KINEZJOLOGIA

Nauka o ruchu człowieka we wszystkich jego aspektach

Pod względem anatomicznym dotyczy układu mięśniowo-szkieletowego i nerwowego

Pod względem biomechanicznym dotyczy zastosowania praw fizyki do ruchu człowieka

RUCH

• Def. Zmiana pozycji względem punktu odniesienia

• Rodzaje ruchu:

- prostoliniowy

- kątowy

- obrotowy

- oscylacyjny

- kombinacje w/w rodzajów

• Ciało ludzkie jako całość porusza się ruchem prostoliniowym

• Poszczególne części ciała podlegają ruchom kątowym

• Koordynacja ruchowa- proces łączenia prostych ruchów w jeden zwarty, płynnie wykonywany program

• W ruch zaangażowane są zarówno uk. kostno-stawowy jak i mięśnie oraz układ nerwowy

• Rozmiary i kształty kości, zwłaszcza w połączeniach stawowych, ograniczają lub ułatwiają określone ruchy

• Ciało ludzkie zawiera ponad 600 mięsni, które różnią się pod względem rozmiaru, kształtu i budowy w zależności od części ciała

ŚRODEK CIĘŻKOŚCI

W pozycji stojącej u człowieka znajduje się na linii łączącej osie stawów biodrowych na poziomie S2

Łańcuchy kinematyczne

• Każde połączenie stawowe pozwala na przemieszczanie kątowe sąsiadujących z nim segmentów

• Pojedynczy staw umożliwia wykonywanie prostych ruchów

• Ruchy złożone realizowane są przez układy wielosegmentowe, połączone ze sobą ruchomymi stawami

ŁAŃCUCH KINEMATYCZNY

• ZESPÓŁ FUNKCJONALNY POŁACZONYCH ZE SOBĄ SEGMENTÓW RUCHOWYCH

• OTWARTY- DYSTALNY KONIEC NIE JEST USTABILIZOWANY- MOŻLIWE WYKONYWANIE WYIZOLOWANYCH RUCHÓW (NP.. KOŃCZYNA GÓRNA)

• ZAMKNIĘTY- DYSTALNY KONIEC USTABILIZOWANY- RUCH IZOLOWANY NIEMOŻLIWY BEZ RUCHU W SĄSIEDNICH STAWACH- NP.. KOŃCZYNA DOLNA

Stopnie swobody

• Liczba niezależnych płaszczyzn, w których może odbywać się dany ruch charakteryzuje poszczególne stawy

• Stawy jednoosiowe- ruch możliwy w jednej płaszczyźnie- jeden stopień swobody

• 1-2-3

• Stopnie swobody stawów w łańcuchu kinematycznym sumują się

Podstawowe kierunki anatomiczne

• Górny/dolny (superior/inferior)

• Przedni/tylny (anterior/posterior)

• Proksymalny/dystalny (proximal/distal)

• Przyśrodkowy/boczny (medial/lateral)

• Powierzchowny/głeboki (superficial/deep)

Terminologia kierunków anatomicznych c.d

• kontralateralny- dotyczący strony przeciwnej

• ipsilateralny- dotyczący tej samej strony

• bilateralny- obustronny, dotyczący obu stron

• Pozycja pronacyjna- leżenie na brzuchu, twarzą w dół

• Pozycja supinacyjna- leżenie na plecach

Podstawowe rodzaje ruchów

• Zgięcie/wyprost

• Przywodzenie/odwodzenie

• Rotacja wewnętrzna/rotacja zewnętrzna

• Supinacja/pronacja

Osie i płaszczyzny anatomiczne

• Płaszczyzna ruchu to dwuwymiarowa płaska powierzchnia na której odbywa się dany ruch

• Oś ruchu to punkt wokół którego odbywa się ruch

• Między osią a płaszczyzną ruchu jest kąt prosty

Podstawowe płaszczyzny ruchu

• Strzałkowa (przednio-tylna)

• Czołowa (boczna)

• Horyzontalna (poprzeczna)

Inne płaszczyzny ruchu

• Ruch w płaszczyźnie diagonalnej (przekątnej)- wysokiej lub niskiej

Osie ruchu

• Oś czołowa

• Oś strzałkowa

• Oś długa

• Oś diagonalna

Nazwy osi zależą od ich kierunku

Oś czołowa

• Biegnie prostopadle do płaszczyzny strzałkowej

• Ruch zgięcia i wyprostu

Oś strzałkowa

• Kierunek tył-przód

• Prostopadle do płaszczyzny czołowej

• Ruch przywodzenia i odwodzenia

OŚ DŁUGA

• kierunek góra-dół

• prostopadle do płaszczyzny poprzecznej

• ruch rotacji wewnętrznej i zewnętrznej

OŚ DIAGONALNA (PRZEKĄTNA)

• prostopadle do płaszczyzny diagonalnej

SZKIELET LUDZKI

• Składa się z 206 kości

• Szkielet osiowy zawiera 80 kości

• Szkielet kończyn zawiera 126 kości

• Chroni narządy wewnętrzne

• Utrzymuje postawę pionową

• Służy jako przyczepy dla mięśni i dźwignie

• Bierze udział w hemopoezie

Rodzaje kości

• Kości długie (np. k. ramienna, strzałka)

• Kości krótkie (np.kości nadgarstka, kości stępu)

• Kości płaskie (np. kości czaszki, łopatka )

• Kości nieregularne (np. miednica, kość sitowa)

• Trzeszczki (np. rzepka)

Kości długie

• Długi, cylindryczny trzon

• Stosunkowo szerokie, wystające końce

• Paliczki, kości śródstopia i śródręcza, kość piszczelowa, strzałka, kość udowa, kość ramienna, kość łokciowa i promieniowa

Kości krótkie

• Małe, sześcienne, masywne kości

• Stosunkowo duża powierzchnia stawowa

• Zwykle łączą się stawowo z więcej niż jedną kością

• Kości nadgarstka i kości stępu

Kości płaskie

• Nieregularny kształt

• Grubsza w miejscu przyczepu ścięgien

• Kość biodrowa, mostek, łopatka, obojczyk, żebra

Kości nieregularne

Kości kręgosłupa, miednicy, szczęki

trzeszczki

• Kości heterotopowe

• Są one albo włączone w ścianę torebki stawowej, albo w odcinki końcowe ścięgna mięśnia

• Rzepka, trzeszczka na głowie I kości śródstopia

Budowa kości

• Trzon- długi, cylindryczny

• Kora- zbita kość tworząca ściany trzonu

• Okostna- pokrywa zewnętrzną powierzchnię kości

• Jama szpikowa

• Nasada górna i dolna (zbudowane z kości gąbczastej lub beleczkowej)

Chrząstka stawowa

• Pokrywa powierzchnię stykających się ze sobą kości

• zapobiega ścieraniu się kości,

• jest odporna na tarcie

• ułatwia poślizg

WŁAŚCIWOŚCI TKANKI KOSTNEJ

• Składa się z węglanu wapnia, fosforanu wapnia, kolagenu i wody

• Kolagen daje kościom pewną elastyczność oraz odporność

• Z wiekiem kość traci kolagen, stając się coraz bardziej krucha

• Kształt i rozmiar kości zależą od kierunku i wielkości sił na nią zwykle działających

• Masa kostna zwiększa się wprost proporcjonalnie do nacisku działającego na kość

Rodzaje połączeń kości

• Ścisłe- nieruchome (szwy)

• Półścisłe-półruchome (chrząstkozrosty- np. spojenie łonowe, połączenia między kręgami)

Połączenia ruchome-stawy

• TOREBKA STAWOWA - błona, która zamyka od zewnątrz jamę stawową, zapewnia stabilność stawu i odgranicza go od otoczenia (zgrubienia torebki wzmacniają staw)

• JAMA STAWOWA - przestrzeń wypełniona mazią

• BŁONA MAZIOWA - wypełnia od wewnątrz jamę stawową, produkuje lepki płyn, tzw. maź, która nawilża chrząstki stawowe zmniejszając tarcie.
  

• CHRZĄSTKA STAWOWA - pokrywa powierzchnię stykających się ze sobą kości, zapobiega ścieraniu się kości, jest odporna na tarcie i ułatwia poślizg

Rodzaje stawów

• Proste- w ich budowie biorą udział dwie kości

• Złożone- utworzone przez więcej niż 2 kości

Ruchy w stawach

• Ślizganie (np. stawy nadgarstka)

• Toczenie (np. staw kolanowy)

• Obracanie (np. staw ramienno-promieniowy)

• Najczęściej kombinacje w/w ruchów

Rodzaje stawów

• płaski

• zawiasowy

• obrotowy

• siodełkowaty

• panewkowy- kulisty

STAW PŁASKI

• powierzchnie stawowe są prawie płaskie, równe lub guzkowate, przeważnie tej samej wielkości

• Ruchomość jest tu bardzo ograniczona, jednak ma duże znaczenie, ponieważ powoduje lepsze dopasowanie kości do podłoża lub uchwyconego przedmiotu

• Zwykle biorą udział w ruchu jako stawy dodatkowe

STAW ZAWIASOWY

• Jednoosiowy

• Ruch odbywa się w jednej płaszczyźnie

• Staw łokciowy, staw skokowo-goleniowy

STAW OBROTOWY

• Jednoosiowy

• Rotacja w obie strony

• Staw promienno-łokciowy bliższy, staw szczytowo-obrotnikowy

Staw kłykciowy/ eliptyczny

• dwuosiowy

• zginanie i prostowanie, odwodzenie i przywodzenie oraz ruch wypadkowy - obwodzenie

• np.staw promieniowo-nadgarstkowy

Staw panewkowy

• wieloosiowy

• głowa dopasowana do panewki

• staw biodrowy, staw ramienny

• zginanie i prostowanie, odwodzenie i przywodzenie, rotacja na zewnątrz i do wewnątrz oraz ruch wypadkowy - obwodzenie

Staw siodełkowaty

• trójosiowy

• jedynie staw śródręczno-nadgarstkowy kciuka

• Ruchy zgięcia i wyprostu, przywodzenia i odwodzenia, obwodzenie i niewielka rotacja

Zakres ruchu

• Obszar po którym może odbywać się normalny, niebolesny ruch w danym stawie

• Mierzony w stopniach, przy pomocy goniometru

• 0-360 stopni

RUCH- TERMINOLOGIA

Przywodzenie / odwodzenie

• Przywodzenie- ruch do linii pośrodkowej ciałą w płaszczyźnie czołowej

• Odwodzenie- ruch do boku od linii pośrodkowej

• Zwykle w płaszczyźnie czołowej

ZGIĘCIE / WYPROST

• Zgięcie- ruch zmniejszający kąt między kośćmi tworzącymi staw

• Wyprost- ruch zwiększający kąt między kośćmi tworzącymi staw

• Zwykle w płaszczyźnie strzałkowej

OBWODZENIE

• Ruch okrężny po łuku lub opisujący stożek

• Kombinacja zgięcia, wyprostu, przywodzenia i odwodzenia

• W stawie ramiennym i biodrowym

• Circumflexio/circumductio

Przywodzenie i odwodzenie diagonalne

• Odwodzenie diagonalne- ruch kończyny w płaszczyźnie diagonalnej od linii pośrodkowej ciała

• Przywodzenie diagonalne- ruch kończyny w płaszczyźnie diagonalnej do linii pośrodkowej ciała

ROTACJA

• Rotacja zewnętrzna- ruch obrotowy wokół osi podłużnej kości od linii pośrodkowej ciała, w płaszczyźnie poprzecznej

• Rotacja wewnętrzna- ruch obrotowy wokół linii podłużnej kości do linii pośrodkowej ciała, w płaszczyźnie poprzecznej

STAW SKOKOWY I STOPA

• Odwrócenie- ruch podeszwy stopy na zewnątrz i do boku (stanie na wewnętrznym brzegu stopy)

• Nawrócenie- ruch podeszwy stopy do wewnątrz i do środka- stanie na zewnętrznym brzegu stopy

Staw skokowy/ stopa

• Zgięcie grzbietowe- ruch zbliżający stopę do kości piszczelowej

• Zgięcie podeszwowe- ruch oddalający stopę od piszczeli

Staw łokciowo-promieniowy

• Pronacja- rotacja wenętrzna kości promieniowej względem kości łokciowej (skrzyżowanie) czego efektem jest pozycja przedramienia z dłonią skierowaną w dół

• Supinacja- rotacja zewnętrzna kości promieniowej względem kości łokciowej (ustawienie równoległe), czego efektem jest pozycja przedramienia z dłonią skierowaną do góry

Obręcz barkowa

• Obniżenie- ruch całej obręczy barkowej w dół (powrót do pozycji wyjściowej przy wzruszaniu ramionami)

• Uniesienie- ruch obręczy barkowej w górę (wzruszanie ramionami)

Obręcz barkowa

• Protrakcja- ruch obręczy barkowej do przodu ( od kręgosłupa) ; odwodzenie łopatek

• Retrakcja- ruch obręczy barkowej do tyłu (do kręgosłupa); przywodzenie łopatek

Staw ramienny

• Odwodzenie horyzontalne- ruch w płaszczyźnie poprzecznej od linii pośrodkowej ciała

• Przywodzenie horyzontalne- ruch w płaszczyźnie pośrodkowej do linii pośrodkowej ciała

kręgosłup

• Zgięcie boczne- wychylenie osi głowa-tułów do boku od linii pośrodkowej (odwodzenie kręgosłupa)

• Powrót do pozycji wyjściowej- przywodzenie kręgosłupa

Ręka i nadgarstek

• Zgięcie dłoniowe- zgięcie nadgarstka zbliżające powierzchnię dłoniową ręki do przedniej powierzchni przedramienia

• Zgięcie grzbietowe- wyprost nadgarstka zbliżający powierzchnię grzbietową ręki do tylnej powierzchni przedramienia

RĘKA I NADGARSTEK

• Wychylenie łokciowe- ruch przywodzenie nadgarstka od strony V palca w kierunku przedramienia

• Wychylenie promieniowe- ruch odwodzenia nadgarstka od strony kciuka w kierunku przedramienia

Ręka i nadgarstek

• Ruch kciuka w płaszczyźnie diagonalnej do powierzchni dłoniowej ręki lub do poszczególnych palców