Fizykoterapia, fizjoterapia, stosowanie w celach: rehabilitacyjnych, leczniczych lub zapobiegawczych czynników fizycznych, takich jak: woda, światło, powietrze, ciepło, zimno, elektryczność, energia promienna, drgania, ruch bierny i czynny.
Regularnie prowadzone zabiegi fizykoterapeutyczne poprawiają czynność narządów, zwiększają wydolność ogólną ustroju, wpływają korzystnie na pracę autonomicznego układu nerwowego, zwalczają ból i zmniejszają stany zapalne.
Wyróżniamy następujące działy fizykoterapii: balneoterapia, klimatoterapia, wodolecznictwo, leczenie poprzez inhalacje, kinezyterapia, masaż leczniczy, termoterapia, fototerapia, elektroterapia, manetoterapia, ultrasonoterapia.
W leczeniu uzdrowiskowym fizykoterapia stanowi podstawę leczenia.
Wodolecznictwo, hydroterapia, dział fizykoterapii zajmujący się metodami leczenia bodźcowego przez zewnętrzne stosowanie wody zimnej, chłodnej lub ciepłej (kąpiele lecznicze, półkąpiele, natryski, bicze wodne, okłady).
Wodolecznictwo korzystnie wpływa na układ krążenia, układ nerwowy, psychikę, narządy wydzielnicze, gruczoły przewodu pokarmowego, przemianę materii, układ oddechowy, narządy ruchu.
Kinezyterapia, obejmuje całość zagadnień związanych z leczeniem ruchem. Stanowi podstawę rehabilitacji leczniczej. Jest to zespół odpowiednio dobranych ćwiczeń fizycznych, mających na celu zwiększenie zakresu ruchów w stawach, wzmocnienie siły mięśniowej bądź podniesienie sprawności ogólnej u osób dotkniętych chorobą lub kalectwem w obrębie narządu ruchu.
Fototerapia, metoda leczenia hiperbilirubinemii noworodków światłem widzialnym pochodzącym z lamp fluorescencyjnych (świetlówka). Stosowana wyłącznie w żółtaczkach z podwyższonym poziomem bilirubiny pośredniej (nie związanej).
Elektroterapia, dział lecznictwa fizykalnego, w którym wykorzystuje się do celów leczniczych prąd stały oraz prądy impulsowe małej i średniej częstotliwości. Zastosowanie w galwanoterapii, jontoforezie, elektroakustyce, kąpielach elektryczno-wodnych, elektrostymulacji, diatermii.
Galwanoterapia (galwanizacja), rodzaj elektroterapii polegający na wykorzystaniu prądu stałego (o niskim napięciu ok. 50 V i małym natężeniu ok. 0.01-0.5 mA/cm2 ), wytwarzanego przez specjalne aparaty przetwarzające prąd zmienny na prąd stały (Prąd elektryczny).
Na powierzchnię ciała prąd doprowadzany jest za pomocą odpowiednich metalowych elektrod o różnych wielkościach, w kształcie płytek, krążków lub wałków. Działanie prądu zależy od rodzaju przyłożonego bieguna, stąd elektroda za której pomocą jest przenoszony prąd nazywa się elektrodą czynną, zaś zamykająca obwód - bierną. Zastosowanie w nerwobólach, w zaburzeniach krążenia obwodowego, w porażeniach wiotkich.
Jontoforeza, metoda lecznicza polegająca na wprowadzeniu cząstek obdarzonych ładunkiem elektrycznym - jonów - do organizmu przez skórę lub śluzówkę za pomocą prądu stałego.
Ilość wprowadzonego leku jest proporcjonalna do napięcia prądu i czasu jego przepływu. Od strony anody wprowadzane są jony metali, alkaloidy, od strony katody aniony.
Najczęściej stosowanymi środkami są: histamina, butapirazol, jod, wapń. Stosowana w leczeniu schorzeń narządów ruchu, w uszkodzeniach nerwów, zaburzeniach ukrwienia.
Elektroakustyka, elektrofonia, dział akustyki zajmujący się przetwarzaniem drgań akustycznych na impulsy elektryczne i odwrotnie, ich wzmacnianiem, korygowaniem i zapisem, za pomocą urządzeń elektrycznych i elektronicznych (adapterów, mikrofonów, głośników, wzmacniaczy, korektorów, magnetofonów itp.).
Elektrostymulacja, 1) metoda stosowania prądu elektrycznego jako bodźca w doświadczeniach fizjologicznych, badaniach klinicznych (badanie pobudliwości mięśni i nerwów) oraz w celach leczniczych (fizykoterapia),
2) zabieg elektroleczniczy (elektroterapia), w którym wykorzystuje się prąd impulsowy. Najczęściej wykonuje się elektrostymulację nerwów i mięśni.
Diatermia, leczenie prądem elektrycznym szybkozmiennym o wysokim napięciu, który zmieniając swą energię na ciepło, rozgrzewa ośrodek (staw, mięśnie itd.) przez który przepływa.
Fizykoterapia klatki piersiowej, zabiegi mechaniczne na klatce piersiowej ułatwiające utrzymanie wydolnego oddychania, samodzielnego lub sztucznego, zapobiegające niedodmie i następowym stanom zapalnym płuc.
Istotnym elementem tego leczenia jest uruchamianie i ewakuacja wydzieliny z dróg oddechowych.
Uzyskuje się to przez:
1) częste (co 1-2 godziny) zmiany ułożenia chorego (na lewym, prawym boku, na plecach, na brzuchu, w pozycji Trendelenburga na zmianę z pozycją Fowlera i ułożeniem poziomym).
2) oklepywanie klatki piersiowej (co 2 godziny),
3) wspomaganie wydechu i kaszlu przez ucisk na dolne partie klatki piersiowej.
4) masaż wibracyjny klatki piersiowej.
5) ćwiczenia oddechowe u chorych przytomnych (głębokie oddechy w narzuconym rytmie),
6) ,,ambuing"- wentylacja aparatem Ambu, (co 0,5 - 1 godziny).
7) sztuczny kaszel.
Niedodma płuc, brak rozprężania się pęcherzyków płucnych prowadzący do częściowej lub całkowitej bezpowietrzności miąższu płucnego.
Niedodma występuje najczęściej u noworodków przy: zbyt słabych ruchach oddechowych (szczególnie często u wcześniaków), zatkanych mazią płodową, śluzem i złuszczonym nabłonkiem oskrzelach, wewnątrzmacicznych ruchach oddechowych w czasie, których zostaje zaaspirowany płyn owodniowy do oskrzeli.
Niedodma u osób dorosłych jest najczęściej skutkiem ucisku (na oskrzele lub miąższ płucny) z zewnątrz przez płyn, naciek zapalny lub nowotwór, zatkania światła oskrzela przez ciało obce, śluz lub nowotwór. Powietrze, które zastało zamknięte w pęcherzykach płucnych, zostaje wessane, a miąższ płucny zapada się.
Autonomiczny układ nerwowy, układ wegetatywny, trzewny układ nerwowy, zespół nerwów i zwojów nerwowych kręgowców częściowo niezależnych od ośrodkowego układu nerwowego. Czynnościowo jest on związany z narządami wegetatywnymi: unerwia mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, płuca, nerki, serce i naczynia krwionośne, narządy rozrodcze, skórę i liczne gruczoły.
Czynność neuronów autonomicznego układu nerwowego wymyka się spod kontroli wyższych ośrodków mózgowych, bądź jest od nich zależna w ograniczonym stopniu. Większość bodźców dociera tylko do zwojów układu autonomicznego, w których napływające informacje są przetwarzane na bodźce ruchowe. Autonomiczny układ nerwowy jest zbudowany z neuronów ruchowych i czuciowych.
Składa się z dwóch części: współczulnego układu nerwowego, zwanego sympatycznym, oraz przywspółczulnego układu nerwowego, zwanego parasympatycznym.
Nerwy trzewne autonomicznego układu nerwowego są zbudowane z dwuogniwowego łańcucha neuronów. Kadłuby neuronów pierwszego ogniwa leżą w mózgu lub rdzeniu kręgowym. Są to neurony przedzwojowe, których włókna nie docierają wprost do narządów efektorowych (efektor), lecz kończą się w zwojach układu autonomicznego. Ze zwojów tych wychodzą włókna drugiego ogniwa nerwów trzewnych. Są to włókna zazwojowe, docierające do narządów unerwionych przez układ autonomiczny.
Układ sympatyczny, współczulny
Kadłuby neuronów przedzwojowych układu współczulnego leżą u ssaków w piersiowo-lędźwiowym odcinku rdzenia kręgowego. Ich wypustki docierają do zwojów przykręgowych, połączonych gałęziami międzykręgowymi w parzysty pień współczulny. Zwoje współczulne leżą blisko kręgosłupa, dlatego włókna przedzwojowe układu współczulnego są krótkie, a włókna zazwojowe dochodzące do unerwianych narządów są długie.
Zakończenia synaptyczne (synapsa) neuronów układu współczulnego uwalniają adrenalinę i noradrenalinę. Impulsy docierające do narządów z układu współczulnego zazwyczaj wywierają efekt pobudzający, np.: przyspieszają czynność serca i ruchy oddechów, zwężają naczynia krwionośne i podnoszą tym samym ciśnienie krwi, ale równocześnie obniżają aktywność przewodu pokarmowego i jego gruczołów.
Funkcją układu współczulego jest zatem podnoszenie ogólnej aktywności organizmu. Układ ten odgrywa pierwszoplanową rolę w sytuacjach stresowych, w okolicznościach wywołujących napięcie emocjonale, wymagających pełnej mobilizacji organizmu. Uzyskuje wówczas przewagę nad antagonistycznym układem przywspółczulnym, który zazwyczaj oddziałuje na unerwiane narządy hamująco, z tym jednak, że pobudza pracę przewodu pokarmowego i jego gruczołów. Przyspieszając procesy trawienia, wywołuje równocześnie obniżenie się temperatury ciała, zwolnienie akcji serca itp.
Układ parasympatyczny, przywspółczulny
Aktywność układu przywspółczulnego przeważa podczas snu, odpoczynku i psychicznego odprężenia, a zatem w okolicznościach sprzyjających nasileniu procesów wegetatywnych.
Kadłuby neuronów przedzwojowych układu przywspółczulnego leżą w mózgu oraz w odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego. Włókna części mózgowej wchodzą w skład kilku nerwów czaszkowych), a mianowicie: okruchowego (III), twarzowego (VII), językowo-gardłowego (IX) i błędnego (X).
Głównym nerwem przywspółczulnym jest nerw błędny, którego gałąź brzuszna wysyła gałązki do przewodu pokarmowego, tchawicy, oskrzeli, płuc, serca, wątroby, trzustki, śledziony, nerek i innych. Zwoje przywspółczulne leżą w znacznym oddaleniu od ośrodkowego układu nerwowego, dlatego włókna przedzwojowe są długie, a zazwojowe krótkie. Mediatorem synaptycznym jest tu acetylocholina.
Liczne narządy wewnętrzne mają podwójne unerwienie autonomiczne, współczulne i przywspółczulne. Natężenie ich pracy jest wypadkową oddziaływań obu układów.