Untitled

1. socjologia - bada społeczne reguły i procesy, które łączą i dzielą ludzi, a także są przejawem więzi między nimi; nauka o społeczeństwie i procesach w nim zachodzących

* społeczeństwo znajduje się w ciągłym procesie strukturalizacji - procesie kształtowania i zmiany

2. struktura społeczna - układ wzajemnych powiązań elementów społeczeństwa, np. ról społecznych, pozycji, między którymi zachodzą procesy oraz występuje hierarchia społeczna

- analogia organiczna - społeczeństwo przypomina organizm; jest systemem współdziałających elementów

- należy badać elementy w ich wzajemnych relacjach i stosunku do społeczeństwa, jako całości

- wraz ze wzrostem polaryzacji społecznej zwiększa się siła konfliktu, który wybucha w wyniku istnienia nierówności

- struktury społeczne mają odmienne interesy, należy zatem bada napięcia między grupami i ustalać stosunki dominacji między nimi

- kluczowym mechanizmem kształtowania się struktur społecznych jest ciągła wymiana i ewolucja znaczeń symboli odbywająca się w trakcie wszelkich procesów oddziaływania zachodzących między ludźmi

- każda interakcja polega na wymianie symboli

- duży nacisk kładzie się na RELACJE, mały zaś na struktury społeczne

- formułowanie struktur społecznych odbywa się przez działanie i interakcje członków społeczeństwa

- zdolność wiązania wszystkiego, co dzieje się w społeczeństwie z warunkami strukturalnymi, kulturalnymi oraz działaniami podejmowanymi w tych warunkach przez podmioty, które w efekcie kształtują świat społeczny w całej jego różnorodności

- umiejętność wiązania wszystkiego co dzieje się w społeczeństwie z warunkami strukturalnymi, kulturalnymi i historycznymi oraz podmiotowymi działaniami ludzi

- dla socjologa zatem nie jest obca biologia, psychologia, geografia, polityka, ekonomia

5. proces badawczy - wybór metody i grupy badawczej

- etnografia - obserwacja uczestnicząca

- badanie sondażowe - niekoniecznie przeprowadzane w bezpośrednim kontakcie

- eksperymenty - sprawdzenie hipotezy w kontrolowanych, stworzonych przez badacza warunkach

* triangulacja - łączenie różnych metod w jednym badaniu, jako uzupełnienie do kontroli wyników

- przekształcenie przez ludzką umiejętną pracę naturalnego stanu zjawisk przyrody w inny stan, bardziej użyteczny i pożądany przez człowieka, np. ujarzmienie dziko rosnącego lasu

- rezultat działań odniesionych do zjawisk naturalnych, ale w pewien sposób przeciwstawiających się naturze

- ład narzucony przez człowieka, jako narzędzie zaspokajania ludzkich potrzeb i sposób realizacji ludzkich celów w dziedzinie materialnego bytu

- po raz pierwszy pojęcia tego użył Marcus Tullius Cicero - „kulturalna filozofia ducha”

- w Polsce zaś zaczęto pojęcia tego używać w XIX w. - Lelewel w „Wykładzie z dziejów powszechnych” jako oznaczenie moralności, religii, obyczajów, organizacji społecznej, pracy fizycznej i umysłowej, nauki i sztuki

- Pufendorf określa kulturę jako ogół wynalazków, sztuk, urządzeń wprowadzonych przez człowieka, obejmujący zwłaszcza instytucje polityczne i zasady sprawiedliwości regulujące ludzkie działania w myśl rozumu

- obecnie do kultury należą zjawiska tylko pozytywnie oceniane, a zwłaszcza właściwe moralne zachowanie, dobre maniery, wychowanie, wykształcenie, wiedza i sztuka

- w okresie oświecenia uważano, że ludy pierwotne, nie posiadające pisma i różniące się pod względem obyczajów od kultury europejskiej nie posiadają kultury; przełomu w takim pojmowaniu kultury dokonał Herder, stwierdzając że każdy lud żyjący na Ziemi posiada jakąś kulturę stanowiącą ogniwo łańcucha obejmującego cały świat ludzki

- Herder widział w kulturze swoisty dla człowieka sposób przystosowywania się do warunków bytu i zaspokajania ludzkich potrzeb oraz regulowania stosunków społecznych; posiadają ją wszelkie społeczeństwa - rozwinięte i pierwotne i istota kultury nie jest odsunięta od natury, ponieważ np. warunki klimatyczne wpływają na sposób spędzania czasu

- kultura nie może być indywidualnym wytworem człowieka, jest bowiem efektem współżycia ludzi i powstaje w toku ich wzajemnego oddziaływania

- ! Taylor (1981 r.) sformułował jedną z najtrwalszych definicji kultury; wg niego kultura lub cywilizacja to złożona całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, prawo, moralność, obyczaje oraz wszystkie inne zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa

! złożona całość, która obejmuje wiedzę, moralność, prawo, sztukę, wierzenia (religię) i obyczaje, związane są z tym także zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa

nawyk - czynność regularnie powtarzana wg takiego samego wzoru

- kultura jest konfiguracją wyuczonych zachowań i ich rezultatów, których elementy są podzielane i przekazywane przez członków danego społeczeństwa

- działania człowieka, które wytwarzają kulturę i są jej przyjazne

- wytwory kultury, tj. sztuka, dzieła, książki, rzutniki, laptopy

9. rodzaje podejść do kultury (Kroeber, Kluckhohn)

- skupiały się na źródłach kultury, określając ją przez przeciwstawienie naturze jako część środowiska stworzoną przez ludzi w procesie ich społecznego współdziałania

- źródła te mogą być różne m.in. ze względu na szerokość geograficzną, historię społeczeństwa

- zwracały uwagę na rolę dziedziczenia, tradycji, traktując kulturę jako zbiorowy dorobek ludzkich grup

- nacisk położony był na uczenie się i naśladownictwo, jako procesy przyswajania kultury i na jej funkcje w zaspokajaniu potrzeb i przystosowywaniu jednostek do warunków w jakich występują

- zwrócenie uwagi na to jak jednostka staje się członkiem kultury i nabywa pewne umiejętności poprzez naukę

- kultury poszczególnych ludów to odrębne całości charakteryzujące się odrębną strukturą i tworzące wyodrębnione systemy

- zwracały uwagę na modele, wzory i zasady wartościowania jako na elementy kultury

- kultura w tym wypadku zostaje sprowadzona do samych przekonań i modeli normatywnych określających zasady ludzkiego postępowania

- działania i pochodne od nich przedmioty są elementami kultury; są one intersubiektywnie dostępne, tzn. mogą być postrzegane i doświadczane przez wielu ludzi, co jest podstawową cechą kultury, która stanowi wspólność w obrębie grup i zbiorowości społecznych

- znaki - zjawisko odnoszące się w świadomości i działaniu danej społeczności ludzi do czegoś innego niż on sam

- symbole - bardziej abstrakcyjne niż znaki; posiadają wartość autoteliczną ; symbol sam staje się wartością, musi być traktowany z szacunkiem jaki się należny temu, co oznaczane, np. krzyżowi, fladze narodowej

* desygnat - każdy konkretny obiekt pasujący do nazwy, lub ściślej - każda rzecz oznaczana przez dany wyraz, pojęcie lub znak, np. desygnatem słowa "pies" jest obiekt o którym można powiedzieć, że jest psem.

* symbol autoteliczny - będący celem samym w sobie; doniosły, ważny i pożądany sam dla siebie

* język - system znaków, jakie tworzą kulturę; zespół symboli będących celem samym w sobie

* semioza - proces posługiwania się znakami

* panasemiotyzm - przekonanie o powszechności znaczeń, cechujący społeczeństwa pierwotne

11. wzór ukryty (przeciwieństwo - wzór jawny)

- Linton - świadomie doświadczane psychiczne stany, odnoszące się do działania jako jego normy i wzory, ale aktualnie nie przejawiające się w działaniach i ich wytworach

- Kluckhon - pewne prawidłowości ludzkiego zachowania o charakterze kulturowym nie mają odpowiedników we wzorach uświadamianych sobie przez działających; te ukryte wzory mogą być uchwycone przez badacza, zewnętrznego obserwatora, uchodzą natomiast refleksje innych uczestników kultury

- proces realizowany przez ludzi połączonych wspólnością wzorów i wartości, a nie po prostu zbiorem osobników ludzkich

- w procesie tym doniosłą rolę odgrywa semioza

- znaczna część interakcji społecznych ma charakter komunikowania się, czyli jest interakcją semiotyczną

- w odniesieniu do abstrakcyjnego sformułowania modelu struktury społecznej, dokonanego przez badacza lub refleksyjnie nastawionego uczestnika kultury

- odnosi się także do pewnej klasy czynności składających się na realizację porządku społecznego

- pojęcie kultury odnosi się do wszystkich akceptowanych, uwzorowanych sposobów zachowania obecnych w danym społeczeństwie; jest ona zestawem wspólnych znaczeń, stanowi zorganizowany zbiór wszystkich grupowych sposobów myślenia, odczuwania i działania; obejmuje także fizyczne przejawy aktywności danej grupy w postaci materialnych przedmiotów wytwarzanych przez jej członków

- kultura składa się nie tylko z określonych elementów lub właściwości, ale także z wzajemnych relacji

- społeczeństwo zawsze składa się z ludzi, ich kultura zaś jest sposobem w jaki się zachowują

- pojęcie społeczeństwa to rodzaj kultury, zwykle stosunkowo wyrafinowanej, wykorzystującej pismo, posiadającej rozwinięte życie miejskie oraz skomplikowaną organizację ekonomiczną i polityczną; cywilizacja jest zatem bardziej skomplikowana od innych rodzajów kultury

15. kultura - całościowy sposób życia charakterystyczny dla danej zbiorowości, na który składają się wzory działania, myślenia i wyposażenia materialnego

- zbiór charakterystycznych przekonań, poglądów, wierzeń i znaczeń

- zbiór obiektów, narzędzi, środków komunikacji, zwierząt domowych i hodowlanych

- zbiór reguł postępowania, norm i wartościowania

** wartości - abstrakcyjne idee określające co uchodzi za ważne i wartościowe

** normy - reguły zachowań, które zawierają w sobie wartości danej kultury

- wzory działania, myślenia, które mogą być wspólne dla społeczności regionalnych, kontynentalnych lub społeczeństwa globalnego (k. europejska, k. islamu)

- małe społeczeństwa są zwykle jednolite kulturowo (homogeniczne)

- większość społeczeństw uprzemysłowionych staje się coraz bardziej złożona, wielokulturowa

- jednocześnie kultury charakteryzuje homogeniczność zewnętrzna

17. relatywizm kulturowy - badanie danej kultury w kategoriach jej własnych sensów i wartościowania

etnocentryzm - ocenianie innych kultur w porównaniu z własną

- rys kulturowy - najmniejszy składnik kultury, np. mit o Prometeuszu

- kompleks kulturowy - bardzie złożone całości, grupujące elementy jednoznaczne pod względem treści lub funkcji, np. mitologia grecka

- konfiguracje kulturowe - różne pod względem treści elementy kultury skupiające się wokół jakiegoś obiektu

19. trzon kultury - kultura głównego nurtu, nadaje specyfikę i tożsamość

subkultura - odmiana zwyczajów, języka, symboli wyróżniająca pewny region

- przemoc lub perswazje kultury dominującej

- mieszanie się kultur w społeczeństwach wielonarodowych

tradycja - skumulowany dorobek kulturowy; wzory, działania i sposoby myślenia

- działania masowe, np. język naturalny

- grupy zorganizowane mające na celu zmianę np. gustu, stylu, np. wytwórnie płytowe, dyktatorzy mody, kampanie społeczne

- wybitne jednostki, np, artyści, wynalazcy, myśliciele

21. znak - coś co przedstawia coś innego

symbol - znak, który przedstawia coś innego w sposób bardziej arbitralny

język - sformalizowany system porozumiewania się; język = słowa, pismo, gesty

- występuje gdy pewne prywatne idee są publicznie widoczne, akceptowane przez innych członków zbiorowości, stają się ponadjednostkowymi schematami myślenia i zwrotnie oddziałują na myślenie większej grupy ludzi

- myślenie potoczne (zdroworozsądkowe)

- idee i wyobrażenia na temat świata nadnaturalnego i spraw ostatecznych

- to jak rozumiemy sami siebie i co ma dla nas znaczenie

- celem jest włączenie jednostki w daną społeczność

- znaczący inni - członkowie rodziny, którzy tego dokonują; są istotni dla jednostki socjalizowanej, ze względu na autorytet, który posiadają itp.

- uogólnieni inni - abstrakcyjny reprezentant społeczeństwa, który wyznaje pewne zasady, np. zakaz bicia młodszego brata

* internalizacja - przyjęcie pewnych zasad, zachowań, przekonań za własne i istotne dla nas

- jednostka jest już zsocjalizowana i wchodzi w następny etap

- kształtują już inne instytucje, tj. szkoła, miejsca pracy

- wejście w inną grupę niż rodzina

- spontaniczne (nieświadomie działamy dając nagrodę)

- przemyślane (robimy to specjalnie manipulując innymi)

- pierwotne - jest nagradzająca dla nas jako dla organizmu biologicznego, np. jedzenie, pozytywne emocje

- wtórne - same w sobie nie są nagradzające, ale uczymy się że jest to nagroda, np. pieniądze, oceny

- Skinner, Pawłow (byli behawiorystami)

* behawioryzm - badanie zachowań psów, szczurów, gołębi; sposób uczenia się zwierząt był wg. nich identyczny jak ludzi

28. twierdzenie dotyczące powodzenia działania

- im częściej określone działanie jednostki jest nagradzane, tym bardziej prawdopodobne, że będzie je ona podejmować

* wygaszanie - chcemy wyeliminować dane zachowanie, które zostało wyuczone, w związku z tym wygaszamy pewne elementy, p. gołębiowi, który dziobał w określony punkt żeby osiągnąć jedzenie, zabieramy właśnie jedzenie będące nagrodą za wykonane zadanie

- jeśli zaistnienie konkretnego bodźca lub zestawów bodźców było związane w przeszłości z sytuacją, w której działanie osoby zostało nagrodzone, to im bardziej aktualnie oddziałujący bodziec jest podobny do tych z przeszłości, tym bardziej prawdopodobne jest, że osoba podejmie ponownie takie lub podobne działanie

- sama nagroda traktowana jest jako bodziec i określana mianem bodźca wzmacniającego

- im wyższa wartość nagrody, tym bardziej osoba staje się wrażliwa na bodziec

odruch - bezwarunkowa reakcja organizmu

30. twierdzenie dotyczące pozbawienia i zaspokojenia

- im częściej w niedawnej przeszłości jednostka uzyskiwała konkretną nagrodę, tym mniej wartościowe stają się dla niej kolejne jednostki tej nagrody

- większość ludzi nie zaspokaja tak szybko potrzeby pieniędzy czy statusu; dzieje się tak dlatego, że są to nagrody uogólniające, które mogą być wykorzystywane do uzyskiwania bardziej konkretnych nagród - dopóki osoba nie jest nasycona wszelkimi przedmiotami, które można uzyskać za pieniądze, nie będzie zaspokojona sama potrzeba posiadania pieniędzy

- kierunek pozytywny - wzrost poziomu pewnej zmiennej lub kompleksu zmiennych, ze względu na które proces rozpatrujemy

- kierunkowa sekwencja zmian społecznych jest uruchamiana, popychana przez mechanizmy

- zewnątrzspołeczne, np. procesy adaptacyjne

- proces rozwojowy, którego kierunek jest oceniany pozytywnie, przybliża do stanu społeczeństwa realizującego ważne społeczne wartości

- działania, które skierowania są u innym ludziom

- różne stopnie bezpośredniości kontaktu z adresatem

- taki rachunek zysków i kosztów, który zmierza do maksymalizacji korzyści przy minimalizacji strat

- typ kalkulacji, który prowadzi do optymalizacji działania

- oczekiwania co do racjonalności partnera

- kulturowe reguły racjonalności - konteksty społeczne, w których racjonalność działań jest powszechnie obowiązująca i oczekiwana

- racjonalność autoteliczna - racjonalność ze względu na wartość; cel stanowi wartość bezcenną

- naśladowanie, niemal automatyczne, działań odwiecznych lub powszechnych

- zwalniają od każdorazowego podejmowania decyzji

- działania nie dla osiągnięcia celu, ale dlatego, że musimy wyrazić swoje emocje, tj. radość, gniew

35. kategoria statystyczna - zbiór jednostek, które są podobne pod jakimś względem i różniące się pod tym względem od innych

stereotyp - jednostronny, upraszczający wyidealizowany obraz własnej zbiorowości i negatywna wizja zbiorowości innych

- kultura cynizmu, manipulacji i obojętności

- atrofia więzi moralnej przejawia się w nadmiernym zawężaniu wspólnoty moralnej, ekskluzywnym definiowaniu kategorii "my"

- między członkami grupy istnieją stosunki społeczne wskazujące na ich wzajemne powinności i uprawnienia, zdefiniowane zostają pozycje społeczne, które zajmują członkowie grupy, a z tymi pozycjami wiążą się właściwe dla nich role

- niewielkie, nieformalne, spontaniczne o bezpośrednich kontaktach i interakcjach członów rozpoznających się nawzajem, podejmujących zróżnicowane działania, częściowo z pobudek autotelicznych

- są uniwersalne - występują we wszystkich rodzajach społeczeństw i tych rozwiniętych i tych nierozwiniętych

- mają najsilniejszy wpływ socjalizujący

- istotne - szczególnie ważne w życiu

- totalitarne - wymagają pełnego poświęcenia i zaangażowania od swoich członków - nie ma czegoś takiego czego byśmy nie zrobili dla swojej rodziny

- żarłoczne - ingerują w całokształt życia członków - naszych rodziców będzie interesowało zarówno to gdzie pracujemy, z kim się spotykamy itp. pracodawcę zaś (grupę wtórną) powinno zaś interesować tylko to jak wykonujemy swoje zadania