PRACA DOMOWA

Na podstawie: Awdiejew, Habrajska, Wprowadzenie do gramatyki komunikacyjnej tom II

• opracować typologię gatunkową tekstów w ujęciu Awdiejewa, Habrajskiej (str. 190-193)

• przeczytać dział III nt. różnych typów tekstów

• wynotować wyznaczniki gatunkowe tekstów

• wybrać 3 teksty z 3 różnych gatunków, w konkretnych tekstach wskazać, gdzie realizuje się określony wyznacznik, po analizie, wskazać również te wyznaczniki, które nie wystąpiły (szczególnie zwrócić uwagę na teksty publicystyczne)

np.

wyznaczniki tekstu naukowego:

• terminologia naukowa

• bezosobowa forma

• referencja naukowa (odwołania do badań, cytowanie, przytaczanie, bibliografia, przypisy)

• podział tekstu na rozdziały, podrozdziały

• występowanie symboli, wykresów, wzorów

• argumentacja rzeczowa

• statyzacja (atemporalność, powtarzalność)

• kompozycja dyskursu naukowego (hipoteza → argumentacja → wnioski), egzemplifikacja → typologizacja, egzemplifikacja + argumentacja → konkluzja + typologizacja)

Język: potoczny, naukowy, urzędowy, publicystyczny, literacki.

Dyskurs potoczny:

• kontakt twarzą w twarz - fizyczny kontakt

• to samo miejsce, czas i te same możliwości obserwacji otoczenia

• znajdują się w „pierwotnej sytuacji pragmatycznej” [B. Malinowski]

• język narzędziem wspólnego koordynowania

• nie tyle nazywanie, co wskazywanie na zjawiska rzeczywistości

Dyskurs naukowy:

• organizowanie procesu poznawczego

• wspólne dążenie uczestników do pokazania prawdy lub uwiarygodnienie opisywanych zjawisk rzeczywistości

• obiektywność

Dyskurs urzędowy:

• kodyfikacja stosunków społecznych w postaci różnego typu dokumentów, mających tzw. Siłę prawną

• uregulowanie lub zmiana obowiązków, których nieprzestrzeganie grozi sankcją

• od naukowego różni się tym, że mają charakter arbitralny, nie zawsze z obiektywnym uzasadnieniem logicznym

Dyskurs publicystyczny:

• wyróżnikiem perswazja - wywieranie wpływu na odbiorcę

• wpływ ma powodować zmiany lub umacniać systemy przekonań, co ma motywować ich zachowanie w społeczeństwie

• rozumne argumenty, jak i irracjonalne chwyty

• przekonania i emocje

Dyskurs literacki:

• obrazowe, kreatywne przedstawienie świata

• wywołanie przeżycia estetycznego u odbiorcy

Wyznaczniki mowy potocznej

Foniczne:

• uproszczenie wymowy w często stosowanych konstrukcjach „Cze”

• redukcja grup spółgłoskowych „pierszy”

• redukcja wygłosu „iś”

• redukcja samogłosek w sylabach nieakceptowanych „orginalny”

• ściągnięcie dyftongów „kracja” zamiast „kreacja”

Specyfiki realizacji:

• pauzy

• falstarty

• przerwania

Wyznaczniki tekstów naukowych

Gramatyczne wyznaczniki bezosobowości:

• 1 os liczby mnogiej - my

• Uważa się, przyjmuje się, zakłada się, że… - konstrukcje bezosobowe

• Ustalono, obliczono, że… - konstrukcje imiesłowowe

• Rozpoczęły się badania, idzie praca nad… - zdania metaforyczne, aby uniknąć „ja”

Gramatyczne wyznaczniki referencji naukowej:

• Cytowanie

• Specjalne operatory - różne wzory, schematy

• Odnośniki bezpośrednie

• Przytoczenia

• Referencja zewnętrzna - cytowanie, odniesienia

• Referencja wewnętrzna - rozwinięcie myśli samego autora, np. na dole strony w przypisie

• Lista bibliograficzna

Wyznaczniki tekstów urzędowych

Szablony dokumentów urzędowych:

• Ujednolicenia rzucające się na pierwszy rzut oka

• Często formularze do wypełnienia

• Nawet w przypadku zwartego tekstu trzeba pisać go w ściśle określonych formułach

Terminologia urzędowa:

• Terminilogizacja

Wyznaczniki tekstów publicystycznych

Ekspresywne nacechowanie leksyki i frazeologii publicystycznej:

• Sądy aksjologiczne (oceniające)

• Stereotypy - uogólnione sądy aksjologiczne - tworzą one drugą rzeczywistość (system wartościowania rzeczywistości społecznej)

• Emotywnie nacechowane slogany, hasła polityczne, apele

Wyznaczniki tekstów literackich

Formalne wyznaczniki gatunków tekstów literackich:

• Celem jest wywołanie przeżycia estetycznego

• Świat przedstawiony to fikcja

• „uczestnictwo” odbiorcy zależy od jego indywidualnej interpretacji

• Kreacja własnego świata przeżyć odbiorcy

• Odbiorca jest zdolny do refleksji