28.02.06

WYKŁAD 1

MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE

Międzynarodowe stosunki gospodarcze (ekonomia międzynarodowa) - stosunki ekonomiczne nawiązywane pomiędzy podmiotami gospodarczymi różnych, odrębnych gospodarstw narodowych oraz w ramach gospodarki światowej jako całości.

W skład MSG wchodzą takie grupy zjawisk gospodarczych:

• Międzynarodowa wymiana towarów i usług (handel zagraniczny)

• Międzynarodowa wymiana kapitałów

• Siły roboczej

• Międzynarodowy system walutowy

• Współczesne systemy i procesy integracji gospodarczej w różnych regionach gospodarski światowej, a również sterowania tymi procesami i regulowanie ich przez różne międzynarodowe podmioty i instytucje.

MSG miały i odegrały swoje znaczenie już przed I i II wojną światową. Cechą stosunków międzynarodowych do II wojny światowej (zwłaszcza w okresie tzw. kapitalizmu wolnorynkowego) było oparcie tych stosunków na zasadach wolnego handlu i ograniczonego protekcjonalizmu celnego. Ceny na rynku światowym kształtowały się na podstawie wartości międzynarodowej określonej przez podobne warunki jak na rynku krajowym, które regulował mechanizm rynku przez prawo popytu i podaży. Sytuacja uległa zmianie, gdy doszły do władzy monopole, pojawia się interwencjonizm państwowy.

W okresie powojennym w MSG pojawiło się kilka ważnych tendencji:

• Wyraźnie przyspieszone zostały procesy umiędzynarodowienia życia gospodarczego, rezultatem tego był wzrost w poszczególnych krajach znaczenia zagranicznych stosunków gospodarczych, szczególnie handlu zagranicznego, a z biegiem czasu nasilające się tendencje integracji gospodarczej.

• Nastąpił wzrost znaczenia form bezpośredniej współpracy produkcyjnej miedzy przedsiębiorstwami i wewnątrzgałęziowej kooperacji produkcyjnej. Ta druga forma zaczęła wypierać tradycyjne formy handlu i przekształcać się w produkcję wyrobami gotowymi (finalnymi).

• Upowszechnienie postępu naukowo-technicznego w poszczególnych krajach, szczególnie wzrost międzynarodowych obrotów, patentów, doświadczeń międzynarodowych na określonych prawach wyłączności. A kupno-sprzedaż myśli naukowo-technicznej stało się zjawiskiem powszechnym.

• Zauważono w dynamice obrotów międzynarodowych bardzo poważne zmiany: uległ znacznemu ograniczeniu obrót surowcami i towarami o niskim stopniu przetwarzania (inaczej o niskim nasyceniu technologicznym), a zaczęły przybierać na znaczeniu produkty wysoko przetworzone, odznaczające się coraz wyższym poziomem technologii i naukochłonności.

• Zmieniło się przemieszczenie kierunków przepływy kapitałów i towarów miedzy poszczególnymi grupami krajów, bo do lat 60 dominowały kierunki przepływu kapitałów i towarów z krajów centrum do krajów peryferyjnych i semiperyferyjnych. Od początku lat 80 zauważamy dominacje i przepływ kapitałów i towarów z krajów centrum do centrum.

Najważniejszą płaszczyzną w MSG jest handel zagraniczny. Z punktu widzenia ekonomicznego handel zagraniczny definiuje się jako odpłatą wymianę towarów i usług, tzn. przewozowych, bankowych, ubezpieczeniowych, z partnerami mającymi stałą siedzibę poza granicami kraju. Z biegiem czasu dochodzi do bardzo poważnej korelacji obrotów towarowych z eksportem kapitałowym. Zapoczątkowana w latach 80, utrzymująca się przez lata 90, przełom XX i XXI wieku utrwala się następująca zależność: eksport kapitału w każdej formie spełnia promocyjną formę wobec obrotów towarowych.

Naturalną podstawę handlu zagranicznego jest rozwój oraz podział pracy w skali międzynarodowej. Polega na specjalizowaniu się poszczególnych krajów w produkcji wybranych towarów i usług. Z rozwojem handlu zagranicznego ściśle zwiany jest transport i łączność.

Wzrost znaczenia handlu zagranicznego zwłaszcza dla krajów mniejszych, słabych wynika z:

• Pod wpływem rozwoju społeczno-gospodarczego tych krajów, wzrasta popyt na różnego rodzaju towary, a mogą to być: surowce, paliwa, czy półfabrykaty, których pozyskanie bywa często ograniczone, nawet przez warunki naturalne tych krajów.

• Chłonność rynku wewnętrznego tych krajów ściśle związana jest z rozwojem produkcji masowej. Jest przez to bardziej lub mniej ograniczona i dotyczy tylko tych towarów, dla których rynek wewnętrzny ma dostarczoną pojemność.

Dla większości krajów eksport jest warunkiem importu zarówno towarów jak i usług. Przedmiotem eksportu są przede wszystkim te produkty czy towary, które dzięki korzystnym warunkom naturalnym , a nawet tradycjom, wytworzone są w danym kraju w ilościach przewyższających zapotrzebowanie wewnętrzne kraju.

Handel zagraniczny umożliwia specjalizację poszczególnych krajów w wybranych dziedzinach, zapewnia zwiększenie skali produkcji, następnie rozszerzenie pojemności rynków zbytu, a z biegiem czasu produkcja na wielką skalę ma wprowadzić nowoczesne techniki i technologie, podnosi ekonomiczną efektywność.

Wyróżniamy zatem kilka teorii wymiany międzynarodowej:

Teoria wymiany międzynarodowej zmierza do wyjaśnienia, kształtowania się rozmiarów rozwojowej i geograficznej struktury wymienianych produktów oraz wszelkich czynników wytwórczych, ale również do uzasadnienia korzyści uzyskiwanych przez partnerów w związku z rozwojem tego typu wymiany. Tak rozumianą teorię nazywamy teorię międzynarodowego podziału pracy.

Teoria międzynarodowego podziału pracy musi odpowiedzieć na kilka pytań:

• Które czynniki określają rozmiary struktury rodzajowej i geograficznej wymienionych produktów.

• Co określa stosunek wymiany miedzy produktami eksportowanymi i importowanymi.

• Jakie korzyści przynosi wymiana międzynarodowa i jaki jest jej wpływ na poziom „dobrobytu” zaangażowanych partnerów, krajów trzecich, a w konsekwencji całego świata.

Teorię wymiany międzynarodowej określa się w literaturze fachowej, według różnorodnych kryteriów. Najczęściej stosowanym kryterium jest przynależność do danej szkoły. W wyniku tego kryterium wyróżniamy teorie wymiany międzynarodowej:

• Merkantynistyczną

• Klasyczną

• Neoklasyczną

Współczesne teorie wymiany międzynarodowej odgrywają najważniejszą rolę. Wyróżniamy tu teorie:

• neoczynnikowe

• neotechnologiczne

• popytowo-podażowe

Made by Sikorka

1