• menopauza - ostatnia miesiączka w życiu kobiety, po której występuje co najmniej 6-miesięczna przerwa w krwawieniu

• przekwitanie (klimakterium) - przejściowy okres między dojrzałością płciową a starością

• wiek menopauzalny - ok. 45-55 rż.

• może nastąpić nagle lub być poprzedzone coraz rzadszymi miesiączkami

• może wystąpić wcześniej u palaczek i kobiet leczonych z powodu padaczki

• jajniki stopniowo ulegają inwolucji - zanikają pęcherzyki, jajnik przerasta tkanka łączna

• I - okres przedmenopauzalny (premenopauza):

• jajniki stopniowo tracą wrażliwość na działanie gonadotropin przysadkowych → owulacja coraz rzadziej, obecność pęcherzyków niedojrzałych z dużą ilością estrogenów

• brak owulacji → cykle jednofazowe → stężenie estrogenów rośnie lub pozostaje bez zmian (względny hiperestrogenizm); ilość progesteronu wybitnie się zmniejsza

• względny hiperestrogenizm sprzyja pojawianiu się mięśniaków macicy i rozrostów endometrium; zmienia długość cyklu

• II - okres menopauzalny:

• zatrzymanie cyklu miesiączkowego powoduje wzmożenie wydzielania gonadotropin przysadkowych, z utratą jego cyklicznego charakteru

• w wyniku spadku stężenia hormonów jajnikowych dochodzi do inwolucji macicy, zaniku endometrium, zwężenia pochwy i zmian zanikowych sromu

• III - okres pomenopauzalny (postmenopauza):

• zdecydowany spadek wydzielania estradiolu; przez jakiś czas utrzymuje się jeszcze wydzielanie słabiej działającego estronu (konwersja nadnerczowego androstendionu w tkance tłuszczowej)

• nawet wiele lat po m. jajniki mogą wytwarzać w podścielisku niewielkie ilości androgenów

OBJAWY:

• wczesne:

• naczynioruchowe:

• uderzenia gorąca - rozszerzenie naczyń krwionośnych prowadzące do wzrostu temperatury skóry

• nocne poty

• zaburzenia snu (wskutek 2 poprzednich)

• psychiczne:

• trudności w zasypianiu

• uczucie zmęczenia

• lęki

• depresja - stwierdzono spadek stężenia serotoniny w OUN

• drażliwość

• spadek libido

• zaburzenia koncentracji

• osłabienie pamięci

• utrata poczucia własnej wartości

• późne:

• ze strony tkanki łącznej:

• sucha, cienka, pomarszczona skóra

• wysychanie błon śluzowych

• bolesność stawów i kości

• moczowo-płciowe:

• zmniejszone wydzielane śluzu w pochwie

• bolesne stosunki

• częstsze infekcje dróg moczowo-płciowych

• częste, bolesne oddawanie moczu

• zwiotczenie przepony moczowo-płciowej → nietrzymanie moczu, obniżenie ścian pochwy, wypadanie macicy

ZMIANY METABOLICZNE:

• lipidy:

• brak katabolicznego działania estrogenów na lipidy

• wzrasta stężenie TG, VLDL, LDL, zmniejsza się HDL

• większa częstość występowania chorób sercowo-naczyniowych

• brak estrogenów podwyższa ciśnienie krwi i zmniejsza pojemność minutową serca

• węglowodany:

• niedobór estrogenów działa diabetogennie, zmniejsza tolerancję na glukozę

• estrogeny syntetyczne i gestageny także zmniejszają tolerancję glukozy

• metabolizm kości:

• niedobór estrogenów powoduje zwiększenie wrażliwości kości na działanie parathormonu, wskutek czego następuje zmniejszenie ich mineralizacji

• jednocześnie spada stężenie kalcytoniny

• w/w zmiany sprzyjają rozwojowi osteoporozy

• zmiany inwolucyjne jąder prowadzące do obniżenia stężenia testosteronu

• objawy zazwyczaj zaczynają się później, są słabiej wyrażone i rozwijają się wolniej niż u kobiet

• początek około 55-60 rż., wyraźne cechy starzenia się jąder po 70 rż.; niektórzy mężczyźni mogą wytwarzać plemniki do końca życia

• światło kanalików plemnikotwórczych zwęża się

• zmniejsza się liczba spermatocytów i spermatyd

• dochodzi do zwłóknienia i zeszkliwienia kanalików, pogrubienia ich ścian i upośledzenia odżywiania komórek plemnikotwórczych, co prowadzi do zahamowania spermatogenezy

• następuje zmniejszenie wydzielania testosteronu na korzyść estradiolu i zwiększenie wydzielania gonadotropin

• kompensacyjna nadczynność kory nadnerczy - zwiększenie wydzielania androstendionu i DHEA

• zwiększa się synteza globuliny wiążącej hormony płciowe; testosteron ma do niej znacznie większe powinowactwo niż estradiol → zmniejszenie stężenia wolnego testosteronu i zwiększenie estradiolu → możliwa feminizacja - np. ginekomastia

• wyraźne zmniejszenie się masy mięśniowej i kostnej (objawy osteoporozy mniej nasilone niż u kobiet)

• obniżenie potencji

• zlewne poty

• bezsenność, wzmożona pobudliwość nerwowa, niepokój, lub nerwica depresyjna

2