POSTĘPOWANIE SĄDOWO-ADMINISTRACYJNE WYKŁAD IV 05.11.2011

Szczególne przypadki sądowej kontroli wynikająca z przepisów ustaw szczególnych

Art. 3 § 3PPSA
Kontroli sądu administracyjnego podlegają:
I 1) orzeczenia w sprawach dyscyplinarnych policjantów (ustaw a o policji)

2) orzeczenia w sprawach dyscyplinarnych studentów (ustaw o szkolnictwie wyższym)

3) orzeczenia w sprawach dyscyplinarnych strażaków (ustawa o państwowej straży pożarnej)

4) orzeczenia w sprawach dyscyplinarnych funkcjonariuszy BOR (ustawa o BOR)
II Akty nadzoru nad działalnością organów samorządu zawodowego:
1) np. adwokatów (prawo o adwokaturze)

2) samorządu rolników (ustawa o izbach rolniczych)

3) samorządu radców prawnych (ustawa o radcach prawnych)
III Akty nadzoru nad bankami i instytucjami kredytowymi (ustawa prawo bankowe)
IV Uchwały organów stanowiących j.s.t. (uchwały rady gminy powiatu sejmiku województwa dotyczące referendum lokalnego) - ustawa o referendum lokalnym

V Odmowa udzielenia informacji prasie (prawo prasowe)

Właściwość NSA art. 15 PPSA
NSA:

1) rozpoznaje środki odwoławcze o d orzeczeń WSA
2) podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych których stosowanie wywołało rozbieżności sądów administracyjnych
3) podejmuje uchwały zawierające rozstrzygniecie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowo-administracyjnej czyli uchwały konkretne.

4) rozstrzyga spory o właściwość między organami j.s.t i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi (o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej)
5) rozstrzyga spory kompetencyjne między organami j.s.t a organami administracji rządowej
6) rozpatruje inne sprawy przekazane do jego właściwości na mocy odrębnych ustaw (np. skarga dotycząca sprawy o przewlekłość postępowania)

Kompetencje NSA (3 rodzaje właściwości)
1) kompetencje charakterystyczne dla sądu odwoławczego

NSA jest właściwy do rozpoznawania środków odwoławczych czyli skargi kasacyjnej i zażaleń od wyroków i postanowień WSA. Oddalenie środka odwoławczego od orzeczenia WSA powoduje że takie orzeczenie staje się prawomocne, Natomiast od wyroków i postanowień NSA nie przysługuje żaden środek odwoławczy i stają się one prawomocne z chwilą ich ogłoszenia.

2) kompetencje charakterystyczne dla sądu sprawującego nadzór judykacyjny nad NSA(uchwały)

Do tych środków nadzoru trzeba zaliczyć podejmowanie uchwał abstrakcyjnych i konkretnych.
Podejmowanie tych uchwał prowadzących do związania składów orzekających poglądem poszerzonego składu NSA jest wyjątkiem od zasady podległości sędziów tylko konstytucji i ustawom. Uchwały podejmowane są na wniosek:
- prezesa NSA

- prokuratora generalnego
- rzecznika praw obywatelskich
- rzecznika praw dziecka
Służą one ujednolicaniu orzecznictwa S.A. i jeżeli jakiś skład chce odstąpić od stanowiska zajętego przez NSA w uchwale składu 7 sędziów, całej izby albo pełnego składu NSA to powstałe zagadnienie prawne musi przedstawić składowi poszerzonemu.
Uchwały konkretne NSA maja moc wiążące w konkretnej sprawie na tle której zadano pytanie. Uchwały abstrakcyjne wiążą zaś w sprawach o charakterze abstrakcyjnym czyli nie dotyczącej konkretnej sprawy.

3) kompetencje charakterystyczne dla sądu I instancyjnego (są sprawy gdzie NSA występuje jako I i jedyna instancja)
Stosownie do art. 166 ust. 3 Konstytucji spory kompetencyjne między organami j.s.t. i organami administracji rządowej rozstrzygają S.A.
Pod pojęciem sporu kompetencyjnego należy rozumieć sytuację w której przynajmniej dwa organy jednocześnie uważają się za właściwe do załatwienia danej sprawy (spór pozytywny).
O sporze negatywnym (najczęściej występującym) mówimy wówczas gdy dwa organy uważają się za niewłaściwe do załatwienia sprawy.
Spór o właściwość zachodzi tylko w związku ze sprawę indywidualną.

Postępowanie w sprawie rozpoznawania sporu kompetencyjnego jest wszczynane na wniosek uprawnionego podmiotu i z takim wnioskiem może wystąpić:
1) strona postępowania którym doszło do powstania sporu
2) organ administracji publicznej pozostający w sporze
3) Minister sprawiedliwości
4) Prokurator Generalny
5) Rzecznik Praw Obywatelskich
6) Minister właściwy do spraw administracji publicznej
Rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego przez NSA następuje w drodze postanowienia w którym sąd ten wskazuje organ właściwy do załatwienia konkretnej sprawy administracyjnej. Takie postanowienie NSA nie podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia.

Podmioty postępowania sądowoadministracyjnego

Wyznaczanie składów orzekających w WSA należy do przewodniczącego danego wydziału w sądzie , który również wyznacza sędziego sprawozdawcę w danej sprawie. Przy czym istnieją sytuacje w których zachodzi konieczność wyznaczenia składu orzekającego w drodze losowania.

Wyznaczenie składu orzekającego w drodze losowania następuje :
1) w sprawie przekazanej do ponownego rozpoznania po rozpoznaniu skargi kasacyjnej przez NSA.
2) w razie wyłączenia sędziego
3) w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego
4) gdy z wnioskiem o wyznaczenie składu w drodze losowania wystąpi sędzia sprawozdawca i taki wniosek zostanie uwzględniony przez prezesa sądu.

Podstawowym składem orzekającym jest skład 3 osobowy czyli skład 3 sędziów zawodowych. Dotyczy to WSA i NSA.

Od tej zasady są wyjątki i dotyczą one:
1) posiedzeń niejawnych (innych niż rozprawy), posiedzeń uproszczonych i postępowań mediacyjnych gdzie sąd NSA orzeka w składzie 1 osobowym przy czym w postępowaniach mediacyjnych może orzekać sędzia jak również referendarz sądowy.
2) w składzie poszerzonym 7 sędziów, składu większego (całej izby) lub pełnego składu NSA
(86 sędziów) podejmowane są uchwały konkretne i abstrakcyjne (art. 15 §1 pkt 2 i3 ).

Wyłączenie sędziego
Art. 18 PPSA
Sędzia jest wyłączony z mocy ustawy w następujących sprawach:

1) w sprawie w której jest stroną albo w sprawie w której pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziałuje na jego prawa lub obowiązki (np. umowa kredytowa sędziego)
2) w sprawie swojego małżonka, krewnego lub powinowatych w linii prostej , krewnych bocznych do IV stopnia i powinowatych bocznych do II stopnia.
3) w sprawach osób związanych z nim (czyli sędziom) tytułem przysposobienia opieki lub kurateli
4) w sprawie w której był bądź jest pełnomocnikiem jednej ze stron
5) w sprawach w których sędzia świadczył usługi prawne na rzecz jednej ze stron lub jakiekolwiek inne usługi związane ze sprawą
6) w których brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia jak też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach w których występował jako prokurator.
7) w sprawie dotyczącej skargi na decyzję albo postanowienie jeżeli:
- w prowadzonym wcześniej postępowaniu w sprawie brał udział w wydaniu wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie.
8) w sprawie w której brał udział w rozstrzyganiu sprawy w organach administracji publicznej

wyłączenie na żądanie lub na wniosek Art. 19 PPSA
Sędzia może być wyłączony na własne żądanie albo też na wniosek strony postępowania.
Przyczyną tego wyłączenia jest istnienie okoliczności tego rodzaju że mogły by one wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie (np. konkubinat).
Art. 19. ppsa Niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 18, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie.

Postępowanie w przypadku wniosku o wyłączenie art. 20 PPSA
Wniosek strona zgłasza na piśnie lub ustnie do protokołu posiedzenia w którym sprawa się toczy , w takim wniosku strona musi uprawdopodobnić przyczyny wyłączenia. Do czasu rozstrzygnięcia sprawy wyłączenia sędzia objęty wnioskiem może spełniać tylko czynności nie cierpiące zwłoki w sprawie. Natomiast w przypadku gdy sędzia występuje z żądaniem wyłączenia go od sprawy musi zawiadomić sąd o podstawie swojego wyłączenia i wstrzymać się od udziału w sprawie. Taki wniosek o wyłączenie rozstrzyga sąd w którym sprawa się toczy czyni to na posiedzeniu niejawnym ale w składzie 3 osobowym. W ramach tego posiedzenia sąd odbiera wyjaśnienie od sędziego w kwestii wskazywanych przyczyn wyłączenia. Ostatecznie sprawa wyłączenia rozstrzygana jest w drodze postanowienia podjętego w składzie 3 osobowym na posiedzeniu niejawnym.

Wyłączenie dotyczy również protokolanta (nie może protokołować w stosunku do kogoś z rodziny) i asesora, referendarza sądowego, prokuratora, który może brać udział w postepowaniu.

Art. 20. § 1. Wniosek o wyłączenie sędziego strona zgłasza na piśmie lub ustnie do protokołu posiedzenia w sądzie, w którym sprawa się toczy, uprawdopodabniając przyczyny wyłączenia.

Art. 22. § 1. O wyłączeniu sędziego rozstrzyga sąd administracyjny, w którym sprawa się toczy.

§ 2. Postanowienie wydaje sąd w składzie trzech sędziów, na posiedzeniu niejawnym, po złożeniu wyjaśnienia przez sędziego, którego wniosek dotyczy.

§ 3. W razie gdy sąd administracyjny, o którym mowa w § 1, nie może podjąć postanowienia z powodu braku dostatecznej liczby sędziów, Naczelny Sąd Administracyjny wyznacza inny sąd do rozpoznania wniosku.

Strony postępowania sądowo-administracyjnego art. 32 PPSA Pytanie na egzaminie

Stronami postępowania sądowo administracyjnego są:
1) skarżący
2) organ którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi

Ad1. Skarżącym czyli podmiotem do wniesienia skargi mogą być (art. 50 PPSA)
- każdy kto ma w tym interes prawny
- prokurator
- Rzecznik praw obywatelskich
- Rzecznik Praw Dziecka
-organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób ale pod warunkiem że brała udział w postępowaniu administracyjnym
- inny podmiot któremu ustawy przyznają prawo do wniesienia skargi

W oparciu o powyższy katalog możemy wyróżnić 2 kategorie podmiotów posiadających legitymację skargową:

1)Pierwszą stanowią te podmioty którym uprawnienie to przysługuje w celu ochrony ich interesu prawnego. Kryterium ochrony interesu prawnego oznacza że zaskarżony akt , czynność bądź bezczynność organu administracji musi dotyczyć interesu prawnego skarżącego który ma być:
- własny
- indywidualny
- oparty o konkretny przepis prawa powszechnie obowiązujący

W orzecznictwie przyjmuje się, że mieć interes prawny to tyle co wskazać przepis prawa uprawniający dany podmiot do wystąpienia z określonym żądaniem do organu administracji.

Interes ten jest wywodzony z prawa materialnego a w postępowaniu przed sądem administracyjnym może być oparty także na przepisach prawa procesowego bądź ustrojowego.

2) Drugą kategorię podmiotów wyżej wskazanych tworzą podmioty instytucjonalne którym zostało przyznane prawo do wniesienia skargi w cudzej sprawie ze względu na konieczność ochrony obiektywnego porządku oprawnego. Podmioty te posiadają legitymacje skargową (Prokurator , Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka) z uwagi na funkcję jaka pełnią w państwie i skarga do sądu jest dla nich instrumentem realizacji przewidzianych ustawowo zadań.

Prokurator
Prokurator ma legitymację do wniesienia skargi w oparciu o ochronę interesu prawnego, wnosi tę skargę wtedy gdy jego zdaniem zaskarżony akt, czynność, bezczynność oraz przewlekłe prowadzenie postępowania naruszają obiektywny porządek prawny.

Rzecznik Praw Obywatelskich
Ma prawo do złożenia skargi i czyni to celem ochrony praw i wolności obywatelskich, przy czym to uprawnienie nie ogranicza się tylko do osób fizycznych ale może ona dotyczyć również osób prawnych.

Rzecznik Praw Dziecka
Posiada legitymację do wniesienia skargi i czyni to w celu ochrony praw dziecka.

Organizacja społeczna
Organizacja społeczna może wnieść skargę w sprawie dotyczącej interesu prawnego innej osoby jeżeli:
1) sprawa ta leży w zakresie jej statutowej działalności
2) organizacja brała wcześniej udział w postępowaniu administracyjnym w takiej sprawie

Inny podmiot któremu ustawy przyznają prawo do wniesienia skargi
1) organ nadzoru nad samorządem terytorialnym (Prezes RM, wojewoda, Regionalne Izby Obrachunkowe)
Szczegółowe kwestie regulują ustawy o samorządzie gminy, powiatu i województwa.
2) redaktor naczelny ( w przypadku odmowy udzielenia informacji prasie)
3) inicjator referendum lokalnego (ustawa o referendum lokalnym)

AD 2. Organ którego dotyczy skarga
Ustawa PPSA nie definiuje pojęcia administracji publicznej. Przedstawiciele doktryny przyjmują że ustawodawca obecnie nie formułując definicji organu administracji publicznej odesłał do kryterium przedmiotowego czyli wykonywania przez dany organ administracji publicznej. Oznacza to zatem, że organem w rozumieniu PPSA może być każdy podmiot który na podstawie ustawy bądź porozumienia administracyjnego został powołany do wykonywania administracji publicznej w państwie .
Do tych organów z pewnością należą:
- organy administracji rządowej
- organy administracji samorządowej
- inne podmioty tzw. funkcjonalne organy administracji ( tzn. takie które w nazwie nie mają organ administracji ale spełniają funkcje administracji publicznej np. ZUS).

Pełnomocnik organu
W postępowaniu przed S.A. organ którego dotyczy skarga może działać osobiście albo przez osoby uprawnione do działania w jego imieniu. Może też ustanowić pełnomocnika którym zazwyczaj jest radca prawny. Organ ma postępowaniu przed S.A. pozycję równorzędną ze skarżącym, jest jedną z dwóch stron postępowania mającym takie same uprawnienia procesowe.

Uczestnicy postępowania Art. 33 PPSA

W PPSA wyróżniono 2 kategorie uczestników postępowania
1) uczestnicy postępowania na prawach strony (art. 33 § 1)

Do tej kategorii uczestników należą osoby:
- brały udział w postępowaniu administracyjnym
- nie wniosły skargi
- ich interesu prawnego dotyczy wynik postępowania przed sądem administracyjnym
2) pozostali uczestnicy postępowania (art. 33 §2)

Do tej kategorii uczestników należy zaliczyć:
- osoby które nie brały udziału w postępowaniu administracyjnym jeżeli wynik tego postępowania dotyczy ich interesu prawnego
- organizacje społeczne występujące w postępowaniu w cudzej sprawie jeżeli sprawa ta mieści się w zakresie statutowej działalności danej organizacji.

Pozycja procesowa obu rodzajów uczestników w sensie posiadanych praw i obowiązków jest taka sama, różnica tkwi natomiast w sposobie dopuszczenia ich do tego postępowania. Uczestnicy na prawach strony staja się nimi z chwila wszczęcia postępowania z mocy samego prawa. To oznacza że sąd ma obowiązek zawiadomić ich o wszczęciu postępowania, o miejscu i terminie rozprawy. Pozostali uczestnicy postępowania mogą w nim wziąć udział tylko wówczas gdy złożą odpowiedni wniosek o dopuszczenie do udziału i zostaną dopuszczeniu w drodze postanowienia sądu. Na postanowienie o odmowie dopuszczenia do udziału służy zażalenia do NSA.

Zdolność Sądowa
To zdolność występowania w postępowaniu przed S.A. jako strona. Posiadają ja osoby fizyczne , prawne , państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej . Maja ją tak także inne jednostki nie posiadające osobowości prawnej jeżeli przepisy szczególne dopuszczają możliwość nałożenia na te jednostki obowiązków lub przyznania im uprawnień (np. spółka cywilna w zakresie podatku od nieruchomości).

Zdolność procesowa - art. 26 PPSA
Zdolność procesową w postępowaniu sądowo administracyjnym maja:
1) osoby fizyczne posiadające zdolność do czynności prawnych
2) osoby prawne
3) państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, organizacje społeczne nie posiadające osobowości prawnej.

Osoby fizyczne
*Pełną zdolność do czynności prawnych posiadają osoby fizyczne które maja ukończone 18 lat i nie są ubezwłasnowolnione,

*ograniczoną zdolność mają osoby które ukończyły lat 13 oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione a także osoby dla których ustanowiono doradcę tymczasowego.
*Osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych ma zdolność procesową w pełnym zakresie, ale tylko w tych, sprawach, które wynikają z czynności prawnych których może dokonywać samodzielnie.

*nie mają zdolności procesowych osoby:
- te które nie ukończyły lat 13
- osoby całkowicie ubezwłasnowolnione

Pełnomocnictwo w postępowaniu art. 35 PPSA (pytanie na egzamin)

Można wyróżnić trzy grupy pełnomocników:
1) pełnomocnicy profesjonalni (adwokaci , radcy prawni)
2) pełnomocnicy nieprofesjonalni (inny skarżący, uczestnik postępowania, rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony a odniesieniu do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej tym pełnomocnikiem może być pracownik tej jednostki lub organu nadrzędnego.
3) pełnomocnicy quasi profesjonalni (doradcy podatkowi i rzecznicy patentowi)
Wykonują oni swoje funkcje odpłatnie i ich udział w postępowaniu uważa się za celowy z uwagi na posiadane umiejętności zawodowe.

Uprawnienie doradcy podatkowego do występowania w charakterze pełnomocnika wynika z ustawy o doradztwie podatkowym ( ustawa z 05.07.1996 r.). Może on być pełnomocnikiem w sprawach obowiązków podatkowych, celnych i w sprawach egzekucji należności pieniężnych podatkowych i celnych.
Rzecznik patentowy może być pełnomocnikiem strony wyłącznie w sprawach z zakresu własności przemysłowej (ustawa o rzecznikach patentowych z 11.12.2001 r.)

Rodzaje pełnomocnictwa
Adwokatom, radcą prawnym , doradcom podatkowym i rzecznikom patentowym może być udzielone pełnomocnictwo:
1) pełnomocnictwo procesowe ogólne czyli do prowadzenia spraw przed sądami administracyjnymi
2) pełnomocnictwo procesowe szczególne czyli do prowadzenia poszczególnych spraw
3) pełnomocnictwo do niektórych tylko czynności w postępowaniu np. do reprezentowania na rozprawie przed WSA czy do sporządzenia skargi kasacyjnej do NSA

Zakres pełnomocnictwa art. 39 PPSA
Pełnomocnictwo z mocy samego prawa obejmuje umocowanie do:
1) wszystkich łączących się ze sprawą czynności w postępowaniu nie wyłączając skargi o wznowienie postępowania i postępowania wywołanego jej wniesieniem
2) obejmuje ono wniesienie dalszego pełnomocnictwa (substytucji)
3) cofnięcia skargi w całości lub części jeśli czynności te nie zostały wyłączone w danym pełnomocnictwie.
4) odbioru kosztów postępowania

Wynagrodzenie dla pełnomocnika art. 250 PPSA
Wyznaczone pełnomocnik otrzymuje wynagrodzenie za swoje czynności stawkach określonych w rozporządzeniu o opłatach za czynności adwokatów i radców w zakresie ponoszenia kosztów nieopłaconej pomocy prawnej oraz zwrot udokumentowanych wydatków.

Stosownie do art. 250 ppsa wybrany przez strony lub wyznaczony z urzędu w ramach pomocy adwokat, radca prawny, doradca podatkowy bądź rzecznik patentowy otrzymuje wynagrodzenie wg zasad określonych w przepisach o opłatach za czynności adwokatów, radców prawnych, doradców podatkowych i rzeczników patentowych w zakresie ponoszenia kosztów nieopłaconej pomocy

Prawnej, a ponadto otrzymuje zwrot niezbędnych wydatków, które muszą być udokumentowane przez pełnomocnika.

---