Temat zajęć: Gwary polskie

Cele:

• uwrażliwianie na piękno języka gwarowego,

• wykorzystywanie różnych źródeł informacji.

Efekty:

• znajomość gwar największych regionów kraju,

• rozpoznawanie regionów i charakteryzowanie ich,

• samodzielne wyszukiwanie informacji i przeprowadzanie analizy,

• znajomość zasad tworzenia poprawnej wypowiedzi.

Metody pracy:

• ekspresja słowna (rozmowa, swobodne wypowiedzi, burza mózgów),

• gra dydaktyczna.

Pomoce:

• słowniki gwar,

• Encyklopedia PWN,

• mapa geograficzna Polski,

• foldery turystyczne,

• informatory,

• kartony,

• kredki.

Przebieg zajęć:

I. Wprowadzenie:

1. Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem zajęć:

• przedstawia Polskę jako zbiór regionów z różnymi zwyczajami, różnorodnością mowy,

• opisuje rejony kraju posiłkując się mapą.

2. Uczniowie w grupach przygotowują wiadomości na temat jednego z regionów (korzystają z folderów i informatorów - krótkie informacje o największych rejonach: Kaszuby, Mazowsze, Podhale, Śląsk).

3. Krótka prezentacja: określenie położenia, opis stroju - przedstawienie ilustracji, tradycji, potraw, itp.

II. Część właściwa:

4. Czy w naszym języku potocznym używamy gwar?

• wyszukiwanie znaczenia słowa gwara w encyklopedii

gwara - terytorialna odmiana języka narodowego; mowa wsi różniąca się cechami fonetycznymi, morfologicznymi, składniowymi i leksykalnymi od języka ogólnonarodowego

regionalizm - wyraz, znaczenie wyrazu lub konstrukcja składniowa, właściwe mowie pewnego regionu,

• przykłady regionalizmów i gwar podawane przez uczniów:

skibka, na pole, baciarz, fejny, flinta, galoty.

5. Na podstawie przygotowanych przez nauczyciela regionalizmów uczniowie tworzą przykładową tabelę - informator:

6. Podopieczni zaznajamiają się ze sposobami użytkowania słowników gwar:

• przedstawienie źródeł informacji,

• wyjaśnienie sposobów użytkowania,

• ćwiczenia w wyszukiwaniu wyrazów.

Doskonałe zbiory gwar można również znaleźć w Internecie.

7. W grupach uczniowie tłumaczą przygotowane przez wychowawcę teksty z Podhala, Śląska, Kaszub.

8. Tworzenie opowiadań zawierających elementy gwary:

• układanie zdań prostych i złożonych (przypomnienie zasad poprawnej wypowiedzi),

• próby tłumaczenia opowiadań na język gwarowy.

III. Zakończenie:

9. Wspólne definiowanie znaczenie gwary - poprzez opis co stanowi dla nas, dla języka polskiego:

GWARA - barwność wyrazów, swoista kultura, dodatek do mowy ojczystej, specyfika regionów naszego kraju.

10. Podsumowanie zajęć:

• co było najciekawsze?

• co stanowiło trudność?

11. Gra dydaktyczna:

Uczniowie dzielą się na zespoły, które przygotowują dla przeciwnika ilustrowane zagadki - mogą to być przedmioty charakterystyczne dla określonego regionu. Pozostali muszą podać nazwę w danej gwarze, określić położenie regionu na mapie.

WARSZAWA	KRAKÓW	POZNAŃ	ŚLĄSK	OGÓLNOPOLSKIE
andrus	baciarz	łata		andrus, baciarz
dorożka	fiakier	dorożka		dorożka
kasza gryczana	tatarczana		pogańska	gryczana tatarczana
kromka (chleba)		skibka		kromka
na dwór	na pole	na dwór		na dwór
baranina	baranina	skopowina		baranina