nawzajem. Mimo tak sformułowanego pojęcia gatunku i w jego obrębie można wyróżnić formy różniące się od siebie określonymi cechami. Dlatego też wyróżniamy podgatunki i odmiany. Z pośród odmian botanicy znają dwa pojęcia - cultivar - odmiana hodowlana o cechach słabiej utrwalonych (zwykle określana słowem w języku współczesnym np. Dańkowskie Złote, lub Red Kidney) i odmiana botaniczna varietas (zwykle określana słowem w języku łacińskim).
Poniżej w tabeli podano przykładowo przynależność systematyczną dwóch gatunków roślin okrytonasiennych.
Królestwo |
Eucaryota (Jądrowe) |
|
Podkrólestwo |
Plantae (Rośliny) |
|
Gromada |
Spermatophytina (Nasienne) |
|
Podgromada |
Angiospermae (Okrytonasienne) |
|
Klasa |
Magnoliopsida (Dicotyledonae) dwuliścienne |
Liliopsida (Monocotyledonae) jednoliścienne |
Rząd |
Ranunculales ( Jaskrowce) |
Poales (Plewowce) |
Rodzina |
Ranunculaceae (Jaskrowate) |
Poaceae (Trawy) |
Rodzaj |
Ranunculus (Jaskier) |
Poa (Wiechlina) |
Gatunek |
Ranunculus repens (Jaskier rozłogowy) |
Poa bulbosa (wiechlina cebulkowata) |
Odmiana varietas |
pleniflorous (wielkokwiatowy) |
vivipara (żyworodna) |