Status prostytutki w Starożytnym Rzymie.

prostytutka - łac. meretrix, meretiricis

Według definicji Ulpiana: prostytucja to jawne, wielokrotne i bez wyboru partnera dokonywanie świadczeń seksualnych, podejmowane przez kobietę działającą świadomie, choć niekoniecznie, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

1. meretrix w zamian za zapłatę oddaje swoje ciało do dyspozycji klienta; różnoraki rodzaj świadczonych usług, nieważne miejsce (oberża, szynk, gospoda, łaźnie)

2. meretrix ma świadomość pełnienia roli prostytutki, swoją profesję traktuje jako zawód, czyli sposób zarobkowania; choć znaczną część prostytutek stanowiły kobiety , które nie decydowały o sobie (niewolnice, ofiary stręczycieli) lub te, które miały bardzo trudną sytuację życiową

3. zawód meretrix pełniony był jawnie, palam, czyli coram pluribus (wobec wszystkich) - obowiązek licentiam stupai apud aediles vulagare

4. brak możliwości wyboru partnera- publicus, vulgaris, czyli dostępna wszystkim; istniały kurtyzany (amicae), które same wybierały partnerów, ale one były wraz z prostytutkami zaliczane do ogólnej kategorii feminae probrosae

5. wielkokrotność- wykonuje swoją profesję codziennie i wielu klientom świadczy usługi

6. pobiera zapłatę za świadczone usługi

Prostytucja nigdy nie została prawnie zakazana ani uznana za crimen ( zbrodnia- przestępstwo przeciwko interesom ogółu). Świadczą o tym:

1. LICENTIAM STUPRI APUD AEDILES VULGARE- obowiązek ujawnienia profesji przez prostytutkę przed edylem. Wprowadzony między 19r.p.n.e (lex Iulia de adulteris coercendis) a 19r. ( senatus consulta dotycząca zakazu trudnienia się prostytucją przez kobiety z wyższych sfer, przypadek Wistylii ). Rejestr prostytutek prowadzony był już w III i II w. p.n.e, ale wtedy inicjatywa wychodziła od osób trzecich a wpisanie do rejestru stanowiło swego rodzaju karę. Natomiast po wydaniu ustaw małżeńskich Augusta, ujawnienie profesji powodowało, że prostytutki mogły prowadzić swoją działalność i nie były karane za stuprum ani adulterium, ponieważ spod reżimu tej ustawy wyjęte były niektóre kategorie kontaktów - konkubinat i kontakty z prostytutką.

2. VECTIGAL MERETICUM - specjalny podatek wprowadzony od działalności prostytutek, wprowadzony z panowania Klaudiusza, prawdopodobnie ok. 40r.; pobierany również od stręczycieli. Hipotezy: zbierany raz w miesiącu; wysokość- tyle, ile prostytutka była w stanie zarobić jednym stosunkiem z klientem (różne stawki- zależnie od piękności, młodości i umiejętności). Początkowo zbierany przez publikanów ( dzierżawcy podatków państwowych w prowincjach, tworzyli spółki , nie byli przez nikogo kontrolowani, dlatego szybko się bogacili), potem jego ściąganiem zajęło się wojsko, tzn. że dochody z niego były spore, skoro cesarze nie chcieli się nimi z nikim dzielić. Stanowił ważne źródło dochodów państwowych.

• Prostytutki były dotknięte ujmą na czci obywatelskiej ( ustalony przez ustawy stan „nienaruszalnej godności” poprzez turpitudo ( zależne od ocen społecznych), a nie infamię (określana ustawowo). Określane jako kobiety, które turpiter viverent, persona turpis. Zaliczane obok aktorek i stręczycielek go feminae probrosae ( probrum - czyny, zachowania sprzeczne z dobrymi obyczajami).

• PROBLEM SKUTECZNOŚCI ŻĄDANIA ZWROTU ZA ŚWIADCZONE PRZEZ PROSTYTUTKĘ USŁUGI - skarga z tego tytułu (conditio ob turpem causam) nie przysługiwała klientowi ( dwie argumentacje):

1. wystąpiła obustronna niegodziwość; po stronie dającego (klient) i przyjmującego ( prostytutka)

2. klient nie mógł domagać się zwrotu, ponieważ to po stronie dającego wystąpiła niegodziwość (klient) a prostytutka przyjęła należną jej zapłatę za legalnie wykonaną usługę

• MERETRIX A ZAKAZY MAŁŻEŃSKIE AUGUSTA - senatorowie, jak i wszyscy mężczyźni ingenui (wolnourodzeni) nie mogli zawierać związków małżeńskich z prostytutkami. Złagodzeniem zakazów małżeńskich Augusta było uznanie konkubinatu (faktyczne pożycie kobiety i mężczyzny, którzy nie mieli względem siebie conubium ani nie istniała affectio maritalis) jako związku wyłączającego sankcje karne.Więc jedyną formą utrzymywania przez prostytutkę stałego związku był konkubinat.

• CAPACITAS MERETRICIS W PRAWIE SPADKOWYM -capacitas- pełne prawa w zakresie prawa spadkowego. Dioklecjan pozbawił prostytutki prawa nabywania legatów i spadków. potem tyczyło się to również testamentów żołnierskich. Senatus Consultam Tertullianum ( za Hadriana) niedolność prostytutek wyłączyła w stosunku do kobiet dziedziczących po własnych dzieciach. Pełne prawa spadkowe przywrócił im Justynian w konstytucji z 534r.

• PROBLEM ODPOWIEDZIALNOŚCI MERETIX Z ACTIO SERVI CORRUPTI - gorszenie cudzego niewolnika było jednym z przestępstw prawa pretorskiego, polegało na świadomym niekorzystnym wpływie na cudzego niewolnika, jego psychikę, zachowanie względem pana. Z tego tytułu przysługiwała penalna skarga actio servi corrupti . Z usług prostytutek korzystali często niewolnicy. Nie mieli oni swojego majątku, tylko mogli dysponować częścią środków należących do pana.

przykład: Wyzwolony niewolnik jeszcze za nierozliczone pieniądze swojego pana skorzystał z usług meretrix. Czy panu przysługuje z tego tytułu skarga? Tak. Nie chodzi o moralne zgorszenie niewolnika, tylko o majątkowe. Odpowiedzialność prostytutki wchodziłaby w grę tylko wtedy, gdyby wiedziała, ze jej klientem jest niewolnik, że płaci pieniędzmi swojego pana, a mimo to postąpiła by tak ja postąpiła. Postawą jej odpowiedzialności byłby więc zły zamiar (dolus) gorszycielki i rzeczywiste zgorszenie niewolnika.