PROSZKI - PULVERES

Proszki są stałą postacią leku, którą tworzą sypkie, homogenne cząstki o odpowiednim stopniu rozdrobnienia.

Jako postać leku wyróżniamy:

- proszki do użytku zewnętrznego: do 0.16 mm (ad usum externum)

- proszki do użytku wewnętrznego: do 0.5 mm (ad usum internum)

Wyróżniamy też proszki do procesów technologicznych - dalej wykorzystuje się je do produkcji.

Proszki zmikronizowane: do 10µm

PROSZKI DOUSTNE - pulveres per orales

+ do połykania - zazwyczaj umieszczone w kapsułkach

+ do sporządzania roztworów lub zawiesin - sporządza się ex tempore (przyp!!!):

+ musujące - do sporządzenia saturacji - ex tempore

Wyróżniamy proszki:

*jednodawkowe = DZIELONE: pakowane w pojedyncze saszetki , kapsułki skrobiowej lub żelatynowej

*Wielodawkowe = NIEDZIELONE: pakowane w większe opakowania z załączoną odpowiednią miarką

Proszki można podzielić też ze względu na skład na:

# jednoskładnikowe = proste

#wieloskładnikowe = złożone

GRANULAT - aglomeraty cząstek proszku

Substancje pomocnicze w proszkachdoustnych:

- rozcieńczające: laktoza (saccharum lactis), sacharoza, sorbitol

- poprawiające smak

- poprawiające zapach i barwę

PROSZKI DO UŻYTKU ZEWNĘTRZNEGO - pulveres ad usum externum, pulveres ad usum dermicum

Popularnie nazywa się je zasypkami, przysypkami, pudrami leczniczymi.

Również mogą być proste lub złożone.

Stosowane mogą być:

- na skórę

- na błony śluzowe

- na rany - muszą być jałowe!!

Substancje pomocnicze będą inne niż w doustnych:

- rozcieńczające (ale np. skrobia, glinka biała, krzemionka koloidalna = AEROSIL),

- zwiększające przyczepność do skóry

- adsorbujące wydzieliny

ROZCIERKI - TRITURATI - pulveres trituratio

Są to pomocnicze rozcieńczenia proszków do receptury,

Np. Belladonae extractum sic cum trituratio 1+1: wyciąg suchy z pokrzyku wymieszany w równych częściach z substancją obojętną, dzięki czemu zmniejsza się higroskopijność proszku.

PULVERES TITRATI = PROSZKI MIANOWANE:

Są to sproszkowane części roślin silnie działających normalizowane do określonych zawartości ciał czynnych.

Np. Opium pulveratum : 9.8 - 10.2 % morfiny

Folium Digitalis latatae titratum (mianowany proszek z liści naparstnicy wełnistej): 10 - 15 jednostek gołębich

Wielkość cząstek:

Większy stopień rozdrobnienia = większa powierzchnia = szybsze rozpuszczanie = większa dostępność biologiczna:

1 cm³ = 6 cm² =>1000 * 1 mm³ = 60 cm² => 1000000 * 1 µm³ = 6 m²

Nie zmienia się rozpuszczalność, tylko szybkość rozpuszczenia!!

Działają tylko te CZĄSTECZKI, które ulegną rozpuszczeniu!! Substancja w postaci CZĄSTEK nie!!! Na skórze chociaż minimalna ilość substancji musi zaistnieć w postaci roztworu, żeby uzyskać działanie lecznicze.

ROZDRABNIANIE:

CONCISIO - krajanie

PULVERATIO - proszkowanie

TRITURATIO - rozcieranie

Do rozdrabniania substancji stosuje się różnego rodzaju młyny:

*kulowy: czynnikiem mielącym są metalowe kule, które opadając na proszek powodują rozbicie jego cząstek na mniejsze. Cały proces odbywa się w zamkniętej komorze.

* koloidalny: służy też do homogenizacji zawiesin i emulsji,

* strumieniowy.: cząsteczki z dużą szybkością rozbijane są o spiralę.

Obecnie wiodącą metodą otrzymywania substancji sproszkowanej jest suszenie rozpyłowe.

Polega na rozpyleniu płynnego produktu w komorze suszarni, przez którą przepływa jednocześnie gorący czynnik suszący (powietrze, gaz obojętny) powodując gwałtowne odparowanie rozpuszczalnika z kropel (mgły), które w ten sposób zamieniają się w drobiny proszku opadającego na dno komory.

Podczas mielenia powstaje dużo energii, więc potem cząstki dążą do obniżenia energii przez aglomerację.

Metody apteczne mikronizacji:

1. Kilkunastominutowe rozcieranie w moździerzu

2. Kilkunastominutowe rozcieranie z kilkoma kroplami parafiny

3. Rozcieranie w moździerzu roztworu substancji leczniczej w lotnym rozpuszczalniku: potrzeba tyle, żeby się rozpuściła, a potem należy ucierać do całkowitego odparowania rozpuszczalnika,. W czasie ucierania następuje powolne wytrącanie maleńkich kryształków.

Moździerz i pistel

Wykonane z porcelany wewnątrz nieglazurowanej (porowatej). Bardzo ważny jest odpowiedni dobór wielkości pistla do krzywizny moździerza.

PROSZKI W RECEPTURZE APTECZNEJ:

W aptece na podstawie recepty sporządza się proszki niedzielone, które pacjent dawkuje wg wskazań lekarza i miar domowych (obecnie nie praktykowane)

Proszki niedzielone do użytku zewnętrznego nazywa się pudrami lub zasypkami.

Proszki dzielone do użytku zewnętrznego lekarz może zapisać na dwa sposoby:

1. Przez mnożenie: podana jest na recepcie ilość substancji w jednym proszku i ilość dawek, jaką należy sporządzić:

D.t.d. No 20 = Dentur tales doses numero 20 = daj takich dawek w licznie 20.

2. przez dzielenie: podana są ilości substancji potrzebne do sporządzenia wszystkich proszków i ilość proszków (dawek) na jaką należy podzielić otrzymany proszek:

Div. in part. aeq. No 20 = divide In partes aequales numero 20 = podziel na równe części w liczbie 20

Sporządzenie proszków w aptece obejmuje: odpowiednie rozdrobnienie substancji leczniczych, wymieszanie składników i w przypadku proszków dzielonych podzielenie na równe części do kapsułek skrobiowych lub żelatynowych.

+ Najpierw należy zatrzeć pory moździerza substancją z wykazu C, która zapisana została w największej ilości.

!!! Jeśli w skład leku wchodzą tabletki, to należy je rozetrzeć po zatarciu porów moździerza. Jeśli ilość tabletek jest duża, to można je dokładnie sproszkować w oddzielnym moździerzu i dodać jako jeden z ostatnich składników.

+ następnie należy dodawać substancje w wykazów A i B w kolejności: od zapisanych w najmniejszej ilości do zapisanych w ilości największej.

+ kolejno dodaje się substancje z wykazu C w ilości od najmniejszej do największej i jako ostatnią dodaje się substancję, która została użyta do zatarcia porów moździerza.

!!! w przypadku proszków zawierających błękit metylenowy (jest to baaardzo silnie barwiąca na niebiesko substancja) substancję tę należy dodać jako ostatnią.

+ uzyskany proszek należy podzielić wagowo do kapsułek skrobiowych (opłatków) lub objetościowo do kapsułek żelatynowych twardych.

!!! dawki maksymalne jednorazowe i dobowe substancji silnie i bardzo silnie działających (wykazy B i A) podlegają w proszkach doustnych kontroli!!!!

!!! proszki zawierające w swoim składzie substancje lotne (olejki, np. miętowy) należy wydać w szczelnie zamkniętym opakowaniu, np. torebce foliowej lub pudelku z tworzywa sztucznego.

!!! proszki zawierające w swoim składzie kwas acetylosalicylowy, ze względu na higroskopijność substancji i możliwość tworzenia z innymi składnikami leków mieszanin eutektycznych (o obniżonej temperaturze topnienia) należy dodać do leku na końcu i wymieszać kliszą (nie ucierać pistlem!!!!) oraz wydać w szczelnie zamkniętym opakowaniu.

KRZEMIONKA KOLOIDALNA = AEROSIL:

Wielkość cząstek: 7 - 16 nm - więc jest pyłem!!

Bardzo duża powierzchnia właściwa

1 litr aerosilu waży 30 - 40 g!!!!!:)

Ma bardzo dobre właściwości aplikacyjne, bardzo dobre właściwości absorpcyjne, ale jest silnie higroskopijny.

zastosowanie:

+ proszki do użytku zewnętrznego: dobra przyczepność do skóry, chłonie wydzieliny

+ proszki doustne w kapsułkach: ułatwia zsypywanie

+ tabletki: ułatwia tabletkowanie, a potem rozsadzanie.

+ hydrożele: jako substancja żelująca

+ emulsje: stabilizator - pseudoemulgator , bo gromadzi się na granicy faz(przypomnij!!!)

+zawiesiny: stabilizator, tworzy roztwór koloidalny, zapobiega szybkiej sedymentacji.

CARBO MEDICILALIS: proszek o bardzo dużej porowatości = ogromnej powierzchni właściwej = baaadzo duża zdolność absorpcyjna!!

1

---