Sosna zwyczajna - Pinus sylvestris L.

- Występowanie: Europa - od Pirenejów po Ural, Azja- Syberia, Chiny, Mongolia, Kaukaz, Krym.

Najbardziej rozpowszechniony gat. w Polsce, stanowi ok. 71% składu gatunkowego naszych lasów. Nie występuje tylko w Bieszczadach.

- Charakteryzuje się dużą plastycznością, szeroka zdolność przystosowawcza do różnych warunków siedliska - rośnie na glebach suchych i ubogich, glebach piaszczystych, ale także na glebach glinisto-piaszczystch, wapiennych.

- Bardzo wrażliwa na zanieczyszczenia powietrza, zwłaszcza pyłami i związkami chemicznymi np. SO₂ - zagłada lasów sosnowych o wysokim zanieczyszczeniu powietrza np. Śląsk

- roślina jednopienna, zaczyna obradzać w wieku ok. 35 lat (najwcześniej w 15 roku życia)

- lata nasienne co 3-4 lata (obradza więcej drzew, więcej nasion występuje w szyszce, nasiona wyższej jakości)

Kwiatostany:

• ♂- jajowate, siarkowożółte kłosy, skupione u nasady tegorocznych pędów, występują w nieco ocienionej podwierzchołkowej, części korony, składają się z licznych dwupylnikowych pręcików

• ♀- występują pojedynczo lub po parę, na szczytach tegorocznych pędów, na zewnątrz korony, purpurowe, kuliste szyszeczki

Fenologia kwitnienia:

• pączki kwiatów zawiązują się w roku poprzedzającym kwitnienie (2007)

• kwitnie w V (2008) - kwiat jest gotowy do pobrania pyłku, po zapyleniu kwiat odchyla się ku dołowi

• w kolejnym roku (2009) w VI następuje zapłodnienie, szyszki przyjmują barwę zieloną i do lata rosną, w lipcu osiągają długość 3-8 cm

• jesienią szyszki dojrzewają, drewnieją, zmieniają barwę z zielonej na szarawą

• zbiór szyszek po I przymrozkach (XII-II)

• w IV (3 rok po kwitnieniu - 2010) - nasiona wysypują się z szyszek

Nasiona: mało wrażliwe na przesuszenie do 2-3% w temp. 40-60 ºC

- dł. 4-6 mm, jajowate z wydłużonym końcem, grubsze w części zaokrąglonej i wyraźnie cieńsze w ostrym końcu

- mają zmienną barwę od jasnokremowej do ciemnobrązowej, czasami pstrokate. Często zdarza się, że nasiona jasne są płone tzn. puste. Występują też drzewa, które obradzają tylko nasionami jasnymi

Skrzydełko: kleszczowato obejmuje nasiono

- 3-4 razy dłuższe od nasionka, o ostrym wierzchołku i jednym brzegu prostym, a drugim owalnym

- barwa płowa lub brązowa z ciemniejszym obrzeżem lub plamami

Masa 1000 nasion - ok.6,2 g

Przechowywanie: na sucho w szczelnie zamkniętych pojemnikach

• do 5 lat - 7% wilgotności, temp. 5 ºC

• do 10 lat - poniżej 6% wilgotności, temp. -5 ºC

• powyżej 10 lat - poniżej 5% wilgotności, temp. -10 ºC

Nasiona nie wymagają przedsiewnego przygotowania. Wysiew na wiosnę.

Sosna Banksa -Pinus Banksiana L.

Gatunek północno amerykański, w naszych warunkach mało przydatny. Obecnie chwast leśny, którego nasiona którego nasiona stanowią szkodliwą domieszkę w nasionach So zwyczajnej.

- Zaczyna obradzać w wieku poniżej 10 lat. Obradza często i obficie.

- Kwitnie w V.

Szyszki dojrzewają w II roku po kwitnieniu.

• smukłe, sierpowato zakrzywione, niesymetryczne, dł. 3-5 cm.

• jasnobrązowe, gładkie, połyskujące, o słabym wyrostku lub bez niego

• skierowane ku górze lub odstające, osadzone zwykle po 2-3 na gałezi, Pozostają zamknięte przez wiele lat, pożary leśne powodują ich otwieranie.

Nasiona :czrne pokryte smolistym łatwo scierającym się nalotem

• kształtem przypominają zarys trójkąta ostrokątnego

• dł. ok. 4mm, z kilkoma wypukłymi prązkami

• skrzydełka są prawie 3x dłuższe od nasion, obejmują je nibyłyżeczką

Masa 1000 nasion - 3,5-4,2 g, średnio 3,8g

Sosna górska -Pinus mugo L.

Krzew wysokości 2,5 m, czasmi nie zbyt wysokie drzewo (do 10m).

Występowanie: Karpaty, Alpy, Apeniny, Bałkany, Pireneje, na wysokości do 2500 m npm.

- ponad górną granicą lasu tworzy trudne do przebicia zarośla.

Posiada dużą zdolność przystosowawczą do róznych warunków siedliska, doskonale rosnie na glebach suchych i piaszczystych np. wydmy jak i na żyznych i próchniczych

Kwitnie w VI, zaczyna obradzać nawet przed 10 rokiem życia. Obradza często i obficie.

Roslina jednnopienna

Kwiatostany:

• ♂- złocistożółte lub czerwonożółte kłosy, większe niż u So zwyczajnej

• ♀- w postaci fioletowych, walcowatych prawie siedzących szyszeczek, po 2 lub kila na końcach tegorocznych pędów

Szyszki dojrzewają w II roku po kwitnieniu, są ciemnobrązowe

• kształtu jajowatego lub jajowatostożkowego, dł. 2-7 cm, szer. 1,5- 2,5 cm, osadzone pojedyńczo lub po 2-3 na b. krótkich szypułkach

• łuski od rombowych do kwadratowych z wyrostkiem otocznym czarną obwódką lub płaskie

nasona wypadają z szyszek na 3 wiosnę po kwitnieniu.

• kształt nieregularnie owalny, dł.4-5 mm

• barwy ciemnobrązowej z tłustawym połyskiem,

Skrzydełko jednostronnie obejmujace nasionko kleszczowato, z tępo zakończonym wierzchołkiem.

- barwy płowej lub brązowej

Zbiór szyszek z rosnących krzewów w okresie zimy (XII-II).

Przechowywanie nasion tj. u So zwyczajnej

Masa 1000 nasion - 6,0 - 7,6 g

Sosna limba - Pinus cembra L.

Występuje w Alpach, Karpatach Wsch. i Tatrach - pojedynczo w reglu górnym, wśród kosodrzewiny oraz na górnej granicy lasu razem z modrzewiem.

Całkowicie chroniona. Początkowo gat. jednolity, ale wykształcił 2 rasy P. cembra ssp. sibirica- duży obszar występowania i P. cembra ssp. cembra - rasa górska

• Drzewo jednopienne. Obradza w wieku ok. 70 lat (najwcześniej w 50 roku życia)

Kwitnie V-IV

• ♂- pręcikowate, zebrane w kwiatostany o kształcie jajowatych, żółtych lub czerwonych siedzących szyszeczek

• ♀- występują pojedynczo lub po kilka na fioletowej krótkiej szypułce, na końcach pędów. Łuski wspierające cienkie, barwy zielonej czerwono nabiegłe.

W I roku szyszki są małe, pokryte fioletowym nalotem. Szyszki dojrzewają, jesienią, w II roku - fioletowo-brązowe, jajowate z tępym wierzchołkiem, dł. 5-8 cm, szer. 3-5 cm. Po kwitnieniu opadają w całości, a na III wiosnę rozsypują się na ziemi.

• tarczki łusek romboidalne zaokrąglone, grube z niezbyt odstającym biało szarym wyrostkiem

• nasiona to jadalne orzeszki, barwy rdzawo-brązowej, nieregularnie jajowate, dł. 12 mm, szer. 7 mm. Latem, poprzedzającym dojrzewanie

• Masa 1000 nasion - 200 - 240 g

..................................................................................

Daglezja zielona ( Jedlica Douglasa) - Pseudotsuga menziesii L.

• Występowanie Ameryka PN ( Kanada do Kalifornii), rośnie na przybrzeżnych nizinach oraz w górach. Jeden z podstawowych gat. leśnych Ameryki PN.

• Odkryta przez Europejczyków w końcu XVIII w. Pierwsze nasiona sprowadził do Anglii Douglas w 1827 roku. W krotce rozpowszechniła się w całej Europie, początkowo jako drzewo parkowe, a później leśne. W Polsce są znane liczne powierzchnie doświadczalne z II połowy XIX w., głownie w Wielkopolsce i Pomorzu Zachodnim.

• Należy do najszybciej rosnących drzew iglastych i jest stosunkowo wytrzymała na niskie temperatury, ale jest to zależne od regionu, z którego pochodzą nasiona. Wrażliwe na niskie temperatury są populacje pochodzące z nabrzeżnych terenów nizinnych, najwartościowsze górzyste obszary środkowej części zasięgu (Waszyngton, Utah, Kolorado)

• Drzewo jednopienne. Zaczyna obradzać już w wieku10 lat; 20-30 roku życia. Urodzaj nasion co 4-5 lat.

• Kwitnie w V

• Kwiatostany:

• ♂- żółtozielone, zebrane w cylindryczne drobne kotki, wyrastające pojedynczo w kątach igieł, po spodniej stronie gałązek

• ♀- zielone lub purpurowe szyszeczki wyrastające na końcach bocznych pędów, w wierzchołkowej części korony (w pełnym oświetleniu). Przed pełnym rozwojem nieco krótsze od igieł

- Szyszki: brązowe, dł. 5-10 cm,

• jajowatego kształtu, mniej lub bardziej wydłużone, zwisające

• łuski nasienne cienkie, całobrzegie, zaokrąglone.

• łuski okrywające, o zaostrzonych klapach, wystają na zewnątrz szyszki w postaci trójklapowego języczka

• dojrzewają IX/X

• Nasiona: brązowe, złocisto lśniące, o trójkątnym zarysie i zaostrzonych wierzchołkach

• Dł. 6-8mm, grubość 3-4mm

• z płaskiej strony, pokrywa je całkowicie przyrośnięte skrzydełko (błoniaste, tempo zakończone, żółtobrązowe, dł. 8-10 mm)

• II strona wypukła i jaśniejsza z ciemniejszymi brązowymi plamkami,

• miękka okrywa nasienna, można ją rozgnieść w palcach.

- Masa 1000 nasion: 6-15 g

- Przechowywanie tj. So zwyczajna

- Nasiona opornie kiełkują. Wysiew jesienny nie wymaga żadnych przygotowań, natomiast wiosenny - stratyfikacja 2-4 ºC przez 3-7 tygodni. Przed rozpoczęciem stratyfikacji konieczne jest moczenie w wodzie przez 24 godz.

Modrzew europejski - Larix decidua L.

• Występuje w Europie w kilku izolowanych obszarach. Typowy modrzew europejski obserwujemy w Alpach i Karpatach

• Traktowany jest jako gat. zbiorowy złożony z kilku odmian geograficznych: Sudety - odmiana sudecka (var. Sudetica), Nizina i Wyżyna Małopolska - odmiana polska (var. Polonica).

• Jedyne krajowe drzewo szpilkowe, które jesienią zrzuca szpilki

• Drzewo jednopienne, zaczyna obradzać miedzy 15a 30 rokiem życia, obfitszy urodzaj nasion występuje, co2-4 lata

• Kwitnie jednocześnie z rozwojem igieł IV- początek V.

• Kwiatostany:

• ♂- w kształcie małych szyszeczek, dł.1-1,5 cm, początkowo żółte, później białawo żółte. U nasady okrywają je dachówkowate łuski. Skupione na zwisających pędach bocznych, zeszłorocznych lub starszych

• ♀- szyszeczkowate, dł. 1-2 cm, otoczone u nasady wieńcem igieł. Rozrzucone w koronie, tworzą się również na starszych gałęziach. Barwa kwiatów jest zmienna:

• najczęściej zielone z czerwoną obwódką,

• karminowo czerwone lub różowe

• żółtozielone, żółte lub białawe

• Szyszki jasnobrązowe lub szarobrązowe, mają różną wielkość ( dł. 1-5 cm) i kształt. Większe są na ogół jajowate, a mniejsze kuliste. W obrębie jednego drzewa występuje znaczne zróżnicowanie wielkości, zróżnicowana jest również budowa łusek nasiennych szyszek. Szyszki utrzymują się na gałęziach przez kilka lat.

• Szyszki dojrzewają późną jesienią, w roku kwitnienia, a nasiona wysypują się pod koniec zimy kolejnego roku (II-IV)

• Zbiór szyszek z drzew stojących XII-II z drzew rosnących lub ściętych

• Wyłuszczanie w temp. 40C

• Nasiona:

• Brązowe, o zarysie zbliżonym do trójkąta

• Dł. 3-5mm większe u odmiany europejskiej, a mniejsze u polskiej

• Od strony pokrytej przyrośniętym skrzydełkiem błyszczące i płaskie, z drugiej strony matowe i wypukłe

• Masa 1000 szt.- 4g

• Cecha charakterystyczną dla modrzewia jest niski % nasion pełnych, zdolnych do kiełkowania- ok. 28% Z tego powodu musimy rozdzielić nasiona prze moczenie w wodzie przez 3 godziny. Na dno opadają zanieczyszczenia w postaci resztek szyszek i nasiona pełne

• Nasiona nie są wrażliwe na podsuszanie - można je podsuszyć niemal do 0%, nawet te spławione

• Przechowywanie:

• Do 5 lat - 7%, temp. 5 C

• 10 lat - 6%, temp. - 5 C

• dłużej - 5%, temp. - 10 C

Nasiona nie wymagają specjalnego traktowania przed wysiewem wiosennym. Moczenie powoduje większą wydajność wschodów.

Cis pospolity - Taxus baccata L.

• Występowanie: Europa, PN Afryka, Kaukaz, Zach. Azja. W górach rośnie do 1500 m npm.

• W dawnych czasach często spotykane drzewo w lasach nizinnych i górach. Występował w podszycie lasów mieszanych i liściastych, na glebach żyznych i wilgotnych. Niemal doszczętnie wytępiony z powodu cennego drewna wykorzystywanego do wyrobu mebli (intarsje), kusz i łuków.

• Obecnie w Polsce pod całkowitą ochroną. Zachowały się nieliczne środowiska naturalne w Borach Tucholskich, koło Radomska i Szczecinka.

• Niskie drzewo lub krzew, obradza w wieku 20-30 lat, a pod okapem drzewostanu 70-100 lat

• Roślina dwupienna, kwitnie IV-V

• Kwiatostany:

• ♂- tworzą się jesienią, w postaci pączków w pachwinach igieł, po dolnej stronie gałązek. Rozwijają się wiosną, przybierając postać drobnych szyszeczek, składają się z 6-14 pręcików. Każdy pręcik zwiera 2-8 woreczków pyłkowych

• ♀- składają się z jednego zlązka , okrytego licznymi drobnymi łuskami, osadzone, na krótkich trzoneczkach w katach igieł - trudno zauważyć

• VIII-IX dojrzewanie

• Nasiona twarde, owalne o ostro zakończonych wierzchołkach, oliwkowo brunatne, błyszczące. Otoczone szkarłatną i mięsistą osnówką -> nie zawiera trującej taksyny, jest słodka i chętnie zjadana przez ptaki oraz drobne zwierzęta, co pomaga w rozsiewaniu nasion

• Zbiór nasion IX

• Nasiona zapadają w głęboki spoczynek. Po jesiennym wysiewie tylko cześć nasion kiełkuje wiosną - reszta przeleguje przez 1-2 lata.

• Aby nasiona kiełkowały bez przlegiwania wykonuje się stratyfikację ciepłą, z cyklicznie, co dobę, zmieniającą się temperaturą15 i 20 ºC przez 6 miesięcy, a później 3 miesiące stratyfikacja chłodna.

Przechowywanie:

• Oczyścić z osnówki (8 kg nasion z osnówką-> 1kg czystych nasion)

• Podsuszyć przez1-2 tygodnie w temperaturze pokojowej

• Przechowywać na sucho: 5º C - do wiosny, 1-2º C - 5-6 lat

Cis można rozmnażać wegetatywnie -> szeroko rozrastające się krzewy.

---