Wyprawa plebańska

[w:] Antologia literatury sowizdrzalskiej XVI i XVII

oprac. S. Grzeszczuk, Wrocław 1985, BN I

Pleban miał za zadanie wyprawić jakiego męża na wojnę. Udał się do podwawelskiego grodu, aby znaleźć żołnierza na wojnę z Tatarami na Podolu. Pleban niechętny wobec zawodowych wojaków, upatrzył dobry materiał na rycerza w żaku Albertusie, nauczycielu szkółki parafialnej - człowieka zupełnie nie związanego z wojną. Mężczyzna został uzbrojony w stare, zardzewiałe żelastwo, otrzymał również starą szkapę. Pleban razem z Albertusem udali się do Krakowa, gdzie Wendetarz sprzedał im ostrogi, siodło i strzemiona drewniane. Przybysze poszukiwali również zbroi dla rycerza. Gdy jedną z nich przymierzał przyszły żołnierz, pomimo, że była za ciasna i nie mógł się w niej poruszać, pleban nalegał aby ją zachował bowiem miała być ona wzorem męstwa. Wybrali również zardzewiały miecz i drzewiec bez grota.

Gdy przyszła kolej na konia, Pleban targował się, iż nie chce młodego, ostatecznie wybrali 13-letniego. Albertus nie był zadowolony z zakupu. Ostatecznie powracają, aby Pleban mógł wyprawić męża na wojnę. Początkowo Albertus jedzie na wozie, żeby szkapa się  nie zmęczyła. Pleban wyprawił Albertusa, jednak ten martwi się o wyżywienie, narzeka - za co został skarcony bowiem dostał już wystarczająco dużo. Otrzymuje jedynie na owies dla konia. W końcu rycerz pozostawia swoje rzeczy (księgi) u księdza i daje rozporządzenie w razie gdyby nie powrócił.

• rozmawiają: Pleban, Albertus, Wendetarz (tandeciarz), Rostrucharz (handlarz końmi)

• Albertus nie skończył szkoły z lenistwa, więc przyjmuję propozycję Plebana wyruszenia na wojnę

• konia muszą kupić w Krakowie

• Pleban wątpi, żeby Rzeczpospolita zyskała coś przez nakładanie na duchownych obowiązków wojskowych, nie należy powierzać kierowania „styru” obrony kraju ludziom, którzy się na tym nie znają

• dojechali na miejsce, lecz koni na sprzedaż nie widać; konie sprzedają ponoć w Klepaczu, a w Krakowie załatwiają póki co resztę spraw

• kupili tanio ostrogi, ale z połamanymi kolcami → więc Albertus nie zrobi sobie krzywdy

• kupili i siodło, ale stare i nie wszędzie całe, ale za to tańsze; do tego lżejsze niż normalne drewniane strzemiona i popręg; następnie kupili stary miecz i tok

• Albertus sądził, że zbroja musi być lżejsza, bo ciąży mu i krępuje ruchy

• w płóciennym stroju niemiło siedzieć na koniu

• Wendetarz poleca kupić tanio konia u wieśniaczka

• trwa dyskusja o koniu dla Albertusa; powinien być gibki, dla żołnierza, bo szkapa jeszcze się nie ruszy, a już jest zmęczona

• Pleban jest zaskoczony cena konia. Chciał dać 12,a Rostrucharz proponuje 30

• Pleban woli starszego konia niż zaproponowany - Albertus sprawdza wiek konia po zębach, jednak zamiast po ich stanie, sprawdza po ich ilości - z przodu koń ma 14 zębów

• Albertus mówi, że szkapa jest leniwa jak wół, ale według Plebana to zawsze lepiej niż płochliwa

• po „pracy” pada pomysł, by ochłodzić się piwkiem → Pleban chce już wracać bo w domu też mają piwo i trzeba się już szykować do wyjazdu

• konia nie należy od razy przemęczać, więc Albertus jedzie na wozie, a koń idzie za nimi sam, bez jeźdźca

• Pleban dawał młodemu towary na drogę → najważniejsza słonina! Można ja jeść, smarować miecz (gubi rdzę i lepiej wchodzi w pochwę), zbroję i przyłbicę, siodło i buty (będą bardziej miękkie), działa również na rany i robactwo

• Albertus zostawił pod opieką księdza książki („Proverbia Salominis” -Księga Przysłów i „Katon” - podręcznik szkolny), kałamarz, pióro do rysowania pięciolinii, dwie nowe linije i książeczkę z tekstami modlitewnymi

• jeśli Albertus nie wróci przeznacza wszystko na szkołę, a responsoryje (modlitewnik) na kościół

• Pleban daje wytyczne jak zachowywać się na wojnie, po czy zauważa, że koniowi brakuje już strzemienia → odpadło w drodze z Krakowa