Regionalizacja nasienna
wynika ze zmienności międzypopulacyjnej danego gat. Wprowadzono w PL w `95r.
Oparto regionalizację:
*podział PL na podprowincje gogr-fiz.
*ukształtowanie terenu (zmiana klimatu i gleby)
*regionalizacja przyrodniczo -leśna
*naniesiono na mapę oba podziały i powstały tereny które nazwano makroregionem nasiennym
*następne makroregiony podzielono na mikroregiony (podst. jedn. regionalizacji),
wyróżniamy je na podstawie:
*występowanie wartościowych populacji- nazwano je mikroregionami matecznymi
*pozostałą część nazwano mikroregionami zwykłymi
*w mikroreg. matecznych wolno posługiwać się nasionami i sadzonkami tylko i wyłącznie z mikroregionu.
Do mikroreg. matecznych nie można sprowadzać nasion i sadzonek z innych mikroreg.
Mikroregiony zwykłe gdy zabraknie nasion można sprowadzać z mikroreg. matecznych najlepiej z danego makroreg.; tego samego lub gdy i tam zabraknie to wtedy z okreslonego regionu wskazanego przez dyrekcję
Mikroregion nazwany jest 3-cyfrową liczbą: *1-numer krainy *następne dwucyfrowe oznaczają kategorię mikroreg. *przedostatnie 0 to mikroreg. mateczny; jeżeli zaczyna się 5 to jest to mikroregion zwykły *mikroreg. może być mateczny dla jednego gat. lub dla kilku gat. *wyjściowa liczba mikroreg. wynosiła 106, obecnie gdy naciągnięto granice regionalizacji na granice gmin jest mniejsza liczba mikroreg.
Rozmieszczenie klonów w plantacji nasiennej
*grupy sąsiedzkie zawsze identyczne, wady: ciągle ci sami sąsiedzi, nie ma dużego wpływu na krzyżowanie
* liczba wskaźnikowa - liczba która wystawiana jest dla danego klonu
*losowe - podział plantacji na kwatery, każda inna, w każdej co najmniej 4 klony i 1 drzewo, przygotowana na 3 cięcia w każdym cięciu 25% początkowej liczby szczepów usuwa się czyli co drugie drzewo w co drugim rzędzie
*więźba na plantacjach nasiennych - ze wzorów duńskich i szwedzkich 4x4m i okazało się że dla polskich warunków jest za mała, do dużego zwarcia dochodzi jeszcze przed wytworzeniem szyszek, przejście na więźbę 5x5m, urzędowo 6x6m, po trzech cięciach będzie wynosiła 12x12m
Rodowe plantacje nasienne
*więźba jest gęstsza (zakłada się większą liczbę cięć)
*można przeprowadzić selekcję *losowanie rodów, które mają pozostać do końca *drugie losowanie tych , które zostaną usunięte w 5-ym cięciu *trzecie losowanie tych, które zostaną usunięte w 4-ech cięciach *ostatnie losowanie tych, które zostana usunięte w 1-szym cięciu
Rozmieszczenie rodów i klonów wg warunków * nie można pozbyć się klonów z plantacji *nie może dojść do samozapylenia
Selekcja indywidualna
* dotyczy pojedynczego osobnika tj. drzewa doborowego. Ochrona najwartościowszych osobników przed zrębem w celu pozyskania ich nasion
*polega na wyborze drzew doborowych, jest to selekcja pozytywna kierunkowa. Wybierana w drzewostanach gospodarczych, nasiennych i zamkniętych. Wyboru dokonuje komisja.
Wymagania: selekcja kierunkowa, wzrostowa i jakościowa: 1)produkcja - większe wymiary 2)produkcja wysokiej jakości (absolutna prostość; wykloczone porażenia przez hubę korzeni i opieńkę; wymiarami ma przewyższać drzewa porównawcze).
Dookoła drzewa doborowego wyznacza się drzewa próbne. Nie można zaszkodzić temu drzewu.
Drzewo doborowe wybiera się na GDN lub WDN, ponieważ drzewostany te przeszły pełną selekcję.
Drzewo doborowe rozmnaża się na drodze:
*wegetacyjnej - klon (potomstwo) wysadzone na plantacji są źródłem nasion wykorzystywane gospodarczo
*generatywnej - rody kilkudziesięciu drzew doborowych tworzą rodową plantację nasienną
Drzewa elitarne - drzewa doborowe o korzystnym sprawdzonym genotypie. Drzewo, które nie przeszło testu zostaje skreślone z rejestru a jego numeru nie otrzymuje żadne inne drzewo bo jego klony są w populacjach.
Drzewa wyznaczone w WDN odznaczają się wyjątkowymi cechami, spełniają najwyższe kryteria:
jakość, zdrowotność, prawidłowo ukształtowana korona, pełność pnia, drobnogałęzista korona.
Po uznaniu za drzewa doborowe nadaje mu się numer i zapisuje w rejestrze. Numer jest nadawany zarówno drzewu, jaki i plantacjom, które z niego powstały. 4 drzewa porównawcze (świadkowie) - lokalizacja drzewa, widać różnicę między dzrewem doborowym a świadkami, po usunięciu GDN drzewo zostaje z otuliną aż do swojej naturalnej śmierci. Plantacje zakłada się dla większości głównych gat. leśnych.
Plantacje nasienne i plantacje upraw nasiennych
*zapylenie pyłkiem swoim własnym więc w pobliżu nie mogą się znajdować drzewa tego samego gat.
*sensem zakładania jest otrzymanie zysku genetycznego
*wybór miejsca: 1)izolacja przestrzenna od drzew tego gat. 2)jeśli są drzewa to trzeba je wyciąć 3)plantacja musi być otoczona drzewami innego gat. -otulina
*plantacje PN i PUN zakłada się z materiału, który był poddany stosunkowo intensywnej selekcji *PN powinno się zasadzić na glebach leśnych o jedną bonitację słabszych od optymalnych dla danego gat.
*na każdej plantacji mogą być wysadzone szczepy lub sadzonki z nasion z drzew doborowych tylko z jednego określonego komleksu lasów lub wyraźnie zaznaczającego się regionu
*należy dążyć aby liczba klonów w PN i potomstw w PUN była jak największa
SELEKCJA POPULACYJNA
*dotyczy całej populacji drzewostanów tworzących tzw. Drzewostany nasienne
-dąży do tworzenia nowych lepszych pokoleń lasów poprzez:
+wybór najlepszych pod względem jakości i przyrostów drzewostanów nasiennych
+ochrona najwartościowszych drzewostanów przed wyrębem i wykorzystanie ich do zbioru nasion w celu zakładania rejestrowanych upraw pochodnych
drzewostany z kategorii WDN i GDN.
2 źródła pochodzenia nasion (nie prowadzi się niekontrolowanego zbioru nasion). Wyłączone z planowanej gospodarki leśnej (nie ma określonego wieku usunięć, pozostaje do naturalnej śmierci). D-stan nasienny zostaje wpierw wytypowany przez leśniczego do nadleśnictwa do RDLP i zgłasza się do uznania przez IBL. D-stan nasienny jest to najlepszy d-stan w danym rejonie.
1.wymagania stawiane WDN i GDN
*rodzimość pochodzenia (na podstawie starych operatów urządzeniowych; od 1860r. rozpoczęło się handlowanie nasionami i nie można mieć pewności co do pochodzenia) *wiek im starszy tym lepszy, ponad 140 lat dobrze)
*zdrowotność (uszkodzenia mechaniczne nie wpływają na uznawanie, nie może być opieńki, huby korzeni, obwaru raka, korony nie mogą być prześwietlone przez szkodniki owadzie, rozpoczęcie wegetacji im później tym lepiej)
*jakość: drzewa proste, pełne, bez nabiegów korzeniowych, drobnogałęziste, wysoko osadzona korona, bez skrętów włókien, bez wielokrotnych rdzeni; te cechy mogą być dziedziczne, drzewa wadliwe do 30% w d-stanie
*produkcyjność: możliwość przyrastania masy, mniej istotna cecha, w dużym stopniu zależy od siedliska; porównuje się z takim samym z okolicy i mają być lepsze
*otoczenie: w sąsiedztwie nie mogą się znajdować d-stany negatywne tego samego gat., których nie można usunąć, albo znajdują się dalej, jednak na linii panujących wiatrów *obszar: powinien mieć min. 10ha, im większy tym lepszy, dla so św dla liściastych 5-10ha, wyjątkowo dla md może być 1ha
Prawidłowe zagospodarowanie i wykorzystanie WDN
*wyznaczenie granicy WDN i jego otuliny (oznacza się paskami szerokości 10cm kolorem jasnożółtym na skrajnych drzewach na 1,3m i na drzewach na załamaniach granicy literą N)
*dokumentacja WDN: muszą być odnotowane wszystkie działania jakie są w WDN prowadzone, dokumentację prowadzi nadleśnictwo i osoba nadzorująca w RDLP *zagospodarowanie WDN: wstępne cięcia sanitarno -selekcyjne, d-stany przerzedza się do lepszych warunków kwitnienia i owocowania
*zagospodarowanie otuliny (drzewa chore, wadliwe i osłabione usuwa się, otuliny nie przerzedza się)
*wzmaganie obradzania w d-stanach nasiennych (nawożenie)
*wykorzystanie WDN (zbiór szyszek i nasion następuje w roku dobrego urodzaju z iglastych drzew stojących [składane drabinki], zbiór pod ścisłą kontrolą nadleśnictwa co do pochodzenia nasion, zbiór przez odpowiednio wykwalifikowane osoby; z liściastych pod okapem na specjalnych matach)
*zakładanie upraw pochodnych (z zebranych nasion zakłada się bloki upraw pochodnych z 1 WDN setki takich upraw)
*likwidacja WDN (jeśli d-stan jest w bardzo zaawansowanym wieku, najlepiej w roku urodzaju, żeby można było pozyskać nasiona z drzew ściętych *tylko produkcja nasion
GDN
*d-stany rodzime (uznaje komisja RDLP)
*dobra produkcyjność, zdrowotność
*cechy podobne jak dla WDN
*najpierw CSS, przerzedzenie, nasiona pozyskuje się z drzew ściętych; wycina się d-stany, pozyskuje się nasiona i z nich zakłada uprawy gospodarcze
*wchodzą do planu cięć ale możemy przesunąć na kolejny rok nasienny
Procesy genetyczne w małych populacjach
Reguła Hardy'ego i Weingerga (moduł)
1)założenia
*populacja znajduje się w stanie równowagi ze środowiskiem *jest panmiktyczna *nie istnieje migracja, mutacja i selekcja. Gen występuje w dwóch allelach A i a. 2)twierdzenia
*skład genetyczny populacji pozostaje niezmienny z pokolenia na pokolenie przy braku mutacji, migracji i selekcji *proporcja genów AA:Aa:aa wynosi p2:2pq:q2 gdzie p jest częstością A, q jest częstością a. p+q=1
Procesy genetyczne zachodzące w małych populacjach
1)dryf genetyczny: na skutek przypadkowych zdarzeń wzrasta homozygotyczność populacji
2)chów wsobny: prowadzi do wzrostu homozygotyczności, zwiększa się udział alleli recesywnych zmniejszających dostosowania osobnika do środowiska.
W plantacjach nasiennych tak się rozmieszcza szczepy aby nie doszło do samozapylenia. W przypadku pojedynczych drzew danego gat. nie powinno się zbierać nasion - powstały one w wyniku samozapylenia. Unikamy małych populacji jako źródła nasion dla populacji. Nasiona zbiera się tylko w dużych d-stanach nasiennych.
Dryf genetyczny populacja traci rzadkie allele na skutek przypadkowych zdarzeń. Wzrasta homozygotyczność a sapda heterozygotyczność, zanika informacja genetyczna.
Depresja wsobna polega na występowaniu samozapylenia, doprowadzi do skarłowacenia potomstwa, jeśli wcześniej nie dojdzie do śmierci potomstwa. Bardzo negatywne zjawisko.
Chów wsobny krzyżują się heterozygoty Aa*Aa, pojawiają się AA, Aa i aa. Zwiększa się ilość aa w porównaniu gdy np. krzyżują się AA i Aa.
Zakładanie plantacji
zakłada się je w celu uzyskania zysku genetycznego.
Wybór miejsca na plantację: *obcy pyłek z niepożądanych osobników nie może tam dotrzeć *trzeba zakładać osłon z drzew dla plantacji.
Pyłek jest bardzo lekki i może unosić się wszędzie ale najbardziej prawdopodobne jest zapylenie osobników sąsiadujących. Nawet już 100m obniża szansę zapylenia. W plantacjach nie stosuje się selekcji. Przy wzroście i zagęszczeniu konieczne jest rozluźnienie plantacji. Cięcia schematyczne, planowane przed założeniem plantacji. Trzy cięcia rozluźniające. 25% wyjściowej liczby drzew usuwa się w każdym cięciu rozluźniającym. Na końcu pozostaje 25% drzew. Wszystkie genotypy muszą przetrwać cięcia rozluźniające. Należy unikać wyeliminowania któregokolwiek genotypu z plantacji i nie można zbliżać do siebie tych samych genotypów (samozapylenie).
Rozmieszczenie rodów i klonów w plantacji tak trzeba rozmieścić osobniki aby unikały samozapylenia. To może doprowadzić do eliminacji osobników, gdy spotkają się osobniki obciążone genetycznie spotykaja się allele recesywne. Homozygoty recesywne obniżające jakość trzeba eliminować przez odpowiednie rozmieszczenie.
Sposoby rozmieszczenia osobników w plantacji: 1)rozmieszczenie systematyczne 2)rozm. losowe.
Zysk genetyczny różnica średnich arytmetycznych w populacji matecznej i potomnej w porównywalnym wieku i siedlisku.
Różnica selekcyjna różnica między śrenią arytmet. całej populacji a średnią osobników wziętych do rozmnażania
Próg genetyczny wartość cechy, od której rozpoczynamy selekcję
Miary statystyczne
*odchylenie przeciętne
*wariancja
Intensywność selekcji różnica selekcyjna wyrażona w jednostkach odchylenia standard.
Odziedziczalność jest stosunkiem wariancji genetycznej do wariancji fenotypowej