Kierunek : PEDAGOGIKA SPECJALNA, ROK II, sem. 4

Specjalność: Edukacja i rehabilitacja osób z niepełnosprawnością intelektualną,

przedmiot: Metodyka wychowania, nauczania i rehabilitacji dzieci i młodzieży z głębszą niepełnosprawnością intelektualną

osoba prowadząca: dr Anna Drozdowicz

Zakład Pedagogiki Specjalnej,

poniedziałek 11:00 - 12:30, czwartek 9:00 - 10:00

[e-mail] , 691 735 845 (kontakt sms-owy)

TREŚCI PROGRAMOWE:

1. Charakterystyka szkolnictwa dla dzieci i młodzieży z głębszą niepełnosprawnością intelektualną w Polsce.

1. system placówek edukacyjno-rehabilitacyjnych w Polskim systemie oświaty

2. specyfika kształcenia dzieci i młodzieży z głębszą niepełnosprawnością intelektualną (wskazania ogólne podstawy programowej)

3. ramowe plany nauczania szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły przysposabiającej do pracy dla osób z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności intelektualnej

4. cele edukacyjne i zadania szkoły wyznaczane przez podstawę programową;

Literatura:

• Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym w szkołach podstawowych i gimnazjach

• Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół specjalnych przysposabiających do pracy dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi.

2. Postawa nauczyciela wobec osoby z niepełnosprawnością intelektualną.

• refleksja nauczyciela nad OSOBĄ z głębszą niepełnosprawnością intelektualną i nad SOBĄ -kim jest uczeń/wychowanek/podopieczny a kim ja dla niego? jaką relację wyznacza nauczyciel pomiędzy sobą a uczniem

Literatura:

• film - Bławut J. (1990). Nienormalni. Wytwórnia filmów Oświatowych STO Films Ltd.

• Piszczek M. (red.) (2001). Przewodnik dla nauczycieli uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu znacznym i umiarkowanym. Cz. 1 Warszawa: CMPPP (s. 70-77)

• Mazurkiewicz J. Pomosty nad szczeliną świata. (tekst od prowadzącego)

• Kwiatkowska M. (2006). Zwyczajne towarzyszenie zamiast specjalnej troski. Warszawa: CMPPP

• Kościelska M (2007). Sens odpowiedzialności. Kraków: Impuls

3. Poznanie i rozumienie ucznia z głębszą niepełnosprawnością intelektualną

1. potrzeby psychiczne dzieci i młodzieży z głębszą niepełnosprawnością intelektualną

2. charakterystyka funkcjonowania dzieci i młodzieży z głębszą niepełnosprawnością intelektualną

3. specyficzne cechy funkcjonowania i rozwoju osób z zespołem Downa

4. interpretacja zachowań odbiegających od normy dzieci i młodzieży z głębszą niepełnosprawnością intelektualną

5. wskazówki metodyczne wynikające ze specyfiki funkcjonowania omawianej grupy dzieic i młodzieży

Literatura:

• Borkowska, A., Domańska, Ł. (red.) (2006). Neuropsychologia kliniczna dziecka. Warszawa: PWN (rozdz. 2)

• Kościelak R. (1989). Psychologiczne podstawy rewalidacji upośledzonych umysłowo. Warszawa: PWN (rozdz. II, III, V)

• Olechnowicz H. (red.) (1979). Wychowanie i nauczanie głębiej upośledzonych umysłowo. Warszawa: WSiP (wykład na temat potrzeb)

• Olechnowicz, H. (1991). Portrety psychologiczne dzieci upośledzonych umysłowo i wskazania do pracy wychowawczo-terapeutycznej. Warszawa : Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej (rozdz. I)

• Kaczmarek B.B. (red.) (2008). Wspomaganie rozwoju dzieci z zespołem Downa : teoria i praktyka. Kraków: Impuls

• Zasępa E. (2008). Psychospołeczne funkcjonowanie osób z zespołem Downa. Kraków: Impuls

• Żyta A. (2004), Rodzeństwo osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną. Kraków: Impuls

4. Diagnoza funkcjonalna ucznia z głębszą niepełnosprawnością intelektualną jako podstawa dla konstruowania indywidualnego programu edukacyjnego (IPE)

1. proces tworzenia Wielospecjalistycznej Diagnozy Funkcjonalnej

2. ocena zasadności i użyteczności danych zawartych w WDF dla potrzeb konstruowania IPE.

3. inne wzory diagnozy funkcjonalnej wykorzystywane w szkole specjalnej

Literatura:

• Arkusz pomocniczy do tworzenia WDF (prezentowany przez prowadzącego)

• Bilewicz D., Jóźwiak M., Kałużna D., Kuczkowska J., Mitsopoulos J., Lausch K. i K. (2008), Arkusz pomocniczy do gromadzenia informacji potrzebnych dla celów skonstruowania wielospecjalistycznej diagnozy ucznia o różnym stopniu niepełnosprawności intelektualnej. REWALIDACJA nr 1(23), CMPPP

5. Programowanie pracy pedagogicznej

1. cele kolejnych etapów pracy edukacyjno-rehabilitacyjnej z uczniem z głębszą niepełnosprawnością intelektualną

2. sposób formułowania celów edukacyjno-rehabilitacyjnych

3. główne kryteria wyboru celów i treści edukacyjnych

4. tworzenie indywidualnego programu edukacyjnego IPE

5. okresowe plany pracy - zajęcia stałe i zmienne

6. konstruowanie konspektu zajęć

Literatura:

• Pilecki J. (red.) (1999). Usprawnianie wychowanie i nauczanie osób z głębszym upośledzeniem umysłowym. Kraków: Wyd. Nauk. AP (s. 11 - 32)

• Lausch K. (2001). Planowanie pracy w szkole. w: Piszczek M. (red.). Przewodnik dla nauczycieli uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu znacznym i umiarkowanym. Cz. 1 Warszawa: CMPPP (s. 26 -69)

• Pilecka W., Pilecki J. (red.) (2000). Stymulacja psychoruchowego rozwoju dzieci o obniżonej sprawności umysłowej. Kraków: Wyd. Nauk. AP (s.259 - 277)

6. Proces wyboru metod oddziaływań edukacyjno-rehabilitacyjnych

• etapy wyboru metod wg I. Obuchowskiej

• przegląd metod

• umiejętność oceny do jakiej strategii rehabilitacyjnej należy dana metoda

Literatura:

• Obuchowska I. (2001). O procesie wyboru metod rehabilitacji. w: Dykcik. W., Szychowiak B. (red.) (2001). Nowatorskie i alternatywne metody w praktyce pedagogiki specjalnej. Przewodnik metodyczny. Poznań: Wyd. Nauk. UAM

• Pilecki J. (red.) (1999). Usprawnianie wychowanie i nauczanie osób z głębszym upośledzeniem umysłowym. Kraków: Wyd. Nauk. AP

• Kaczmarek B.B. (red.) (2008). Wspomaganie rozwoju dzieci z zespołem Downa : teoria i praktyka. Kraków: Impuls

• Dykcik. W., Szychowiak B. (red.) (2001). Nowatorskie i alternatywne metody w praktyce pedagogiki specjalnej. Przewodnik metodyczny. Poznań: Wyd. Nauk. UAM

CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH METOD NAUCZANIA, WYCHOWANIA I REHABILITACJI DZIECI I MŁODZIEŻY Z GŁĘBSZĄ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ

7. Metody rozwijania u uczniów z głębszą niepełnosprawnością intelektualną poczucia siebie jako osoby znaczącej (poczucia bycia zauważanym)

Literatura:

• Olechnowicz, H. (1994). Wyzwalanie aktywności dzieci głębiej upośledzonych umysłowo : programy i metody. Warszawa: WSiP (cz. II)

8. Metody mające na celu pobudzanie zmysłów i integrację zmysłowo-ruchową.

1. wielozmysłowa stymulacja

2. snoezellen

3. integracja sensoryczna

4. Metoda Felicji Affolter

Literatura:

• Pilecki J. (red.) (1999). Usprawnianie wychowanie i nauczanie osób z głębszym upośledzeniem umysłowym. Kraków: Wyd. Nauk. AP

• Affolter F. (1997). Spostrzeganie, rzeczywistość, język. Warszawa: WSiP

• Szychowiak B. (2001). Metoda Felicji Affolter w terapii dzieci z niepełnosprawnością intelektualną. w: Dykcik. W., Szychowiak B. (red.) (2001). Nowatorskie i alternatywne metody w praktyce pedagogiki specjalnej. Przewodnik metodyczny. Poznań: Wyd. Nauk. UAM

9. Metody ukierunkowane na poznawanie i rozumienie swojego ciała przez ucznia

1. Programy Aktywności M.i Ch. Knill'ów

2. Metoda Weroniki Shernborne

Literatura:

• Knill M., Knill Ch. (1997). Programy Aktywności. Świadomość Ciała, Kontakt i Komunikacja. Podręcznik. Warszawa: CMPPP

• Sherborne W. (1999). Ruch rozwijający dla dzieci. Warszawa: PWN

10. Metody alternatywnej komunikacji i wspomagające porozumiewanie się osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną

• gotowość do nauki alternatywnych metod porozumiewania się

• kryteria wyboru metod alternatywnej komunikacji,

• etapy wprowadzania symbolu i kształtowania pojęć,

• kolejność wprowadzanych znaków

• podstawowe systemy

• wielorakie możliwości wykorzystania piktogramów w pracy edukacyjno-rehabilitacyjnej

• Metoda Castillo-Moralesa.

Literatura:

• Piszczek M. (red.). Przewodnik dla nauczycieli uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu znacznym i umiarkowanym. Cz. 1 Warszawa: CMPPP (131 - 155)

• Kaczmarek B.B. (red.) (2008). Wspomaganie rozwoju dzieci z zespołem Downa : teoria i praktyka. Kraków: Impuls (s.103 - 131)

• Piszczek M. (1997), Metody komunikacji alternatywnej w pracy z osobami niepełnosprawnymi. Warszawa: CMPPP

• Regner A. (2008). Wczesne usprawnianie rozwoju mowy dzieci z zespołem Downa z zastosowaniem ustno-twarzowej terapii regulacyjnej (uttr). w: Kaczmarek B.B. (red.). Wspomaganie rozwoju dzieci z zespołem Downa : teoria i praktyka. Kraków: Impuls

11. Metody nauczania czynności samoobsługowych i życia codziennego.

1. metody behawioralne

2. naśladownictwo

3. metody uczenia schematów czynności z wykorzystaniem zdjęć, obrazków, znaków

4. metoda M. Kwiatkowskiej

Literatura:

• Lovaas I.O. (1993). Nauczanie dzieci niepełnosprawnych umysłowo. Warszawa: WSiP (cz. I, cz. IV)

• Kwiatkowska M. (2006). Zwyczajne towarzyszenie zamiast specjalnej troski. Warszawa: CMPPP (s. 100-126)

• Piszczek M. (red.). Przewodnik dla nauczycieli uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu znacznym i umiarkowanym. Cz. 2 Warszawa: CMPPP (105-140)

• Wiśniewska M. (2008). Wspomaganie rozwoju dziecka z niepełnosprawnością intelektualną. Kraków: Impuls

12. Metody kształtowania elementarnych umiejętności matematycznych

1. rozwijanie myślenia matematycznego na poziomie myślenia przedoperacyjnego

2. dziecięca matematyka

Literatura:

• Kolczyńska- Gruszczyk, E., Zielińska E. (2000). Dziecięca matematyka. Warszawa: WsiP

• Kolczyńska- Gruszczyk, E. (1992, 2008). Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki. Warszawa: WSiP (1, 2, 3, 12.1, 15)

13. Metody rozwijania umiejętności społecznych uczniów z głębszą niepełnosprawnością intelektualną.

Literatura:

• Olechnowicz, H. (1994). Wyzwalanie aktywności dzieci głębiej upośledzonych umysłowo : programy i metody. Warszawa: WSiP (cz. III)

• Piszczek M. (red.). Przewodnik dla nauczycieli uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu znacznym i umiarkowanym. Cz. 1 Warszawa: CMPPP (78-110)

• Piszczek M. (red.). Przewodnik dla nauczycieli uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu znacznym i umiarkowanym. Cz. 2 Warszawa: CMPPP ( 9 -31)

• Kowalczyk G. (red.) (2006). JESTEM - Rozważania o asertywności osób z niepełnosprawnością intelektualną. Warszawa: CMPPP

14. Metody wyzwalania aktywności twórczej osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną.

• cechy działania twórczego

• zajęcia i materiały wyzwalające aktywność twórczą

• propozycje zajęć plastycznych/muzycznych/teatralnych

Literatura:

• Olechnowicz, H. (1994). Wyzwalanie aktywności dzieci głębiej upośledzonych umysłowo : programy i metody. Warszawa: WSiP (cz. V)

• Piszczek M. (red.). Przewodnik dla nauczycieli uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu znacznym i umiarkowanym. Cz. 2 Warszawa: CMPPP (87-104)

• Raszewska, M. , Kuleczka, W. (2009). Muzyka otwiera nam świat : program muzycznych zajęć edukacyjno-terapeutycznych dla dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym oraz dzieci z autyzmem. Gdańsk : Wydawnictwo Harmonia - (czytelnia H/P 474)

15. Wychowanie seksualne osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną.

• seksualność dziecięca a młodzieńcza

• mechanizmy regulacji popędu seksualnego u osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną

• przyczyny masturbacji oraz większej podatności na wykorzystanie seksualne

• cele wychowania seksualnego

Literatura:

• Kościelska M. (2004), Niechciana seksualność. Warszawa: Jacek Santorski &Co (rozdz. I, II, III)

• Piszczek M. (red.). Przewodnik dla nauczycieli uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu znacznym i umiarkowanym. Cz. 2 Warszawa: CMPPP (42 - 48, 56 - 76)

• Fornalik I. (2008). Wspieranie rozwoju psychoseksualnego osób z zespołem Downa. w: Kaczmarek B.B. (red.). Wspomaganie rozwoju dzieci z zespołem Downa : teoria i praktyka. Kraków: Impuls

• Malik T. (2005), Edukacja seksualna uczniów z głębszą niepełnosprawnością intelektualną. (s. 157-167). w: B. Cytowska, B. Winczura (red.) Dziecko z zaburzeniami w rozwoju. Konteksty diagnostyczne i terapeutyczne.

16. Zaburzenia zachowania osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną (autostymulacje, stereotypie, zachowania agresywne i autoagresywne) - próby wyjaśnienia, metody eliminowania i radzenia sobie z nimi.

• analiza sytuacji problemowej

• hipotezy wyjaśniające zachowania niepożądane

• funkcje kołysania się

Literatura:

• Piszczek M. (red.). Przewodnik dla nauczycieli uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu znacznym i umiarkowanym. Cz. 1 Warszawa: CMPPP (70 - 77)

• Lovaas I.O. (1993). Nauczanie dzieci niepełnosprawnych umysłowo. Warszawa: WSiP (cz. II)

• Olechnowicz H. (1973). Stereotypowe ruchy wahadłowe u dzieci : z badań nad zaburzeniami zachowania na podłożu cech niedojrzałości. Polska Akademia Nauk. Komitet Nauk Psychologicznych (rozdz. III, VII; s. 26-33, 71-74)

• Kopeć D. (1999). Zachowanie autoagresywne osób z niepełnosprawnością intelektualną. Poznań: Bajt

4