Brytyjskie imperium kolonialne -narodziny, rozkwit, upadek.
Anglicy stworzyli największe imperium kolonialne na świecie. Było ono najsilniejsze ekonomicznie, najsprawniej zarządzane i przynoszące największe zyski. Wynikało to z faktu, iż tworzenie imperium zbiegło się w czasie z rozwojem kapitalizmu w Wielkiej Brytanii. W szczytowym okresie, w XIX wieku za panowania królowej Wiktorii, imperium obejmowało jedną czwartą ludności świata.
Definicja imperium kolonialnego- imperium, które składa się z państwa macierzystego oraz kolonii położonych zazwyczaj w różnych częściach świata.
Kolonializm - polityka państw rozwiniętych gospodarczo polegająca na utrzymywaniu w zależności politycznej i ekonomicznej krajów słabo rozwiniętych, wykorzystywaniu ich zasobów ludzkich i surowcowych. Początki kolonializmu wiążą się z okresem wielkich odkryć geograficznych przełomu XV i XVI wieku.
Przyczyny kolonializmu
Względne przeludnienie obszarów wyżej rozwiniętych i dążenie do znalezienia nowych terenów osadnictwa,
Poszukiwanie kruszców i surowców,
Dążenie do zmonopolizowania handlu międzynarodowego w poszczególnych dziedzinach lub na pewnych obszarach,
W okresie uprzemysłowienia także poszukiwanie rynków zbytu oraz terenów eksportu kapitału.
Obok motywów handlowych i finansowych ważną rolę w migracji ludności angielskiej do kolonii odegrały w I Polowie XVII wieku również momenty polityczne i religijne.
Początki kolonializmu angielskiego
Nowożytny kolonializm europejski stał się następstwem wielkich odkryć geograficznych, które w XV w. zapoczątkowali żeglarze w służbie Portugalii i Hiszpanii; eksploracja wybrzeży zachodniej Afryki przez Portugalczyków (XV w.) i odkrycie drogi morskiej wokół Afryki do Indii (1498, V. da Gama) oraz przepłynięcie Atlantyku i odkrycie Ameryki (1492, K. Kolumb) — umożliwiły obu monarchiom iberyjskim podjęcie ekspansji kolonialnej. Uformowane w XV i 1. połowie XVI w. imperium portugalskie miało charakter głównie handlowy, co wynikało z niewielkiego potencjału gospodarczego i demograficznego Portugalii, jak i z zetknięcia się w strefie Oceanu Indyjskiego z silnymi strukturami politycznymi i gospodarczymi; panowanie portugalskie w Azji (głównie w Indiach) i Afryce ograniczyło się do ustanowienia kontroli nad ważnymi ośrodkami handlowymi na wybrzeżach (budowa faktorii i fortów), gdzie pozyskiwano dobra miejscowe oraz (w Afryce) niewolników;
W pierwszej połowie XVIIw. zaznaczył się wzrost aktywności angielskiej nie tylko w Europie, ale i w Ameryce oraz Azji. Z okresem tym wiążą się początki brytyjskiego imperium kolonialnego. Punktem zwrotnym zmieniającym układ sił na morzach świata stała się klęska Wielkiej Armady hiszpańskiej w 1588r. i datujący się odtąd, co raz wyraźniejszy kryzys morskiej potęgi Hiszpanii. Równolegle z tym wzrastało znaczenie Anglii, Holandii i Francji. Dla Anglii szybko rozwijającej nowe kapitalistyczne formy gospodarki ekspansja oraz walka z Hiszpania stała się życiową koniecznością. Nie zrozumieli tego pierwsi Stuartowie, starając się i w tej dziedzinie hamować naturalne tendencje rozwojowe Anglii, tak dobrze wyczuwane i popierane już przez Elżbietę I.
Właściciele wielkich majątków ulokowanych w kompaniach handlowych innych spółkach na własną rękę i wbrew polityce rządu organizowali wyprawy zamorskie, przynoszące tak wielkie zyski i korzyści burżuazji i szlachcie angielskiej. W 1607 r. statki angielskie przewiozły do ameryki pierwszych osadników (była wśród nich i grupka Polków), którzy wylądowali w miejscu gdzie powstało później miasto Jamestown.
Wielkość imperium Brytyjskiego
Główne kolonie brytyjskie w XIX w.: Beczuana, Rodezja, Brytyjska Afryka Wschodnia, Kondominium Anglo-Egipskie, Egipt, Nigeria, Złote Wybrzeże, Sierra Leone, Gujana Brytyjska
Dominia brytyjskie: Australia, Nowa Zelandia, Związek Południowej Afryki, Indie, Kanada
Naturalnie proces formowania się imperium trwał dziesiątki lat. Kolonie brytyjskie najpierw powstały w Ameryce Północnej, gdzie założono trzynaście kolonii amerykańskich. Osiągnąć znaczącą wielkość swoich terytoriów zamorskich udało się Brytyjczykom już w XVII i XVIII wieku, w szczególności po zwycięstwie nad Francuzami w Wojnie Siedmioletniej.
Niestety po zakończeniu Amerykańskiej Rewolucji, Anglicy utracili dużą część swoich kolonii na kontynencie amerykańskim, z drugiej strony jednak szybko zrekompensowano tą stratę ekspansją terytorialną w Indiach. W późniejszym okresie Wiktoriańskim uzyskanie tych przyczółków umożliwiło dalszą, wręcz masową kolonizację. Nowe odkrycia w dziedzinie medycyny i komunikacji, pomogły w skolonizowaniu ostatniego kontynentu na ziemi, wtedy jeszcze niedotkniętego Europejskim Imperializmem, Afryki.
Pierwsza Wojna Światowa zakończyła się dla Wielkiej Brytanii, uzyskaniem nowych kolonii w postaci terytoriów mandatowych, które otrzymała w swoje zarządzanie. W roku 1924 Imperium Brytyjskie osiągnęło szczyt rozwoju terytorialnego, wielkość 1/3 powierzchni wszystkich lądów na ziemi, czyli 150 razy więcej niż terytorium samej Wielkiej Brytanii. A jednak od tego momentu wielkie państwo zaczęło powoli wyhamowywać pod względem rozwoju ekonomicznego.
Rywalizacja z Holendrami
W swojej ekspansji kolonialnej Anglicy napotkali konkurencję Holendrów, którzy zwłaszcza na Wschodzie opanowali najbogatsze ośrodki. Do nich należała Batawia na Jawie, swe bazy mieli na Cejlonie, Półwyspie Indyjskim itd. Anglicy nie posiadali w tej strefie jeszcze żadnych posiadłości, a ich penetracja do Indii wschodnich ograniczała się do tworzenia małych faktorii handlowych na obcych terytoriach. Mimo przejściowych okresów współpracy Holendrzy starali się nie dopuścić anglików do rynku wschodniego, posuwając się nawet do gwałtów i przemocy, burzenia angielskich osiedli i wycinania ich mieszkańców. Rząd Jakuba I niczego nie uczynił dla obrony interesów kupców angielskich na wschodzie. Holendrzy przenikali również strefę angielskiej kolonizacji w Ameryce, gdzie nad rzeką Hudson założyli9 osiedle Nowa Niderlandia. Dzięki świetnej organizacji handlu i żeglugi skutecznie rywalizowali z Anglikami na wschodzie i zachodzie.
Rozwój kolonii brytyjskich
Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska (1600-1874)
Została założona w 1600 roku. podobnie jak jej holenderski odpowiednik, posiadała szerokie uprawnienia polityczne, militarne i handlowe, jak choćby ustanawiania prawodawstwa, budowy fortec itp. Naczelną strategią działania Kompanii było przejmowanie kontroli nad kluczowymi portami i faktoriami, przy jednoczesnej rozbudowie armii w celu zabezpieczenia zdobytego terytorium i eliminacji konkurentów którymi byli Portugalczycy, Francuzi, ale przede wszystkim:
Holenderska Kompania Wschodnioindyjska
Kompania ta przejęła cały handel zamorski Holandii, przysparzając olbrzymich zysków tym, którzy posiadali w niej udziały. Kompania była niemal całkowicie autonomiczna politycznie - miała prawo zawierać pokój, toczyć wojny, posiadać własną armię i flotę wojenną, a także bić własną monetę. Z całą flotą i siecią handlową, w połowie XVII w. była największą potęgą europejską w całej Azji, skutecznie blokując ekspansję angielską i portugalską oraz umacniając pozycję Holandii na terenie dzisiejszej Indonezji. Kompania prowadziła działalność ze swojej centrali w mieście Batawia (dziś Dżakarta) na wyspie Jawa. Począwszy od założenia siedziby w 1621 roku, Holendrom udało się przejąć większość kolonii Portugalskich i skutecznie konkurować z Brytyjczykami, przejmując kontrolę nad handlem przyprawami w Indiach Wschodnich. Przyprawy pozyskiwano przez przymusowe dostawy od miejscowej ludności. Po wyparciu Brytyjczyków z Wysp Korzennych (Moluków) Kompania zmonopolizowała rynek gałki muszkatołowej, pieprzu i goździków.
Indie
W 1849 r. całe Indie były pod panowaniem brytyjskim. Do szkół wprowadzono obowiązek uczenia się języka angielskiego, co przyczyniło się do zjednoczenia kraju. Stosując metody wyzyskiwania i walk książąt oraz różnice kulturowe, językowe i religijne, dzięki przekupstwu, groźbom, niedotrzymywaniu umów i terrorowi - garstka Anglików (około 100 tys.) rządziła blisko 200 mln krajem. Ludność Indii musiała płacić podatki, stanowiące w sumie olbrzymi dochód, który umożliwiał Anglii w znacznej mierze utrzymywanie olbrzymiej floty i panowanie na morzu. Poza tym Indie dostarczały tanich surowców (bawełna, jedwab, metale szlachetne, siarka, trzcina cukrowa i korzenie), a nadto stały się świetnym rynkiem zbytu. Starano się nadać krajowi charakter wyłącznie rolniczy.
W wyniku takiej polityki Indie były „perłą” korony brytyjskiej, bogaciły Anglię, stając się jednocześnie krajem, w którym rozwój gospodarczy i kulturalny został zahamowany, w którym głodowały miliony ludzi i dochodziło do częstych rozruchów i powstań.
Kanał Sueski w tamtych czasach zwykł się nazywać ,,Kluczem do Indii'' , tędy to właśnie wiódł najważniejszy szlak komunikacyjny brytyjskiego imperium, była to najkrótsza droga z Europy do portów wschodu na widowni międzynarodowej. Otwarcia Kanału dokonano w 1869. Symbolizowało to wkroczenie mocarstw kolonialnych w epokę wyścigu o miejsce pod słońcem. Był to czas gwałtownych przeobrażeń gospodarczych państw zachodniej europy ( USA, Japonia), szybko wzrastający przemysł potrzebował nowych źródeł surowców a handel coraz gwałtowniej zabiegał o rynki zbytu. Świat wkracza w erę imperializmu i wielkiego wyścigu o kolonie powodującego stałe, groźne konflikty międzynarodowe. Wyścig ten nabrał zasadniczego wpływu na układ sił w arenie światowej.
Za sprawą piastującego od 1874 stanowisko premiera Benjamina Disraeliego ogłoszono królową angielską Wiktorię cesarzową Indii. W sprawach polityki zagranicznej decyzje należały do Brytyjczyków, a administrację nadzorowali rezydenci brytyjscy. W latach 50tych XIX wieku podjęto budowę linii kolejowych, kanałów oraz dróg. Brytyjczycy eksportowali z Indii bawełnę, jutę i indygo, co było niekorzystne dla gospodarki Indii ( prawie 36 mln hindusów zmarło z powodu głodu lub zakażenia dżumą).
Afryka
Posiadłości angielskie w Afryce: Złote Wybrzeże, Nigeria, Egipt, Sudan, Brytyjska Afryka Wschodnia, Somali Brytyjskie, Sierra Leone , Związek Pd Afryki, Zambia
W roku 1876 Egipt, którego zadłużenie zagraniczne wynosiło 2, 5 miliarda franków a związane to było z współfinansowaniem budowy kanału sueskiego ogłosił niewypłacalność. Pod pozorem pomocy Anglia i Francja narzuciła Egiptowi dwóch doradców ekonomicznych - anglika i francuza. Anglicy traktowali współdziałanie z francuzami jako tymczasowe. Po wielu konfliktach zbrojnych zbrojnych i ogólnym niezadowoleniu spotkanym ze strony ruchu nacjonalistycznego w Kairze od 1882 roku Egipt stał się praktycznie posiadłością brytyjską, chociaż formalnie wciąż wchodził w skład imperium osmańskiego a oficjalny protektorat nad Egiptem ogłosiła Anglia dopiero w roku 1914roku.
Od dawna historycy wiązali zwykle politykę Londynu w stosunku do Afryki Wsch. ze znaczeniem Suezu w rozwoju imperium brytyjskiego. Zdaniem wielu badaczy tego problemu polityka Londynu w stosunku do Afryki była zwykle rozwijana z punktu widzenia strategicznej roli kanału Sueskiego. Sama Afryka wschodnia miała być dla Anglii mało ważna od strony ekonomicznej i politycznej, dlatego Wielka Brytania nie rozwijała tam żadnej aktywnej polityki.
Czarne niewolnictwo
Początki: Ukształtowanie się systemu czarnego niewolnictwa było jednym z najważniejszych zjawisk w dziejach Afryki, Europy i Ameryki. Doprowadziło do wyludnienia wielu obszarów Afryki, opóźniając jej rozwój we wszystkich dziedzinach. Nie ulega również żadnej wątpliwości, że zarówno handel Murzynami, jak rozwój gospodarki plantacyjnej i górniczej w Ameryce przysporzyły wielu krajom europejskim znacznych dochodów i w niemałym stopniu sprzyjały akumulacji kapitału i rozwojowi kapitalizmu na przodujących gospodarczo terenach europejskich. Tylko część niewolników była zagrożona sprzedażą, a mianowicie Ci, którzy zostali od niedawna jeńcami wojennymi. Natomiast niewolnicy przebywający długo w domu pana i Ci, którzy utracili wolność w skutek nędzy czy innych okoliczności, byli uważani za członków wielkiej rodziny swego właściciela.
Mniej więcej u schyłku I połowy XV wieku Portugalczycy zaczęli organizować regularny handel murzynami, rezygnując z porywania ich siłą, ponieważ budziło to opór ze strony zagrożonych. Według informacji portugalskich początkowo można było otrzymać do 12 niewolników za jednego marnego konia, potem jednak uzyskiwano tylko kilku, ponieważ podaż towarów europejskich znacznie wzrosła w ciągu XV wieku.
Ludność Portugalii współczuła początkowo nieszczęsnym przybyszom, ale z biegiem czasu uznała transporty niewolników za rzecz naturalną, bo przecież ludzie łatwo przyzwyczajają się do tego, co dla nich wygodne.
Co się tyczy samych murzynów, to z późniejszych informacji wynika, że odbywała się także ceremonia chrztu zwłaszcza ludzi przeznaczonych do Ameryki Hiszpańskiej i Brazylii. Był to chrzest masowy, przy czym poddani mu osobnicy nie wiedzieli, o co chodzi. Z niektórych przekazów wynika, że traktowali te obrzędy, jako jeszcze jeden symbol przejścia w stan niewolniczy.
Najsilniejszych zatrzymywano do pracy na plantacjach trzciny cukrowej i w młynach cukrowych liczba tych ostatnich stale wzrastała. Źródła wyraźnie stwierdzają, że byli chudzi i źle odżywiani i często padali ofiara chorób. Lepiej przedstawiał się sytuacja czarnych zatrudnionych w służbie domowej.
Murzyni zatrudnieni w rzemiośle nie mieszkali w domu panów, ale skupiali się w oddzielnych dzielnicach mających złą sławę. Tam najbardziej rozwinęła się prostytucja uprawiana przez murzynki, panowała nędza i choroby.
W 1638 r. Holenderska Kompania Zachodnich Indii opanowała główna faktorię portugalską w Minie na Złotym Wybrzeżu, w tym samym rejonie zaczęli rozwijać swe wpływy Anglicy.
Niewolnicy byli umieszczani w nędznych barakach w oczekiwaniu na przybycie statków, które miały ich przewieźć przez Atlantyk. Stanowili na razie własność kupców lub kompanii handlowych i przez nich byli utrzymywani. Właścicielom zależało na jak najmniejszej śmiertelności, musieli ich, więc żywic tak by koszta utrzymania były opłacalne.
Rewolucja przemysłowa
Rewolucja przemysłowa swoje korzenie wywodzi z Wielkiej Brytanii, wówczas jeszcze z Anglii. Często problem ten był przedmiotem wielu sporów i niedomówień między badaczami - główny problem polegał właśnie na sposobie przekonania innych, że to Anglia jest ojczyzną rewolucji przemysłowej. Główna przyczyną, która doprowadziła do tak sprawnego rozwoju, było zastosowanie wynalazków, których masowe użycie miało miejsce w II połowie XVIII wieku. Oczywiście nie można powiedzieć, że Anglia posiadała samych wybitnych geniuszy i odkrywców, którzy doprowadzili do takiego stanu rzeczy. Wiele czynników zadecydowało o tym, że to Anglia była pierwszym krajem, w którym dokonała się rewolucja przemysłowa. Jednym z nich były ogromne posiadłości kolonialne, głównie w Afryce i Ameryce Północnej, które dostarczały mieszkańcom Anglii wielu dóbr materialnych i finansowych. W Anglii również obserwowano najwyższą stopę życia przeciętnego mieszkańca w stosunku do innych państw europejskich. W Anglii XVIII wieku możemy mówić, że rewolucja przemysłowa polegała, na przejściu od rzemiosła, przemysłu opartego na manufakturach do przemysłu zmechanizowanego. Manufaktury były to wielkie przedsiębiorstwa zatrudniające kilkaset, a czasem nawet tysiące osób zajmujące się produkcją jednego typu, w których praca wykonywana była ręcznie bez pomocy żadnych maszyn np. manufaktury włókiennicze. Rewolucja, która dokonała się w Anglii zastąpiła przemysł manufaktur przemysłem zmechanizowanym i wprowadzeniem unowocześnionych narzędzi, które w dużym stopniu zastąpiły pracę rąk ludzkich.
Wśród wielu odkryć, do jakich przyczyniła się rewolucja przemysłowa, na uwagę zasługuje fakt wynalezienia mechanicznego krosna, wytop żelaza odbywał się w wielkich piecach przy użyciu koksu, uzyskiwanego z węgla kamiennego. Skonstruowano silnik - Diesel, maszynę parową - Watt. Powstał nowy środek transportu - kolej szynowa, którą bardzo szybko można było się przemieszczać w krótkim czasie i za niezbyt wielkie pieniądze.
Na masowa skalę przebiegała budowa fabryk, kopalni, i hut, wokół których powstawały osiedla mieszkaniowe. Robotnicy spędzali w pracy średnio 14 godzin dziennie. Poprzez szybko rosnące zapotrzebowanie na towary do pracy zatrudniane były na bardzo niekorzystnych warunkach dzieci oraz kobiety. Płace w fabrykach były głodowe, często niewypłacane na czas, robotnicy posiadali jedną krótką przerwę w czasie całego dnia. Ich jedyny posiłek stanowiła zupa, którą dostawali raz w ciągu dnia. Warunki życia w osiedlach przyfabrycznych były skandaliczne - często bez wody pitnej i pożywienia. Brakowało także miejsca na odpoczynek po pracy, brakowało leków, szerzyły się choroby zakaźne, ludzie zmuszeni byli do bardzo ciężkiej pracy, przez co szybko umierali. To negatywny obraz rewolucji przemysłowej, jaki miał miejsce w Anglii oraz w innych krajach szybkiego postępu
Polityka kolonialna
Główną zasada brytyjskiej polityki wobec kolonii były tzw. rządy pośrednie. Polegało to na sprawowaniu władzy rękami tubylców. Brytyjczycy wysyłali jedynie gubernatorów do swoich kolonii, którzy mieli zorganizować administrację. Miało to zapewnić spokój, umożliwiający eksploatację miejscowych surowców dla brytyjskiego przemysłu, skuteczne ściąganie podatków i eksport brytyjskich produktów do kolonii.
Brytyjczycy zachowali system miejscowych praw plemiennych i dostosowywali swoją politykę w zależności od plemienia. Prowadzili także w ograniczonym stopniu edukację - jedynie dorosłych sprawujących funkcje urzędnicze.
Brytyjczycy nie prowadzili masowej akcji osiedleńczej. Ich osadnictwo ograniczało się do urzędników przybywających do kolonii na czas określony.
Jedyne osadnictwo, jakie prowadzili Brytyjczycy miało miejsce w Ameryce i Australii. Australię ustanowiono kolonią karną i zsyłano tam więźniów, natomiast osadnictwo amerykańskie spowodowane było kryzysem w Wielkiej Brytanii, a dokładniej w Irlandii. W XIX wieku, na skutek spadku plonów ziemniaka, przez Irlandię przetoczyły się fale głodu. W konsekwencji ludzie uciekali do Ameryki.
Upadek brytyjskiego imperium kolonialnego
Początek kryzysu systemu kolonialnego przypada na ostatnie lata pierwszej wojny światowej. Przez określenie kryzys systemu kolonialnego rozumie się ogólnie takie wzmożenie walki narodowowyzwoleńczej, które zmusza rządy imperialistyczne do stopniowych ustępstw na rzecz grup społecznych przodujących politycznie i gospodarczo w danym kraju. W rezultacie dla wielkiej Brytanii rola strategiczna kolonii ogromnie wzrosła. Dlatego tez państwa imperialistyczne dążyły do utrzymania za wszelka cenę wpływów w opanowanych krajach, godząc się niekiedy nawet na formalne przyznanie im niepodległości (Egipt Irak), gdy ruch narodowowyzwoleńczy okazał się zbyt silny, aby można było go opanować siłą. Wreszcie utworzenie Brytyjskiej Wspólnoty Narodów stało się dla niektórych państw kolonizatorskich przykładem, jak można ściśle związać ze sobą pod względem politycznym i gospodarczym dawne kolonie uznając zarazem formalnie ich prawo do niepodległości.
W przededniu drugiej wojny światowej system kolonialny nie stracił jeszcze swoich zasadniczych pozycji. Niemniej jednak jego kryzys wewnętrzny, zapoczątkowany przez pierwsza wojnę światową i rewolucję październikową, wyrażający się przede wszystkim wielkim nasileniem walk narodowowyzwoleńczych, znacznie się pogłębił. W koloniach i krajach zależnych zaczęły dojrzewać warunki do ostatecznej walki o niepodległość.
Po zakończeniu II Wojny Światowej Europa Zachodnia i (formalnie prawie nie posiadające kolonii ) Stany Zjednoczone nadal dominowały nad ogromnymi obszarami Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej. Tymczasem II Wojna Światowa obudziła i zradykalizowała dążenia niepodległościowe w wielu koloniach. Oznaczało to konieczność głębokich przemian społecznych i gospodarczych i groziło powstaniem dyktatur komunistycznych w nowych państwach.
Tymczasem Stany Zjednoczone dbały o utrzymanie dominacji ekonomicznej, wchodząc nieraz w drogę państwom zachodnim i opowiadając się nawet za suwerennością kolonii ( aby mieć łatwiejszy dostęp na ich rynek). Długotrwały rozpad systemu kolonialnego przebiegał w większości przypadków boleśnie, pochłonął miliony ofiar, a wiele przykrych skutków przetrwało do dziś.
Wizerunek anglików w literaturze
W literaturze istną dwa sprzeczne obrazy anglików w koloniach, jeden uformowany przez Kiplinga i Lawrence'a, do pewnego stopnia również przez Maurois i plejadę mniej znacznych autorów, a w Polsce głównie przez Henryka Sienkiewicza. Zgodnie z tym obrazem małomówny i odważny, wyniosły, lecz sprawiedliwy anglik w hełmie tropikalnym docierał wśród niebywałych trudów ` do jądra ciemności', jak to pięknie nazwał Conrad niósł tam angielską naukę o równości obywateli wobec prawa, o tym, że nie należy palić wdów ani wydawać za mąż 11 letnich dziewcząt, że nie należy wbijać ludzi na pal ani sprzedawać ich w niewolę; niósł oświatę, medycynę, kolej żelazną i sprawiedliwą karę za dowiedzione przestępstwa
Według drugiego obrazu angielskie panowanie w koloniach było nieprzerwanym pasmem oszustw, matactw, podstępów i okrucieństw; kanonierek, karabinów maszynowych i samolotów stosowanych przeciwko uzbrojonym w dzidy lub strzelby tubylcom a przede wszystkim były to dzieje monopoli handlowych, upadku podatkowego, obracania w ruinę miejscowego rzemiosła dla dobra angielskiego przemysłu; ponad to: narzucania siłą krzywdzących traktatów, wymuszania nadzwyczajnych przywilejów dla angielskich kupców i przemysłowców, uniemożliwiania awansu społeczeństwom podbitym i wywodzącym się z nich jednostkom uzdolnionym, traktowania tych społeczeństw z pogardą i wyższością, co miało być uzasadnione misją powierzoną Anglii przez Boga.