Wojciech Błażyński

administracja sem. I

Pojęcie rachunkowości i podział.

Zasady rachunkowości.

Bilans podmiotu.

Operacje gospodarcze.

Rachunkowość - system ewidencji gospodarczej ujmujący w mierniku pieniężnym i przekroju poszczególnych podmiotów gospodarczych wraz z procesami produkcji, dystrybucji, konsumpcji i akumulacji. Rachunkowość jest sformalizowanym systemem, odzwierciedlającym proces prowadzonej działalności gospodarczej i służy jej ocenie. Podstawowym celem rachunkowości jest dostarczenie prawdziwego i rzetelnego obrazu sytuacji majątkowej i finansowej podmiotu gospodarczego. Przedmiotem rachunkowości jest każde zdarzenie gospodarcze wyrażone w mierniku pieniężnym i wpływające na zmianę sytuacji podmiotu gospodarczego, jego zasoby i wyniki.

Rachunkowość obejmuje trzy główne działy:

• księgowość

• kalkulację

• sprawozdawczość

Podział rachunkowości

1. Rachunkowość finansowa- jest systemem ewidencji gospodarczej, odzwierciedlającym w formie pieniężnej zjawiska i procesy gospodarcze, zachodzące w danej jednostce. Dzięki zapisom księgowym, możemy przedstawić sytuację majątkowo - finansowej i wyniku finansowego firmy. W tej odmianie rachunkowości mamy do czynienia z określeniem majątku (aktywa) oraz sposobu jego finansowania (pasywa). Jest to chyba najważniejsza różnica i cecha charakterystyczna tego rodzaju księgowania.

2. Rachunkowość zarządcza- jest częścią rachunkowości; system realizujący procesy identyfikacji, pomiaru, grupowania, analizy, opracowania, interpretowania i komunikowania informacji wykorzystywanych przez zarządzających do planowania kontroli i oceny działań w organizacji oraz do zapewnienia właściwej odpowiedzialności za jej zasoby.

3. Rachunkowość podatkowa

4. Rachunkowość bankowa- jest to system ewidencji zdarzeń gospodarczych, które mają miejsce w bankach. Ewidencję tę opiera na zasadach rachunkowości finansowej oraz realizuje wszystkie podstawowe zadania rachunkowości. Zajmuje się ona także sprawozdawczością i prowadzeniem ksiąg rachunkowych banków.

Zasady rachunkowości - zasady regulujące prawidłową rachunkowość, zawarte w I rozdziale ustawy o rachunkowości. Zaliczamy do nich:

• zasadę memoriałową- zasada w rachunkowości polegająca na ujęciu w księgach rachunkowych oraz sprawozdaniu finansowym ogółu operacji gospodarczych dotyczących danego okresu. W księgach rachunkowych jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte przychody i obciążające ją koszty dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich spłaty

• zasadę kasową- polega na zaliczaniu do przychodów danego okresu tylko tych przychodów, które nastąpiły w wyniku rzeczywistego wpływu środków pieniężnych do kasy lub na rachunek bankowy przedsiębiorstwa. To samo dotyczy poniesionych kosztów, a więc ujmowania w księgach danego okresu sprawozdawczego tylko tych kosztów, które są związane z rzeczywistą wypłatą środków pieniężnych (np. z kasy, z banku). Zasada ta ma charakter anachroniczny i jest czasami stosowana w niektórych przepisach podatkowych. Nie ma natomiast zastosowania przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych.^[1]
  Zasada ta jest przeciwieństwem zasady memoriałowej

• zasadę periodyzacji- jedna z zasad rachunkowości, która zakłada podział zdarzeń gospodarczych na pewne przedziały czasowe (oznacza ona ujmowanie działalności jednostek w wyznaczonych jednostkach czasu, np. rok obrotowy czy okres sprawozdawczy

• zasadę kontynuacji działania- nadrzędna zasada rachunkowości, zgodnie z którą zakłada się, że jednostka gospodarcza będzie kontynuowała swoją działalność w dającej się przewidzieć przyszłości oraz w niezmienionym istotnie zakresie. Przyjęcie założenia kontynuacji działalności przy sporządzeniu sprawozdania finansowego nie może być sprzeczne ze stanem faktycznym lub prawnym.

• zasadę ciągłości działania- jedna z nadrzędnych zasad rachunkowości, w myśl której przyjmujemy założenie, że jednostka będzie kontynuowała swoją działalność w przyszłości. W związku z tym przyjęte przez nią zasady (polityka rachunkowości) należy stosować w sposób ciągły.

• zasadę współmierności przychodów i kosztów ich uzyskania- w rachunkowości polega na tym, że koszty poniesione w celu osiągnięcia określonych przychodów muszą być ujęte w księgach rachunkowych w tym samym okresie rozrachunkowym, co osiągnięte przychody. Dotyczy to głównie kosztów bezpośrednich, np. kosztów wytworzenia sprzedanych wyrobów.

• zasadę podmiotowości- jedna z nadrzędnych zasad rachunkowości polegająca na prowadzeniu rachunkowości w jednostkach gospodarczych określonych nazwą i wyodrębnionych pod względem majątkowym, organizacyjnym i prawnym. Każdą operację gospodarczą charakteryzujemy z punktu widzenia jej wpływu na sytuację majątkowo-finansową przedsiębiorstwa, w którym ta operacja zaistniała, tam jest też ewidencjonowana - księgowana (nie można księgować danej operacji w dwóch różnych podmiotach gospodarczych).

• zasadę ostrożnej wyceny- jedna z nadrzędnych zasad rachunkowości, która nakazuje wyceniać zasoby majątkowe jednostki i źródła ich pochodzenia, tak aby nie spowodować zniekształcenia wyniku finansowego.

• zasadę wyższości treści nad formą (wiernego obrazu)- jedna z zasad rachunkowości zobowiązująca jednostki gospodarcze do wykazywania w księgach rachunkowych operacji gospodarczych zgodnie z ich treścią i rzeczywistością ekonomiczną tak, aby sprawozdanie finansowe zapewniało rzetelne i realistyczne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej, wyniku finansowego oraz rentowności jednostki.

Bilans przedsiębiorstwa, jedno z podstawowych pojęć w rachunkowości i sprawozdawczości finansowej podmiotów gospodarczych charakteryzujące stan i strukturę środków (składników majątkowych) przedsiębiorstwa (aktywa) oraz źródeł finansowania tego majątku (pasywa) na dany dzień w roku (ma więc charakter statyczny).

Bilans sporządzany jest na podstawie aktualnych w dniu jego sporządzenia księgowych zapisów operacji gospodarczych występujących w okresie sprawozdawczym, za jaki się go sporządza. Do podstawowych cech bilansu zalicza się:

• kompletność i udokumentowanie zawartych w nim informacji, czyli pełne i zweryfikowane (np. w wyniku inwentaryzacji) dane na temat całkowitego majątku przedsiębiorstwa oraz źródeł jego pochodzenia;

• podział pozycji bilansu na grupy o zbliżonej treści ekonomicznej oraz z uwzględnieniem charakteru, w jakim występują w przedsiębiorstwie;

• moment bilansowy, czyli ściśle oznaczony czas, dla którego ustala się stan wszystkich pozycji bilansowych (z reguły przełom dwóch kolejnych okresów sprawozdawczych);

• pieniężną wyceną wszystkich składników bilansu przy zastosowaniu tej samej waluty (z reguły krajowej);

• równowagę bilansową, polegającą na tym, że sumy aktywów i pasywów są zawsze sobie równe.

Przy sporządzaniu bilansów poszczególne podmioty gospodarcze mogą stosować wybrane przez siebie sposoby wyceny składników pozycji bilansowych, różny może być również zakres danych uzupełniających (dodatkowych informacji dołączanych do bilansu, które ułatwiają czytanie i analizowanie danych zawartych w bilansie), jak i układ bilansu (ilość i treść poszczególnych pozycji bilansowych, ich kolejność i ugrupowanie, rozmieszczenie danych uzupełniających).

Ze względu na przeznaczenie rozróżnia się bilanse:

• sprawozdawcze (sporządzane dla potrzeb sprawozdawczości GUS, kontroli skarbowej i badania działalności gospodarczej danego podmiotu);

• uproszczone (sporządzane w celach urzędowych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą o mniejszym zakresie lub dla własnych, określonych potrzeb dowolnych podmiotów gospodarczych);

• publikacyjne (syntetyczne, służące prezentacji danych podmiotu gospodarczego dotyczących jego działalności gospodarczej).

W zależności od okoliczności sporządzania rozróżnia się m.in.:

• bilans jednostkowy wykonywany przez każdy samodzielny podmiot gospodarczy, zawiera aktywa i pasywa tylko tego podmiotu;

• bilans zbiorczy (łączny, skumulowany) sporządzany przez podmiot dominujący, nadrzędny, na podstawie bilansów jednostek podległych oraz własnego bilansu jednostkowego;

• bilans otwarcia ilustrujący otwarcie nowego okresu sprawozdawczego;

• bilans zamknięcia (roczny) ilustrujący zamknięcie minionego okresu rozrachunkowego;

• bilans rozpoczęcia sporządzany w momencie rozpoczęcia przez podmiot działalności gospodarczej;

• bilans likwidacyjny sporządzany na początek i koniec okresu likwidacyjnego podmiotu gospodarczego;

• bilans krótkookresowy (okresowy) sporządzany na koniec okresu krótszego niż rok rozrachunkowy (np. koniec miesiąca, kwartału)

Operacja gospodarcza - zdarzenie gospodarcze, które powoduje zmiany w składnikach bilansu.

Cechy charakterystyczne operacji gospodarczych:

1. ścisły związek z przedmiotem działalności prowadzonej przez jednostkę.

2. określenie terminu wystąpienia operacji - data

3. obowiązek udokumentowania

4. masowość i powtarzalność powtarzania

5. wywołanie zmian w składnikach bilansu

6. wyrażone są wartościowo

W operacjach gospodarczych wyróżniamy:

1. operacje bilansowe (bezwynikowe)

2. operacje wynikowe

Operacje gospodarcze powodują zmiany w składnikach bilansu przyczyniające się do przemieszczania jego składników nazywane są operacjami gospodarczymi bezwynikowymi (bilansowe operacje gospodarcze) Np. spłata kredytu gotówka. Wśród nich rozróżnia się operacje:

1. powodujące zmiany wyłącznie w aktywach (suma bilansowa bez zmian)

2. powodujące zmiany wyłącznie w pasywach (suma bilansowa bez zmian)

3. wzrost aktywów i pasywów (suma bilansowa wzrasta)

4. spadek aktywów i pasywów (suma bilansowa maleje)

Drugą grupą są operacje, które prowadzą do powstania zysku lub straty są to tak zwane operacje wynikowe np. przychody ze sprzedaży usług.