Wykład 4

Rośliny lecznicze o działaniu osłaniającym - c.d.

Rumianek pospolity Chamomilla recutita

• Działanie osłaniające i przeciwzapalne na błony śluzowe przewodu pokarmowego, rozkurczowo w obrębie żołądka i jelit oraz zapobiegająco wzdęciom i normalizujące wydzielanie soku żołądkowego i żółci.

• Stany zapalne przewodu pokarmowego, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

• Mieszanka apteczna GASTROSAN: Chamomillae anthodium RUMIANEK 50%, Alhaeae radix PRAWOŚLAZ 33%, Menthae piperitae foliumMIETA 17% -- normalizacja trawienia

Agar- agar

• Stężały wysuszony żel pozyskiwany ze ścian komórkowych plech krasnorostów, m.in. galaretówki - Gelidium, Gracilaria, Pterocladia.

• Galaretówki to morskie krasnorosty występujące u wybrzeży Ameryki Północnej i u wybrzeży Półwyspu Indyjskiego i Japonii. Lek o działaniu powlekającym i przeczyszczającym.

• Główny składnik: GALAKTOZA trudno przyswajalna przez człowieka

• Działanie powlekające i lekko przeczyszczające

Kłącze kosaćca ( Rhizoma - kłącze)

• Surowiec skrobiowy i śluzowy;

• Ma działanie moczopędne, wykrztuśne i powlekające.

Bulwa storczyka (Tuber - bulwa)

• Są obecnie wycofane ze względu na ochronę całkowitą storczyków.

• Jest to surowiec śluzowy.

Babka płesznik (Plantago psyllium)

• Wykorzystywane są nasiona.

• Surowiec śluzowy o działaniu powlekającym. Działa łagodnie, ale skutecznie przeczyszczająco.

Rośliny lecznicze o działaniu przeczyszczającym

Surowiec leczniczy: CORTEX - KORA

Kora kruszyny pospolitej Frangula alnus

• Roślina pod ochroną częściową.

• Surowiec zawiera antrazwiązki.

• Stosowany jako środek przeczyszczający. Surowiec musi leżakować 3-4 lata (związki trujące muszą mieć czas na rozkład - proces ten skraca się w procesie prażenia).

• Tabletki przeciw niestrawności: 60mg Frangulae cortex, 60mg Menthae folium, 50 mg Carvi fructus, 100mg Teraxaci radix. Preparat pobudza wytwarzanie i przepływ żółci. Wzmaga perystaltykę jelit i ułatwia wypróżnianie.

• Wskazaniem do stosowania jest zgaga, uczucie pełności w żołądku, wzdęcia, pomocniczo w usuwaniu nadwagi.

Liście i strąki senesu ostrolistnego Folium sennae

• Wzmaga perystaltykę jelita grubego, hamują wchłanianie wody. Ma silne działanie przeczyszczające, które następuje po 6-12 godzin od chwili podania preparatu.

• Zastosowanie w zaparciach, przed badaniem rentgenowskim.

• Rośnie głównie w Nubii - dwa razy w roku jest ścinana, suszona na słońcu, cięta i pakowana w torebki z liści palmowych.

Rącznik pospolity Ricinus communis

Oleum ricini - olej rycynowy z nasion

• Ma silne działanie przeczyszczające

• Pochodzi z Afryki lub Indii

Fucus - plecha morszczynu

• Morszczyn pęcherzykowaty Fucus vesiculosus i Morszczyn piłkowany Fucus serratus

• Surowcem jest wysuszona czarno-brunatna plecha brunatnic.

• Zawiera śluz, organiczne połączenia jodu, fukoksantynę, kwas alginowy, mannitol, witaminy z grupy B i C, sole mineralne.

• Działa przeczyszczająco

• Stosowany w niedoczynności tarczycy i zaparciach u osób otyłych.

• W wielu krajach europejskich prowadzi się badania nad wykorzystaniem ich do pasz dla zwierząt, zastosowaniu przeciwrobacznym dla zwierząt i jako nawóz naturalny.

Rośliny lecznicze o działaniu p/robaczym

Bylica piołun Artemisia absinthium

• Artemisol - nalewka piołunowo - wrotyczowa z kwasem octowym (2-3,2%).

• Stosowana przeciw pasożytom zewnętrznym, głównie wszom. Jeżeli stosuje się wewnętrznie to leczy lambliozę.

Kora Granatowca właściwego Cortex Granati

• Działa trująco na robaki płaskie w przewodzie pokarmowym.

• Związkiem czynnym jest peletieryna.

Szczyty pędów cisa Summitas Taxi

• Wykorzystywany jest szczyt pedów.

• Zawiera alkaloidy, np., taksynę i efedrynę.

• Dawniej stosowany jako środek p/robaczny.

• Obecnie trwają badania nad taksyną jako lekiem p/nowotworowym.

Rośliny lecznicze o działaniu moczopędnym

Sok ze świeżego ziela pokrzywy (pokrzywa zwyczajna)

• Ma działanie moczopędne i spazmolityczne. Nasila wydalanie chlorków, mocznika i szkodliwych metabolitów.

• Źródło magnezu, krzemu i witamin

• Stosowany wspomagająco w dolegliwościach reumatologicznych i w celu wymuszenia diurezy w stanach zapalnych pęcherza.

Napar z liści brzozy brodawkowatej, brzozy omszonej - FOLIUM BETULAE

• Surowiec zawiera flawonoidy, garbniki, saponity, żywice, terpeny, kwasy organiczne, sole mineralne, karotenoidy, witaminy.

• Ma działanie moczopędne, napotne, przeciwzapalne, odtruwające, osłaniające, bakteriobójcze, przeciwobrzękowe, przyspieszające gojenie.

• Napar z liści stosowany jest z przewlekłych dolegliwościach nerek (kamicy nerkowej, egzemach, …)

„Kłącze” perzu Rhizoma Agropryri (podziemne rozłogi)

• Ma działanie moczopędne, czyszczące krew (obniż poziom tłuszczów i cholesterolu we krwi), p/gorączkowe, ochronne na skórę, błony śluzowe, tkankę łączną, narządy wewnętrzne i naczynia krwionośne dzięki obecności krzemionki.

• Ma cenne właściwości bakteriobójcze i grzybostatyczne.

• Środek dietetyczny w cukrzycy (fruktoza)

Znamię słupka (Stigma) kukurydzy (Zea mays) - Stigma Maydis

• Jedna z najstarszych roślin na świecie uprawiana przez Majów i Azteków. Do Europy trafiła w XVI wieku.

• Surowcem są nitkowate znamiona wystające z kolby w czasie kwitnienia.

• W surowcu znajdują się: saponiny, barwniki, żywice, olejek eteryczny, glikozyd goryczowy, sole mineralne, flawonoidy, fitosterole.

• Wywar ze znamion kukurydzy działa moczopędnie i p/zapalnie (stosowany w chorobach układu moczowego), pomocny z kamicy nerkowej, zwiększa wydzielanie żółci i działa p/cukrzycowo (początki choroby). W lecznictwie ludowym stosowany jako lek zwiększający popęd płciowy i regulujący miesiączkowanie.

• W Polsce są trudności z uzyskaniem surowca.

SPORAE LYCOPODII - zarodniki widłaka goździstego

• Lycopodium clavatum w Polsce chroniony!

• Surowiec zawiera ok. 50% jasnożółtego, niewysychającego oleju, kwasy tłuszczowe, celulozę, ślady alkaloidów.

• Wykorzystanie farmaceutyczne - głównie do obtaczania i posypywania pigułek w homeopatii - w schorzeniach pęcherza, nerek, wątroby, żołądka.

• W przemyśle metalurgicznym - s produkcji precyzyjnych odlewów.

• W pirotechnice - do produkcji ogni sztucznych.

Kłącze paprotki zwyczajnej Rhizoma Polypii

• Zawiera mannit, tłuszcz, skrobię, garbniki.

• Stosowane w chorobach przewodu pokarmowego, zwłaszcza wątroby, jako lek odwadniający w chorobach nerek, w chorobach stawów, lek moczopędny

Zaburzenia klimakteryjne

Surowiec leczniczy: CORTEX VIBURNI OPULI (kora kaliny koralowej)

• Roślina pod ochroną częściową.

• W medycynie oficjalnej stosowana w zaburzeniach klimakteryjnych, wchodzi w skład czopków przeciw hemoroidom.

Działanie przeciwkrwotoczne

Kłącze pięciornika Rhizoma Tormentillae

• Surowiec garbnikowy

• Działanie p/krwotoczne i antyseptyczne, ściągające, zapierające

• W średniowieczu i w czasie I wojny światowej - do tamowania krwotoków.

Żywica gwajakowa Resina Guajaci

• Wycieka z Gwajaka lekarskiego

• Nalewka powszechnie stosowana jako odczynnik chemiczny do wykrywania znikomych ilości krwi w kale.

Surowiec lekarski: SECALE CORNUTUM -sporysz

• Ciemne przetrwalniki grzyba w kształcie rożków - Buławinki czerwonej Claviceps purpurea

• Znany z powodu masowych zatruć. Schorzenia wywołane przez nie nazywano: dżumą ognistą, świętym ogniem, chorobą św. Wita.

• W medycynie ludowej stosowany był sproszkowany sporysz do hamowania krwotoków poporodowych.

• Substancje czynne to: ergotamina (- silne skurcze mięsni gładkich), ergozyna, ergokornina, ergokrystyna. Są nadal stosowane w położnictwie i ginekologii. Także w leczeniu migreny i stanów nadpobudliwości nerwowej.

• Ergotamina + kofeina - na migrenę (Coffecorn)

• Ergotamina + środki uspakajające - w leczeniu stanów nadpobudliwości nerwowej

• Pochodne ergotaminy: bromokryptyna, LSD

• Trwają prace nad przekształceniem alkaloidów sporyszowych w półsyntetyczną bromokryptynę - hamuje wytwarzanie proloaktyny, stosowanej jako środek zatrzymujący laktację u kobiet oraz w leczeniu nowotworów sutka.

• Pobudza określone receptory w mózgu - w leczeniu choroby Parkinsona,

• Otrzymano również LSD /2-etyloamid kwasu lizergowego/, który uszkadza materiał genetyczny komórek rozrodczych.

Działanie pobudzające

Surowiec leczniczy: EMBRYO COLAE - zarodek koli

• Cola vera - Kola błyszcząca

• Cola acuminata - Kola zaostrzona

• Surowcem są wysuszone i pozbawione łupiny nasiennej nasiona.

• Zawierają kofeinę (do 2,7%) i teobrominę.

• Wyciąg z koli i nasion kakaowca działa orzeźwiająco i tonizująco (zbyt duże dawki powodują przyspieszenie akcji serca i ogólnie nadmierne pobudzenie)

• Świeże nasiona są białe lub różowe, po przekrojeniu czerwienieją, używane przez tubylców do żucia, sproszkowane - lek kofeinowy.

Przęśl Ephedra sp

• W celu leczenia przeziębień i astmy

• Występuje tu efedryna - alkaloid roślinny. Podwyższa ona ciśnienie tętnicze krwi, zwiększa siłę skurczu mięśnia sercowego i przyspieszenie akcji serca, działa pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy, zwiększa przepływ krwi przez tętnice wieńcowe, mózgowe i zaopatrujące mięśnie prążkowane.

• Bywa używana jako środek dopingujący a także jako substytut amfetaminy.

Mandragora lekarska Mandragora officinarum

• Afrodyzjak: Korzeń zawiera silnie działające alkaloidy, które mogą działać silnie erotyzująco. Przedawkowanie prowadzi do porażenia dróg oddechowych i śmierci.

• W Egipcie szczególnie cenione było wino z dodatkiem mandragory.

• W starożytności stosowano ją jako środek przeciwbólowy. W większych ilościach miała wywoływać delirium a nawet doprowadzać do szaleństwa.

• Hipokrates zalecał stosować małe dawki nalewki na opanowanie depresji i stanów lękowych. Teofrast - na rany i jako afrodyzjak.

• Przepisywane były na melancholię, reumatyzm i drgawki

• Jagody nazywano „jabłkami miłości” i były uważane za środek przeciw niepłodności.

• Rzymianie używali jej jako środek znieczulający przed operacjami - do żucia

• Korzeń przypomina ludzka postać - środek magiczny

• Mandragora była atrybutem bóstw podziemnych.

• Pytia delficka wprowadzała się w trans za jej pomocą.