Dr hab. Stanisław Roszak

prof. UMK w Toruniu

Cezury czasowe w serii „Śladami przeszłości”

Nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego podkreśla znaczenie umiejętności:

• korzystania z posiadanych wiadomości podczas rozwiązywania problemów,

• wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji.

W dokumencie tym jako istotny cel kształcenia zostało przedstawione rozumienie i przetwarzanie szeroko pojętych tekstów kultury.

Nowa podstawa programowa zobowiązuje do pogłębionego i wszechstronnego oglądu zjawisk historycznych. Świadczy o tym sformułowanie celów szczegółowych nauczania w trzydziestu dziewięciu chronologicznie uszeregowanych jednostkach tematycznych. Cały wiek XX został przeniesiony do szkoły ponadgimnazjalnej. W wyniku tego dotychczasowy podział chronologiczny, obowiązujący w gimnazjum, musi ulec zmianie. Dzięki ograniczeniu liczby podejmowanych zagadnień możliwe jest ich dokładniejsze omówienie. Oczywiście, będzie istniała pokusa rozszerzania treści w taki sposób, aby pozostawić tradycyjne cezury czasowe. Zabieg ten spowoduje jednak powrót do podejścia faktograficznego i okaże się sprzeczny z zapisami nowej podstawy programowej. Co więcej, zachowanie tradycyjnych przedziałów czasowych znacznie utrudni proces nauczania i ograniczy kształcenie umiejętności. Nauczyciel bowiem nadal będzie realizował materiał w pośpiechu.

Propozycja cezur przedstawiona w serii „Śladami przeszłości” pozostawia nauczycielowi i uczniowi czas niezbędny dla pełnej realizacji celów kształcenia, związanych nie tylko ze zdobywaniem wiedzy, lecz także z rozwijaniem umiejętności. Liczba rozdziałów i jednostek tematycznych zapewnia logikę i ciągłość narracji, a jednocześnie ogranicza rolę przekazywania wiedzy encyklopedycznej na rzecz kształcenia umiejętności. Trzeba pamiętać, że wiele treści, zwłaszcza dotyczących epok wcześniejszych, uczeń pozna tylko raz w całym cyklu kształcenia. Z tego powodu konieczna jest ich bardziej wnikliwa analiza.

Cezury czasowe w serii „Śladami przeszłości”

Klasa	Układ treści	Materiał nauczania	Liczba jednostek tematycznych
I	prahistoria, historia starożytna, historia średniowiecza (do rozbicia dzielnicowego)	przedstawiony materiał pozwala na poznanie podstawowych terminów dotyczących najdawniejszych epok oraz zapoznanie się z dziedzictwem antyku, chrześcijaństwa, świata arabskiego, Bizancjum i Polski Piastów; daje także podstawę do zrozumienia ciągłości procesów historycznych	39
II	historia średniowiecza (od rozbicia dzielnicowego), historia XVI i XVII wieku	prezentowane treści ukazują dziedzictwo kultury średniowiecza, odrodzenia i baroku oraz dają pełny obraz procesów historycznych epoki nowożytnej	39
III	historia XVIII i XIX wieku	przedstawione zagadnienia dotyczą rozwoju myśli oświecenia i przemian społecznych oraz politycznych XVIII wieku, a także procesów modernizacji i przemian społeczno-politycznych w XIX wieku	36

Na realizację treści nauczania w gimnazjum przewidziano 6 godzin w tygodniu dla trzyletniego cyklu nauki, czyli 2 godziny tygodniowo w każdej klasie.

Podział chronologiczny zastosowany w serii „Śladami przeszłości” gwarantuje:

• nauczycielowi - pełną realizację celów kształcenia podstawy programowej i ograniczenie przekazu wiedzy encyklopedycznej;

• uczniowi - dostrzeganie ciągłości w rozwoju społecznym, kulturalnym i cywilizacyjnym oraz nabycie umiejętności analizy i interpretacji historycznej.

2