Prawo konstytucyjne - ćwiczenia 4..doc

Ciąg dalszy statusu jednostki

Rozdział II naszej Konstytucji to nie jedyne miejsce, z którego będziemy czerpać informacje o statusie jednostki.

Rozdział II Konstytucji

Idea przewodnia statusu jednostki → prawa i wolności

• Prawa osobiste, np.:

• Prawo ochrony życia,

• Zakaz tortur,

• Zakaz nieludzkiego traktowania,

• Prawo do sądu,

• Prawo do ochrony prywatności,

• Wolność i tajemnica komunikacji,

• Wolność wyrażania poglądów,

• Wolność sumienia i religii

• Wolności i prawa polityczne, np.:

• Wolność zgromadzeń,

• Wolność zrzeszania się,

• Prawo do dostępu do informacji o działalności władzy publicznej,

• Czynne prawo wyborcze,

• Prawo do składania petycji, wniosków, skarg.

• Prawa ekonomiczne, np.:

• Prawo do własności,

• Prawo do innych praw majątkowych,

• Prawo do dziedziczenia,

• Wolność do wyboru i wykonywania zawodu.

• Prawa socjalne, np.:

• Prawo do higienicznych warunków pracy,

• Prawo do ochrony zdrowia,

• Prawo chroniące niepełnosprawnych,

• Prawo dziecka (*chociaż dyskutuje się, czy nie jest to prawo osobiste)

• Prawo o charakterze kulturalnym, np.:

• Prawo do nauki,

• Wolność twórczości artystycznej i badań naukowych.

Istnieją też takie prawa, których nie można zakwalifikować do żadnej z powyższych kategorii (tzw. prawa trzeciej generacji). Są to np: ochrona środowiska, ochrona konsumenta przed nieuczciwymi praktykami.

Konstytucja PRL: godność - to co wskazuje na naturalne pochodzenie praw człowieka i to, że istnieją formalne środki ochrony praw człowieka (są one zawarte bezpośrednio w Konstytucji) ← bez tych procedur katalog byłby deklaracją, której ciężko byłoby dochodzić.

• Niektórych praw człowieka można dochodzić bezpośrednio (na podstawie) z Konstytucji;

• Niektórych praw człowieka można dochodzić tylko w granicach ustaw;

• Podstawowe środki ochrony praw człowieka w Konstytucji (instrumenty, które gwarantują prawa człowieka):

1. prawo do odszkodowania za bezprawne działanie organów władzy publicznej

2. prawo do sądu (najważniejsze!!!)

3. skarga konstytucyjna

4. wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich

1. Prawo do odszkodowania za bezprawne działanie organów władzy publicznej

Art. 77 ust. 1 Konstytucji

→ Ukonstytuowana odpowiedzialność odszkodowawcza Skarbu Państwa ← istniały wcześniej, ale nie na poziomie konstytucyjnym - na poziomie ustaw.

Konstytucja wprowadziła to, że według kryterium bezprawności (nie trzeba udowadniać winy) na kanwie Konstytucji TK wypowiedział się w wyroku na temat kodeksu cywilnego (został zmieniony)

Szkoda → uszczerbek materialny lub niematerialny ← bez niej nie ma odpowiedzialności, musi zostać wyrządzona przez jakąś aktywność* władzy publicznej (te podmioty, które wykonują funkcje władzy publicznej - i organy rządowe i samorządowe i inne, którym przekazano wykonywanie władzy publicznej).

* aktywność może polegać zarówno na działaniu jak i na zaniechaniu.

→ Przesłanka odpowiedzialności - bezprawne działanie (bez podstawy prawnej) - naruszenie zasady legalizmu (art. 7 Konstytucji) ← gwarancja, że bezprawne działanie władzy publicznej będzie zrekompensowane

→ Ustawy o odpowiedzialności odszkodowawczej państwa → sprawy rozstrzygają sądy, Prokuratoria Generalna, Sądy Powszechne

→ W Kodeksie Postępowania Cywilnego (KPC) - instytucja skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (jeżeli sąd twierdzi, że orzeczenie zostało wydane niezgodnie, to znaczy, że działał w sprzeczności z prawem)

→ W Kodeksie Postępowania Karnego (KPK) - za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie, zatrzymanie ← skarga na przewlekłość postępowania sądowego, skarga na działalność funkcjonariuszy

→ odszkodowanie za bezprawie legislacyjne

→ Problem odszkodowań Skarbu Państwa to coś nowego, dopiero zaczyna się rozwijać - przynosi wymierne korzyści dla tego, kto został poszkodowany (wymiar materialny a także wymiar moralny).

2. Prawo do sądu

• Podstawowy, pierwszy środek ochrony praw człowieka;

• W Konstytucji występuje w podwójnym charakterze (art. 45 Konstytucji):

• wolności i prawa o charakterze osobistym

• środek ochrony wszystkich wolności i praw

• struktura prawa do sądu jako środek ochrony ze stanowiska doktryny - wynikają cztery elementy:

1. prawo do sądu obejmuje prawo dostępu do sądu

• Nikomu nie można zamykać drogi sądowej w dochodzeniu naruszonych wolności i praw (istnieje domniemanie drogi sądowej - nawet jeżeli ustawa nie reguluje, to zawsze istnieje możliwość bezpośredniego powołania się na Konstytucję);

• Nie ma charakteru absolutnego - legalnie można ograniczyć prawo do sądu (takie ograniczenie możliwe, ale nigdy droga sądowa nie jest zamknięta; ograniczona ale nie wyłączona, przymus adwokacki)

1. Prawo do rzetelnego ukształtowania procedury sądowej

• Sprawy sądowe mają charakter sporny, polegają na wymianie opinii między uczestnikami postępowania, istnieje równość podmiotów;

• Prawo do wysłuchania każdego z uczestników, do przedstawienia swoich argumentów

• W prawie karnym ma to szczególne znaczenie; zasady: zakaz karania, orzekania bez ustawy, domniemanie niewinności, prawo do obrony → 1- prawo do ustosunkowania się do zarzutów (odpowiedź na zarzuty); 2- prawo do posiadania obrońcy;

• Prawna możliwość do weryfikacji rozstrzygnięć pierwszej instancji przez organ wyższy ← prawo do skutecznego środka odwoławczego

• Art. 78, art. 176 ust. 1 Konstytucji - zasada: istnieje droga odwoławcza, możliwość odwołania się

2. Prawo do uzyskania wyroku (do rozstrzygnięcia)

Ma obejmować także skuteczną egzekucję, rozstrzygnięcie w naszej sprawie (ustawodawca tak ma sprawę uregulować, żeby wyrok był nie tylko iluzoryczny, ale żeby przywracał porządek!)

3. Prawo do właściwego ukształtowania ustroju sądów

W 2007 roku TK orzekał w tzw. sprawie asesorów (ktoś złożył egzamin sędziowski, ale nie został powołany na urząd sędziego) ← mogli orzekać w sądach rejonowych i nie obowiązywały ich przepisy o bezstronności, nie dotyczył ich nakaz apolityczności (bo de facto nie byli sędziami). Sędzia patron tylko sprawował opiekę nad asesorem → sytuacja, w której orzeka asesor a nie sędzia nie powinna mieć miejsca (ta sytuacja zaskarżona do TK) → TK przyznał skarżącym rację → asesorzy zostali wyrzuceni z systemu prawnego i TK stwierdził, że istnieje właśnie ten czwarty element prawa do sądu, a mianowicie prawo do właściwego ukształtowania ustroju sądów!

Zgodnie z zasadą proporcjonalności może być ograniczone.

3. Skarga konstytucyjna

• Środek, który jest realizowany przez Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego ← specyficzna sytuacja → ogólnie istnieje kilka modeli skargi konstytucyjnej, np.:








Model szeroki

Skarga konstytucyjna przysługuje na orzeczenie, decyzje administracyjne, akty normatywne.

Model wąski

Skarga przysługuje TYLKO na akty normatywne (przepis, norma)

(nie można skarżyć bezpośrednio wyroku czy decyzji)




• Charakter subsydiarny, pomocniczy (kiedy nie istnieją inne środki);

• W Polsce oparte na modelu wąskim ← nie można skarżyć wyroków czy decyzji;

• Trzeba wykonywać osobiście - nie można wystąpić ze skargą na rzecz innych podmiotów;

• Może wnieść każdy (kto jest podmiotem konstytucyjnych wolności i praw), czyje konstytucyjne wolności i prawa zostały naruszone;

• Po wyczerpaniu normalnego toku instancji;

• Ograniczony do konstytucyjnej ochrony wolności i praw;

• Skarga konstytucyjna uruchamia nam konkretną kontrolę konstytucyjności prawa - skarga, wyrok będzie zapadała o konkretną sprawę konkretnego podmiotu

1. Mamy wyrok wydany w naszej sprawie w sądzie pierwszej instancji - art. 1 ustawy X

2. Środek odwoławczy

3. Mamy wyrok w drugiej instancji - wyrok na podstawie art. 1 ustawy X (podtrzymanie wyroku pierwszej instancji) - prawomocna

Co do zasady wyrok już prawomocny skutecznym nie uruchomiono środków odwoławczych

Wyczerpano normalny tok instancji → możemy skierować naszą sprawę do TK ← możemy wnieść tylko w ciągu 3 miesięcy od dnia doręczenia nam ostatecznego rozstrzygnięcia w naszej sprawie.

* sama nie mogę wnieść skargi → istnieje przymus adwokacki (skarga musi być skonstruowana przez profesjonalnego pełnomocnika; skarga jest wolna od opłat)

Jak formułuje tę skargę?

• Wyrok narusza naszą wolność osobistą ← tak nie można - TYLKO akty normatywne można skarżyć!!!

• Wskażemy, że art. 1 ustawy X (na podstawie którego zapadło ostateczne rozstrzygnięcie w naszej sprawie) jest niezgodny z art. 41 ust. 1 Konstytucji (wskazujemy konkretne konstytucyjne prawo człowieka; tylko Konstytucja tutaj się liczy)

• Czekamy na czas wyznaczenia rozprawy

• Wyrok TK








Pozytywny

Wyrok o zgodności

Przepis zostaje w porządku prawnym, ten wyrok nic nam nie daje w naszej sprawie - przepis zgodny z Konstytucją i nasza sytuacja się nie zmienia

Negatywny

Wyrok o niezgodności

Skutek:

1. ogólny - wyrok wyeliminuje niekonstytucyjny przepis z systemu prawa;

2. nie powoduje automatycznego uchylenia naszego wyroku → art. 194 ust. 4 - istnieje możliwość wznowienia postępowania w sprawie, która zapadła na podstawie niekonstytucyjnego aktu; wznowienie nie jest gwarancją, że zostaniemy lepiej potraktowani.

Pd - cały rozdział przeczytać dot praw człowieka ze zwróceniem uwagi na skargę konstytucyjną i zasadę proporcjonalności


4

---