PEDAGOGIKA SPECJALNA - wykład 2 - Piotr Winczewski - 16-10-2010

Skutki systematycznej aktywności fizycznej:

• obniżenie tętna spoczynkowego i wysiłkowego

• wzrost objętości wyrzutowej serca

• zmiana metabolizmu mięśnia sercowego

• spadek wzrostu ciśnienia skurczowego krwi w wysiłkach submaksymalnych

• wzrost ekstrakcji tlenu przez mięśnie

• usprawnienie układu oddechowego

• wzrost maksymalnej mocy aerobowej

• zwiększenie zdolności motorycznych

• spadek kosztu fizjologicznego wysiłku, wzrost tolerancji wysiłkowej

Skutki bierności fizycznej przez 6 tygodni:

• stany osteoporotyczne

• nadmierne wydalanie K, N, Ca, P

• rozkład beztłuszczowej mast tkanek

• wzrost masy ciała

• spadek ilości płynu pozakomórkowego, odwodnienie K

• spadek objętości krwi o 15 - 20% liczby erytrocytów, ilości osocza 1Hb

• upośledzenie biosyntezy białek M

• spadek wydolności układu oddechowego i krążenia

• spadek pojemności wyrzutowej serca, wzrost tętna o 1 uderzenie co 2 dni

• spadek objętości serca i adaptacji wysiłkowej

• wydłużenie czasu reakcji prostej

• obniżenie sprawności mechanizmów termoregulacyjnych

• upośledzenie mechanizmów odpornościowych

• zmniejszenie zdolności adaptacyjnych

Co wypada robić w wieku 65 lat i więcej	Mężczyźni	kobiety
tańczyć	98	98
Jeździć na rowerze	97	96
Modnie się ubierać	91	93
Zakochać się	88	89
Uczyć się języków	84	87
Uprawiać seks	84	80
Ruszyć na wyprawę kajakową	83	74
Mieć program w TV	82	84
Jeździć na motorze	71	47
Grać na komputerze	71	65
Iść na koncert rockowy	68	63
otworzyć firmę	66	66
Podrywać	63	52
Być na plaży w slipkach/bikini	62	39
Brać kredyt	62	58
Iść na studia	59	61
Prowadzić auto na długich trasach	56	47
Całować się w parku	40	34
Farbować włosy	28	88
Wygłupiać się na ulicy	26	16
Przeklinać	10	5

[Projekt „Starość” IQS&Quart Group, wrzesień 2008, próba 1000 osób]

Wyróżniki zajęć rekreacyjnych osób trzeciego wieku

[Regina Wasilewska, Teresa Wolańska, Halina Szwarc]:

• ćwiczenia oddechowego

• zajęcia w otwartej przestrzeni

• długotrwałe ruchy cykliczne

• ćwiczenia gibkościowe

• oddziaływania relaksujące

• ćwiczenia z przyborami konwencjonalnymi

• zadania łatwe koordynacyjne

• kameralność atmosfery

• kontrola lekarska

Niepożądane treści zajęć relaksacyjnych osób trzeciego wieku:

• dynamiczne skłony

• ćwiczenia w pozycji pochylenia głowy w dół

• zmiany pozycji z niskiej na wysoką

• skoki i podskoki, akrobatyka

• ćwiczenia w równowadze chwiejnej

• ćwiczenia w bezdechu

• obciążenia statyczne

• zadania szybkościowe

• współzawodnictwo

• gry sportowe

• narzucanie tempa ćwiczeń

• intensywne wysiłki wytrzymałościowe

• maksymalizowanie czasu trwania zajęć

• stosowanie przyrządów

[Teresa Wolańska]

„Rekreacja osób niepełnosprawnych - są to zajęcia rekreacyjne, w tym zajęcia ruchowe, które są sposobem spędzania czasu wolnego i stanowią jednocześnie ważny element rehabilitacji. Niepełnosprawność okresowa lub całożyciowa przysparza człowiekowi nie tylko szereg trudności i ograniczeń w życiu osobistym, zawodowym i społecznym, ale także w zakresie zajęć czasu wolnego, równie dotkliwie odczuwalnych.

Inwalidztwo lub przewlekła choroba, niepełnosprawność często ograniczają możliwość uczestnictwa w pewnych zajęciach czasu wolnego, co odbija się na samopoczuciu. Zajęcia rehabilitacyjno-usprawniające zalecane przez lekarza lub terapeutę nie wyczerpują możliwości kontaktu z kulturą fizyczną osoby niepełnosprawnej. Rekreacja ruchowa i uczestnictwo w turystyce, a także sport osób niepełnosprawnych wpływają na szerszy sposób na rozwój osobowości, wspomagają i przyspieszają proces rehabilitacji, przyczyniają się do podniesienia samopoczucia, wiary w sens życia, podnoszą samoocenę i poczucie własnej wartości, podnoszą sprawność, wydolność fizyczną i przystosowanie społeczne. Ułatwiają akceptację własnego inwalidztwa. Hartuje przeciw niepowodzeniom, pozwala przezwyciężać lęki i kompleksy. Zapobiega wtórnym zmianom wynikającym z bezczynności po zakończeniu zabiegów rehabilitacyjnych.”

[Kazimierz Jacek Zabłocki]

„Terenoterapia jest metodą aktywności fizycznej. Rozumie się przez nią 'wykonywanie dynamicznego wysiłku fizycznego w różnych formach, w zmienionym widokowo i krajobrazowo terenie.'

Zgodnie z powyższą definicją do terenoterapii zalicza się: spacery lecznicze, biegi na nartach, marszobiegi, jazda na rowerze, ćwiczenia na 'ścieżce zdrowia'.

Terenoterapia jest prowadzona przez uzdrowiska. Zalecana jest i kontrolowana przez lekarza, który włącza ją w ogólny program leczenia pacjenta. Do prowadzenia terenoterapii wymaga się spełnienia pewnych warunków.

Wymaga się takich przygotowań organizacyjnych do których wchodzi długość trasy, jej fizyczne obciążenia, nawierzchnia, itp. Bierze się też pod uwagę warunki klimatyczne uzdrowiska (…).

Postuluje się, by terenoterapię wprowadzić również i poza uzdrowiskiem, w celach stopniowego zwiększania aktywności fizycznej (m.in. w ośrodkach rehabilitacyjnych).”

Cele turystyki niepełnosprawnych [Tadeusz Łobożewicz]:

• leczniczy (kontynuacja programu leczenia i usprawniania)

• biologiczny (aktywność ruchowa kompensacją ubytków sprawności fizycznej)

• anatomiczno-fizjologiczny (zapobieganie przykurczom i zanikom mięśni)

• higieniczno-zdrowotny (hartowanie organizmu, kontrolowanie jego stanu)

• wychowawczo - psychologiczny (uaktywnienie, kształtowanie odwagi, „hartowanie psychiczne”)

• hedonistyczny (istotny w kontekście monotonii typowych zajęć terapeutycznych)

• społeczny (włączenie się w całokształt życia społecznego, kulturalnego, towarzyskiego)

Bariery aktywności turystycznej niepełnosprawnych [Antoni Szczuciński]

• Drobna, ale czasem dokuczliwa. Brak ujednolicenia w ustawieniu kurków z ciepłą i zimną wodą. Niski standard baterii kranowych stanowi nie tylko zagrożenie poparzenia, ale jest źródłem marnotrawienia wody.

• Wyłączniki światła mają jeszcze różne położenie pozycji włączone - wyłączone. Osoba całkowicie niewidoma nie ma możliwości sprawdzenia czy światło jest wyłączone

• Ciągle jeszcze nie najlepszy stan zaplecza sanitarnego: brak zwykłych półek i wieszaków w łazienkach. Bariery budowlane

• Szlaki turystyczne w niewielkim stopniu są przystosowane dla osób starszych i mniej sprawnych ruchowo.

Chlubnym wyjątkiem są w kraju ścieżki dydaktyczne w Biebrzańskim Parku Narodowym, rosnąca liczba wyciągów i kolejek linowych, oznaczone schroniska w których nie ma barier, sanitariaty dostępne dla wózkowiczów, np. w Zagrodzie Guciów na Roztoczu.

Bardzo ciekawą formą spędzania wakacji jest wędrówka tratwą po Biebrzy. Jest ona dostępna w pełni dla osób niepełnosprawnych.

Preferowani współuczestnicy wyjazdów wypoczynkowych N=318 [%]

[Jarosław Żbikowski, Danuta Nałęcka]

Grupa osób	Osoby starsze	Inwalidzi
Rodzina	28,4	50
Znajomi	37,9	54,7
Członkowie stowarzyszeń	37,9	9,4
Grupa rehabilitacyjna	7,9	4,7
Samodzielnie	23,1	12,5

Bariery wyjazdów wypoczynkowych N=318 [%]

[Jarosław Żbikowski, Danuta Nałęcka]

Grupa osób	Osoby starsze	Inwalidzi
Brak środków	78,9	73,4
Stan zdrowia	47,4	54,7
Trudności organizacyjne	30,5	53,1
Lęk przed podróżą	19,9	3,1
Bariery architektoniczne	4,2	9,4
Brak chęci	12,6	1,6
Inne	5,3	3,1

Bariery aktywności ruchowej młodzieży niedosłyszącej N=176 [%] [Dominik Dąbrowski]

Przyczyna	Chłopcy	dziewczęta
Brak akceptacji ze strony rodziców	10,27	13,04
Brak towarzystwa	19,18	10,87
Brak chęci	10,27	13,04
Brak czasu	15,07	23,19
Brak zainteresowań	7,53	5,79
Czynniki zdrowotne	10,27	8,69
Umiejętność zorganizowania	5,49	7,25
Brak warunków i trenerów	8,91	4,35
Brak odpowiedniego sprzętu i ubioru	3,42	7,25
Poczucie niższości, niepełnosprawności	9,59	6,53

Bariery uprawiania turystyki N=955 [%] [Krzysztof Kaganek]

Rodzaj barier	Niewidomi	Ociemniali	Niedowidzący	Głusi	Głuchoniemi	Niedosłyszący	Dysfunkcje narządu ruchu
Finansowe	81,2	82,6	92,4	85,7	82,6	85,7	82,3
Społeczne	10,9	8,7	9,6	27,8	23,1	21,4	8,5
Psychologiczne	14,9	13	14,1	9,5	17,3	7,1	9,2
Organizacyjne	28,7	30,4	21,7	33,3	13,5	9,5	16,5
Sprzętowe	15,8	13	8,1	12,7	7,7	11,9	16,7
Architektoniczne	21,8	21,7	14,6	5,6	3,8	2,3	14,5
Brak kadry	10,9	8,7	9,1	12,7	13,5	7,1	8,2
Brak ofert	12,9	13	11,6	16,7	23,1	11,9	14,8

„Sport dla inwalidów jest zjawiskiem nowym, ma swoich zwolenników i przeciwników.

Najczęściej stawiany zarzut dotyczy niebezpieczeństwa związanego z uprawianiem sportu, które w wypadku inwalidów łączy się z dalszą utratą zdrowia.

Sport, zwłaszcza kwalifikowany, zakłada pewne ryzyko, które występuje zwłaszcza w czasie startu w zawodach, we współzawodnictwie, w bezpośredniej walce, związane jest z dużym napięciem psychicznym i przeciążeniem fizycznym. Długotrwały, intensywny i jednokierunkowy trening fizyczny może również powodować trwałe niekorzystne zmiany w organizmie człowieka. Podnoszone są także zastrzeżenia natury estetycznej związane z publiczną demonstracją kalectwa, z odbiorem tego przez społeczeństwo. W niektórych środowiskach inwalidów można się z kolei spotkać ze stanowiskiem, że inwalidzie nie wypada uprawiać sportu, ponieważ narusza to jego status” [Jerzy Beck]

Cechy sportu inwalidów [Wiktor Dega]:

• dostosowanie do indywidualnych potrzeb ćwiczących - zgodność z programem rehabilitacji przy równoczesnych walorach rozrywkowych i pobudzających

• bezpieczeństwo - minimalizowanie prawdopodobieństwa wypadków i uszkodzeń ciała

• powszechność - dostosowanie do możliwości wszystkich potencjalnych uprawiających go

Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych

„Granica między rehabilitacją, rekreacją i sportem osób niepełnosprawnych nie zawsze jest bardzo wyraźna. Działania te często przenikają się nawzajem, w efekcie sport dostępny do niedawna tylko nielicznym osobom niepełnosprawnym staje się zjawiskiem masowym. Aktualnie wszyscy zgadzają się, że poziom kulturalny danego społeczeństwa mierzy się także stosunkiem do osób niepełnosprawnych i podejmuje się szereg różnorodnych działań umożliwiających osobom niepełnosprawnym czynne uczestniczenie w ogólnej kulturze fizycznej.

Przekonanie o pozytywnym oddziaływaniu ćwiczeń na organizm chorego zrodziło pomysł wykorzystania rywalizacji sportowej dla potrzeb szeroko rozumianej rehabilitacji.”

„Sport osób niepełnosprawnych przeszedł szereg zmian, jednocześnie znacznie rozszerzając swój zasięg, zarówno pod względem ilości dostępnych dyscyplin i konkurencji sportowych, jak i swojego charakteru. Ta sama dyscyplina sportu może być realizowana przez różne osoby w zupełnie innych celach.

Jedną osobę cechuje wysoki olimpijski poziom, przez inną sport jest traktowany na poziomie rekreacyjnym, dla kolejnej może stanowić atrakcyjną formę ćwiczeń fizycznych, a dla jeszcze innej może być elementem zabawy, integracji i ciekawym wypełnieniem czasu. Charakter uczestnictwa w sporcie osoby niepełnosprawnej ruchowo jest w znacznym stopniu zdeterminowany jej możliwościami funkcjonalnymi.”

„Niecodzienna uroczystość” „Bifron” 2-3/2004

„Według szefa Międzynarodowego Komitetu Paraolimpijskiego, Willi Cravena, Paraolimpiada nigdy nie stanie się częścią Igrzysk Olimpijskich. Straciła by bowiem swoją niepowtarzalną markę, klasę, klimat i odrębność. Jest to, rzecz jasna, nieco ekscentryczny punkt widzenia: w potocznej opinii likwidacja Paraolimpiady jako odrębnej imprezy i wyłącznie konkurencji, w których startują sportowcy niepełnosprawni do programu „zwykłych” igrzysk doprowadzi do zniesienia swoistego sportowego apartheidu.”

[Waldemar Kikolski]

• Czy niewidomy może uprawiać narciarstwo zjazdowe?

• Czy amputowani mogą skakać wzwyż bądź uprawiać siatkówkę w pozycji stojącej

• Czy osoba z epilepsją i porażeniem mózgowym może uprawiać biegi?

• Czy niedowidzący, któremu grozi niebezpieczeństwo odklejenia siatkówki, może skakać w dal?

Wybitna zawodniczka cierpiąca na chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa, zapytana czy nie żałuje tego, że uprawiała sport, odpowiedziała: „To co przeżyłam jest moje. Zwiedziłam świat. Spotkałam ciekawych ludzi. Robiłam to, co lubiłam. Czego więc mogę żałować? Ile osób w moim wieku ma podobne problemy?”

• Jeśli tak twierdzi sportowiec pełnosprawny, to co mógłby powiedzieć inwalida zamknięty w czterech ścianach domu, pracujący w spółdzielni inwalidzkiej, przebywający nieustannie w hermetycznym środowisku?

• Czy mamy więc prawo zabraniać osobie niepełnosprawnej uprawiania sportu?

• Czy sport może więc pomagać w rehabilitacji?

---