PSYCHOTERAPIA W LECZENIU UZALEŻNIEŃ
UZALEŻNIENIE
jest przewlekłą i nawrotową "chorobą" mózgu
w obrazie dominuje postępująca utrata kontroli nad zażywaniem substancji prowadząca do zawężenia repertuaru innych zachowań oraz do szkód zdrowotnych, rodzinnych, społecznych...
KLASYCZNA TRIADA
substancja (min. dostępność, koszty, czystość, stężenie, droga podania, mechanizm działania i losy w organizmie)
osobnik (czynniki genetyczne i nabyte, m.in.: tolerancja wrodzona i nabyta, przyjemność-awersja przy inicjacji, wcześniejsze doświadczenia, oczekiwania, osobowość, np. podejmowanie ryzyka, podatność na stres, zaburzenia psychiczne)
środowisko (m.in. dostępność narkotyków presja/restrykcje, wzorce alternatywnych zachowań, bodźce warunkowe, stres)
UZALEŻNIENIE OD ALKOHOLU (F10.2)
silna chęć lub poczucie przymusu picia
subiektywne przekonanie o mniejszej możliwości kontroli nad piciem
picie ze świadomością, że objawy odstawienia ulegną złagodzeniu
obecność wegetatywnych objawów zespołu abstynencyjnego
wzrost tolerancji na alkohol
ograniczenie wzorców zachowania związanych z piciem
postępujące zaniedbywanie innych przyjemności lub zainteresowań na rzecz alkoholu
picie alkoholu pomimo wyraźnych szkód fizycznych, psychicznych i społecznych, o których wiadomo, że mają ścisły związek z piciem
NADUŻYWANIE AKOHOLU PROBLEM SPOŁECZNYM
WYPADKI DROGOWE
ZAKŁÓCENIA BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO,
PRZESTĘPCZOŚĆ, W TYM NARUSZENIA PRAW PRZEZ OSOBY HANDLUJACE ALKOHOLEM,
PODSTAWA PRAWNA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH
ustawa z dnia 26.10.1982r (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231 z późn. zm.).
O WYCHOWANIU W TRZEŹWOŚCI I PRZECIWDZIAŁANIU ALKOHOLIZMOWI
Ustawa określa:
kierunki polityki państwa wobec alkoholu.
Ustawa reguluje:
zagadnienia dotyczące profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych,
Ustawa wskazuje:
zadania z tego zakresu
podmioty odpowiedzialne za ich realizację,
źródła finansowania tych zadań.
REGULACJE PRAWNE
DO ZADAŃ WŁASNYCH GMIN, NALEŻY:
1. Zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu,
2. Udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe pomocy psychospołecznej i prawnej
3. Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej
w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie pozalekcyjnych zajęć sportowych, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo- wychowawczych i socjoterapeutycznych
REGULACJE PRAWNE
DO ZADAŃ WŁASNYCH GMIN, NALEŻY:
4 Wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych służącej rozwiązywaniu problemów alkoholowych,
5. Wspieranie zatrudnienia socjalnego poprzez organizowanie i
finansowanie centrów integracji społecznej. _________________________________________
REGULACJE PRAWNE
Postępowanie zobowiązujące do podjęcia leczenia odwykowego dotyczy osób, które zgodnie z art. 24 ustawy powodują:
- rozkład życia rodzinnego,
- demoralizację małoletnich,
- uchylanie się od pracy,
- systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny.
REGULACJE PRAWNE
Wniosek może złożyć dowolna osoba (sąsiad, daleki krewny, członek rodziny itp.) lub instytucja (zakład pracy, pomoc społeczna, Policja, Prokuratura), która wie o osobie nadużywającej alkoholu i powodującej rozkład życia rodzinnego, demoralizację małoletnich, uchylającej się od pracy albo systematycznie zakłócającej spokój lub porządek publiczny.
Wniosek należy złożyć w siedzibie Miejskiej/Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, właściwej ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu osoby, której wniosek dotyczy.
ROZWIĄZANIA ORGANIZACYJNE
Zakładami lecznictwa odwykowego są:
wojewódzki ośrodek terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia,
przychodnia terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia,
poradnia dla osób z problemami alkoholowymi,
oddział leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych,
całodobowy oddział terapii uzależnienia od alkoholu,
dzienny oddział terapii uzależnienia od alkoholu,
ośrodek terapii uzależnień od alkoholu.
ZADANIA LECZNICTWA ODWYKOWEGO
psychoterapia uzależnień to:
indywidualne i grupowe oddziaływania psychologiczne ukierunkowane na zmianę patologicznych mechanizmów uzależnień oraz uczenie umiejętności potrzebnych do utrzymywania abstynencji.
psychoterapia WSPÓŁuzależnienia to:
oddziaływania psychologiczne ukierunkowane na usunięcie lub złagodzenie zaburzeń funkcjonowania u członka rodziny, powstałych wskutek przewlekłego stresu związanego z życiem w rodzinie z osobą uzależnioną od alkoholu.
świadczenia rehabilitacyjne to:
oddziaływania psychospołeczne i pomocnicze medyczne, ukierunkowane na przywrócenie zdolności funkcjonowania społecznego osobie uzależnionej.
Nowoczesna terapia zespołu zależności alkoholowej
TEORIA ALKOHOLIZMU JAKO CHOROBY
wykazał, że kobiety charakteryzują się późniejszym wiekiem rozpoczęcia uzależnienia oraz szybkim narastaniem objawów choroby.
u kobiet z ZZA częściej występują inne zaburzenia psychiczne, szczególnie choroby afektywne.
Schuckit, 1969
Alkoholizm typu Alfa
Alkoholizm typu Beta
Alkoholizm typu Gama
Alkoholizm typu Delta
WG E. M. JELLINKA
TEORIA ALKOHOLIZMU JAKO CHOROBY
Alfa alkoholizm - używanie alkoholu w celu uzyskania ulgi od bólu lub napięcia psychicznego. Kontrola nad piciem jest zachowana.
Beta alkoholizm - picie alkoholu doprowadza do szkód somatycznych- marskości wątroby, polineuropatii, nieżytu żołądka itd. Brak innych typowych objawów uzależnienia
Gamma alkoholizm - uzależnienie od alkoholu w ścisłym tego słowa znaczeniu - tzn. utratą kontroli picia i i objawami abstynencyjnymi
Delta alkoholizm - wariant uzależnienia, gdzie zamiast picia typowymi ciągami jest picie stale, codzienne, trwające tygodniami lub miesiącami.
TYPOLOGIA ALKOHOLIZMU WG LECHSA
Typ 1 „właściwy” („pierwotny”) obejmuje osoby uzależnione bez opisanych niżej czynników predysponujących.
Typ 2 „neurotyczny” („lękowy”) dotyczy osób, u których obserwowano pierwotne wobec uzależnienia zaburzenia osobowości, a początek picia alkoholu wynikał z chęci doznania ulgi.
Typ 3 „psychotyczny” („psychiatryczny”) spotykany jest w tych rodzinach osób uzależnionych, gdzie stwierdzono występowanie różnych zaburzeń psychicznych (od depresji do niedorozwoju).
Typ 4 „ograniczony pierwotnie” dotyczy osób z pierwotnym uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego w okresie rozwojowym lub z wczesnodziecięcymi zaburzeniami emocjonalnymi.
OFERTA LECZENIA ZZA
OD CZEGO ZALEŻY PRZEBIEG CHOROBY ?
CO TRZEBA WIEDZIEĆ O LECZENIU ALKOHOLIZMU
PSYCHOTERAPIA
CZY GRUPY SAMOPOMOCOWE
Typ I
Typ II
Typ III
Typ IV
PT wspierająca, grupy sampomocowe skupione na tematyce picia np. AA
PT skierowana na wzmocnienie ego, warsztaty emocji- nie skupione na piciu.
PT skierowana na uzyskanie wglądu w emocje. Główny cel niezogniskowany na piciu . PT włączana nie za wcześnie.
PT wspierająca, nie zorientowana psychoanalitycznie. Trening umiejętności społecznych pomagających zapobiec nawrotom. Grupy samopopomocy są wysoce skuteczne.
TERAPIA DWUNASTU KROKÓW
Program opracowany przez AA, polegający na osiąganiu trzeźwości krokami.
Dwanaście Kroków wywodzi się z praktycznych doświadczeń pierwszych członków AA, związanych z ich działaniami na rzecz osiągnięcia trzeźwości.
Realizacja Kroków wymaga od członków wspólnoty działania i jest długotrwałym procesem.
Traktowane poważnie dają szansę na dokonanie wielkich zmian.
TERAPIA DWUNASTU KROKÓW
1. Przyznaliśmy, że jesteśmy bezsilni wobec alkoholu, że przestaliśmy kierować własnym życiem.
2. Uwierzyliśmy, że Siła Większa od nas samych może przywrócić nam zdrowie.
3. Postanowiliśmy powierzyć naszą wolę i nasze życie opiece Boga, jakkolwiek Go pojmujemy.
4. Zrobiliśmy gruntowny i odważny obrachunek moralny.
TERAPIA DWUNASTU KROKÓW
5. Wyznaliśmy Bogu, sobie i drugiemu człowiekowi istotę naszych błędów.
6. Staliśmy się całkowicie gotowi, aby Bóg uwolnił nas od wszystkich wad charakteru.
7. Zwróciliśmy się do Niego w pokorze, aby usunął nasze braki.
8. Zrobiliśmy listę osób, które skrzywdziliśmy i staliśmy się gotowi zadośćuczynić im wszystkim.
TERAPIA DWUNASTU KROKÓW
9. Zadośćuczyniliśmy osobiście wszystkim, wobec których było to możliwe, z wyjątkiem tych przypadków, gdy zraniłoby to ich lub innych.
10. Prowadziliśmy nadal obrachunek moralny, z miejsca przyznając się do popełnianych błędów.
11. Dążyliśmy poprzez modlitwę i medytację do coraz doskonalszej więzi z Bogiem, jakkolwiek Go pojmujemy, prosząc jedynie o poznanie Jego woli wobec nas, oraz o siłę do jej spełnienia.
12. Przebudzeni duchowo w rezultacie tych Kroków, staraliśmy się nieść posłanie innym alkoholikom i stosować te zasady we wszystkich naszych poczynaniach.
TERAPIA DWUNASTU KROKÓW
Poszczególne kroki pozwalają na zidentyfikowanie alkoholu jako jedynego winowajcy, odnajdywanie oparcia w jakimś czynniku zewnętrznym - Sile Wyższej, która ma pomóc w odwrocie od dotychczasowego życia.
Kroki wskazują także na możliwość odejścia od alkoholu jako czynnika rządzącego dotychczasowym życiem i poznaniu błędów w myśleniu i działaniu alkoholika, co pozwala wzmacniać i rozwijać cechy pozytywne.
TERAPIA DWUNASTU KROKÓW
Metoda kroków uświadamia alkoholikowi, jak bardzo jest przyzwyczajony do swych starych, nawet patologicznych zachowań, ale daje nadzieję, że przemiana osobowości jest możliwa; służy także przypomnieniu sobie wyrządzonych krzywd i znalezieniu sposobu zadośćuczynienia.
Rolą ostatnich kroków jest podtrzymywanie procesu trzeźwienia.
WSPÓŁUZALEŻNIENIE
Zofia Sobolewska - Melibruda
Utrwalona forma uczestnictwa w długotrwałej i trudnej lub niszczącej sytuacji życiowej związanej z patologicznymi zachowaniami partnera,
Ograniczająca w sposób istotny swobodę wyboru postępowania,
Prowadząca do pogorszenia własnego stanu,
Utrudniająca zmianę własnego położenia na lepsze
WSPÓŁUZALEŻNIENIE
- jako rozpoznanie kliniczne
Dr Timmen Cerrmak
Kryteria:
Stałe uzależnienie własnej samooceny od umiejętności kontrolowania siebie i innych w sytuacjach zagrożenia.
Branie na siebie odpowiedzialności za zaspokajanie potrzeb innych, nawet kosztem niezaspokojenia swoich własnych.
Problemy związane z wyznaczaniem granicy między zbliżeniem, a zachowaniem dystansu oraz związanych z tym lęk.
Skłonność do związków z osobami o zaburzonej osobowości, uzależnionym od substancji chemicznych, współuzależnionymi i/lub o zaburzonych popędach.
Spełnienie trzech lub więcej spośród następujących warunków:
WSPÓŁUZALEŻNIENIE
- jako rozpoznanie kliniczne
Dr Timmen Cerrmak
silnie rozwinięty mechanizm zaprzeczania
tłumienie uczuć
depresja
przejawianie nadmiernej czujności
kompulsywność
lęk
nadużywanie środków zmieniających świadomość
aktualne lun w przeszłości doświadczanie przemocy fizycznej lub seksualnej
choroby somatycznej związane ze stresem
pozostawanie przez co najmniej dwa lata w ścisłym związku z osobą uzależnioną bez prób szukania pomocy
OBJAWY WSPÓŁUZALEŻNIENIA
Uporczywa koncentracja myśli, uczuć i zachowań wokół zachowań męża (partnera)
Poczucie konieczności kontrolowania zachowań alkoholowych męża i nadzieja na utrzymanie bezpiecznych rozmiarów picia.
Wciąganie całej rodziny w kontrolowanie męża.
Chronienie męża przed konsekwencjami nadużywania alkoholu, zachowania nadopiekuńcze.
OBJAWY WSPÓŁUZALEŻNIENIA
Utrwalenie się sztywnego schematu interakcji w małżeństwie obejmującego okresy picia i abstynencji.
Poczucie niemożności rozstania się z mężem na zawsze.
Niekonsekwentne demonstracyjne straszenie odejściem od męża.
Poczucie odpowiedzialności za zaspokajanie potrzeb innych ludzi, połączone z zaniedbywaniem własnych potrzeb.
OBJAWY WSPÓŁUZALEŻNIENIA
Doświadczenie swojej sytuacji rodzinnej jako pułapki bez wyjścia.
Poczucie, że próby wyrwania się z pułapki są bezowocne lub pogarszają tylko sytuację.
Powtarzanie tych samych, nieudanych prób wycofania się z sytuacji.
Izolowanie się od osób spoza rodziny.
Brak prób usamodzielnienia się (np. poszukiwanie pracy, nauki zawodu itp.)
PROGRAM TERAPII WSPÓŁUZALEŻNIENIA
Rodzaje świadczeń stanowiących pomoc dla
członków rodzin alkoholowych
Informacja i edukacja na temat problemów alkoholowych w rodzinie, sposobów ich rozwiązywania, środowisk wzajemnej pomocy.
Programy psychoterapeutyczne dla poszczególnych grup pacjentów
osób współuzależnionych
dorosłych dzieci alkoholików
Programy pomocy dla ofiar przemocy w rodzinie.
PROGRAM TERAPII WSPÓŁUZALEŻNIENIA
CELE:
Zmniejszenie cierpienia
Nabycie przez osobę współuzależnioną obrony przed aktualnymi czynnikami uszkadzającymi
(poniżeniem, przemocą).
Zmiana sposobu uczestnictwa osoby współuzależnionej w patologicznej sytuacji interpersonalnej (zmiany w sposobie zachowań, myślenia i przeżywania).
Przemiana osobista w zaburzonych obszarach.
CECHY LUB TYPOWE DLA DDA MIANOWNIKI
Jerzy Melibruda
Nieadekwatne wzorce przeżywania (pułapka emocjonalna),
Myślenia (negatywne widzenia siebie i świata)
Zachowania (brak umiejętności adekwatnego zaspokajania swoich potrzeb i kontaktowania się z innymi.
Zakonserwowany stan wewnętrznego napięcia, nasycający treść życia emocjonalnego.
Wizja własnego życia w świecie nastawionego na przetrwanie i walkę.
Problemy z własną tożsamością.
PROGRAM TERAPEUTYCZNY
DLA DDA
CEL 1. Uwolnienie się od emocjonalnej pułapki zamknięcia się w dzieciństwie.
Rozstanie się z dzieciństwem.
zmiana przekonań na temat własnego dzieciństwa,
uświadomienie sobie doznanych krzywd i niezaspokojonych potrzeb,
odreagowanie urazów z dzieciństwa,
uporządkowanie, pozamykanie spraw z rodzicami,
zrewidowanie nierealnych oczekiwań,
spojrzenie na swoje dzieciństwo z pozycji osoby dorosłej
rozstanie się z rodzicami (przebaczyć).
CEL 2. Zmiana w zakresie postaw odnoszenia się do siebie.
Zmiana obrazu samego siebie głównie w wymiarze emocjonalno - poznawczym
poczuć własną siłę i niezależność.
oddzielenie przekonań na swój temat nabytych od rodziców od własnych,
zakwestionowanie złej samooceny,
otwarcie się na nowe informacje o sobie,
połączenie myślenia o sobie z oceną obecnego działania i własnymi sukcesami, zaakceptowanie siebie
CEL 3. Zmiana w zakresie schematów odnoszenia się do świata
uporządkowanie obecnego życia - wprowadzenie porządku,
nauczenie się innego, satysfakcjonującego kontaktowania się z ludźmi,
tworzenie trwałych, bliskich związków,
stworzenie nowej hierarchii wartości,
zaplanowanie konkretnych zmian w różnych sferach życia.
CEL 4. Wprowadzenie i utrwalenie uzyskanych zmian w życie.
Przykład kontraktu terapeutycznego
Imię i nazwisko ............................................................................
Adres ...........................................................................................
Telefon ........................................................................................
1.Uczęszczam na zaplanowane wcześniej spotkania terapeutyczne.
2. Na spotkania przychodzę punktualnie.
3. Ewentualne zmiany terminu sesji ustalam wcześniej.
4. W czasie trwania terapii utrzymuję bezwzględną abstynencję narkotyczną (potwierdzoną testami) i powstrzymuję się od picia alkoholu.
5. Jeśli złamię abstynencję, otwarcie o tym powiem oraz przeanalizuję swoje postępowanie w celu wyciągnięcia wniosków i uniknięcia podobnej sytuacji.
6.Jestem odpowiedzialny za swój proces zdrowienia w różnych obszarach: zachowanie abstynencji, zaspakajanie swoich potrzeb, relacje z innymi ludźmi, radzenia sobie w sytuacjach trudnych (kryzysy, konflikty, trudne wybory), realizacji zadań życiowych (praca, szkoła, obowiązki domowe).
7. W czasie terapii poszukuję zdrowych sposobów radzenia sobie w życiu, pokonuję swoje ograniczenia.
8. Opracuję swój osobisty plan zdrowienia, który będę realizował i omawiał z terapeutą.
9. Mam prawo do przerwania terapii i jeśli podejmę taką decyzję poinformuję o niej swojego terapeutę.
10.W przypadku braku współpracy terapeuta może przerwać terapię i zaproponować inną formę leczenia.
11. Terapeuta dotrzymuje tajemnicy spotkania.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ !