Instytut Maszyn i Urządzeń
Energetycznych Politechniki
Śląskiej
ul. Konarskiego 22
44-100 Gliwice.
Opowieść o losie polskiej energetyki zgotowanym jej przez jednego agenta SB.
Część pięćdziesiąta ósma
Powody pozostawienia polskich kotłów rusztowych w stanie zacofania technicznego
z okresu pierwszych lat istnienia Peerelu.
F. Wyjaśnienie powodów trwającej przez ostatnie 20 lat istnienia Peerelu zapaści jego przemysłu kotłowego w dostarczaniu krajowi dobrych konstrukcji kotłów rusztowych - niezależnie od nieopanowania przez ten przemysł produkcji samych palenisk narzutowych - z której ówczesne jego fabryki już później nie wyszły - część ósma.
Wyjaśnienie dlaczego od czterdziestu lat, zamiast unikatowych w skali światowej wodnorurowych kotłów rusztowych według wynalazku nr 61238, dla potrzeb energetyki przemysłowej w produkcji znajdują się kotły płomienicowo-płomieniówkowe z rusztem łuskowym, będące niewyobrażalnymi bublami - część pierwsza.
Konstrukcje parowych kotłów rusztowych typoszeregu 4÷140 t/h pary, zlecone CBKK w 1965 r. do zaprojektowania przez „FAKOP” Sosnowiec, miały stanowić rewolucję w technice budowy takich kotłów, nie tylko w skali krajowej. Dla dolnego zakresu wydajności tego typoszeregu była to konstrukcja kotła bocznociągowego o układzie D - według ówczesnej terminologii amerykańskiej - gdzie znajdowała ona powszechne zastosowanie jako kocioł olejowy lub gazowy.
Pierwowzorem tego kotła jako rusztowego była praca magisterska z 1958 r. inż. J. Kopydłowskiego na Politechnice Śląskiej . Ponieważ pracował już wtedy w CBKK, w oparciu o nią powstały tam zaraz oparte na niej projekty kotłów- wyposażonych również w palenisko warstwowe. Do wykonania dalszych etapów ich dokumentacji nigdy jednak nie doszło.
Przystępując w 1965 r. do opracowania konstrukcji rusztowego kotła bocznociągowego, będącego późniejszym wynalazkiem CBKK nr 61238, miał już jednak za sobą dodatkowo kilka projektów kotłów bocznociagowych na olej opałowy (gaz). Również pełne rozeznanie amerykańskiej techniki kompletnego montażu takich kotłów w fabryce, łącznie ze skonstruowaniem takiego kotła na olej opałowy dla rozbudowującej się wówczas rafinerii w Płocku, dostarczonego tam z „FAKOP” na wagonie kolejowym.
Dlaczego bocznociągowe kotły rusztowe przystosował do montażu fabrycznego, to w jego artykule sprzed ponad czterdziestu lat można przeczytać: „Wszystkie ujemne strony montażu kotła na miejscu jego pracy były powodem, dla którego począwszy od 1940 roku firmy kotłowe USA, a obecnie prawie wszystkie firmy na świecie przeszły na produkcję małych i średnich kotłów jako montowanych w fabryce i dostarczanych w stanie gotowym na miejsce pracy. W zakres dostaw fabryki kotłów wchodzi kocioł z kompletną instalacją opalania, wentylatorami, pompami zasilającymi, aparaturą pomiarową i automatyką, a w kotłach małych również komin z kanałami spalin.... Kocioł dostarczany w stanie gotowym otrzymał w początkowym okresie swojego rozwoju nazwę angielską „ packaged boiler”. ...W przypadku współczesnych kotłów dostarczanych w stanie gotowym na miejsce pracy, które swą wielkością objęły obecnie zakres wydajności średnich kotłów przemysłowych, jako oddzielne bloki transportowe dostarczane są z reguły podgrzewacze wody i powietrza, a czasem również niektóre fragmenty kotła. ... W odniesieniu do tych kotłów słuszne jest przyjęte w dalszym ciągu artykułu określenie „kotły montowane w fabryce”, odpowiadające zastosowanemu dla nich przez American Boiler Manufactures Association terminowi „shop assembled boiler”... O popularności kotłów montowanych w fabryce zadecydowała głównie ich cena. Przyjmując koszt kotła wodnorurowego w zakresie wydajności 4,5÷27 t/h montowanego w fabryce za 100 %, koszt kotłów montowanych na miejscu pracy wyniesie: ... rusztowego - 250 % ... .” ... Dodatkową zaletą są ich małe gabaryty. Kotły te są ... kilkakrotnie mniejsze w porównaniu z dotychczasowymi kotłami krajowymi. ... Uruchomienie seryjnej produkcji kotłów montowanych w fabryce musi poprzedzić wykonanie i wszechstronne zbadanie konstrukcji prototypowych, do budowy których należy przystąpić jak najszybciej. Przykładowo, firma angielska John Thompson przed przystąpieniem do produkcji kotłów montowanych w fabryce wykonała prototyp kotła o wydajności 6,8 t/h, poddając go w przeciągu półtora roku wszechstronnym badaniom.”
Dla skonfrontowania z marazmem panującym podczas czteroletnich „badań” kotła typu OR6,5-030 w Stacji Prób i Badań wskazane jest przywołanie co było przedmiotem badań firmy John Thompson:
„Okres ten pozwolił na zbadanie i dobór optymalnej konstrukcji palników olejowych, systemu regulacji kotła, instalacji czyszczenia powierzchni ogrzewalnych, itp., a także na uzyskanie pełnych charakterystyk cieplnych, aerodynamicznych i hydrodynamicznych, na zdjęcie charakterystyk rozruchowych, z pracy ciągłej kotła, przy zrzutach i podnoszeniu obciążenia, itp. Sprawdzono również poprawność konstrukcji poszczególnych elementów kotła, zwłaszcza jego opancerzenia, wprowadzając konieczne zmiany w ich rozwiązaniu.”
CBKK przez cztery lata, a więc prawie trzy razy, dłużej na kotle typu OR6,5-030 dokonywało wyłącznie oceny wpływu na jego wyniki eksploatacyjne wadliwie skonstruowanych urządzeń paleniska narzutowego, nie mając przez cały czas najmniejszego pojęcia o samej zasadzie działania paleniska narzutowego - to nie jest opowiadanie dowcipów.
Sam kocioł okazał się całkowicie pewny ruchowo, bez konieczności wprowadzenia w nim jakichkolwiek zmian konstrukcyjnych, między innymi z tego powodu, że podstawowe rozwiązanie jego części ciśnieniowej było już sprawdzone w eksploatacji kotłów bocznociągowych opalanych olejem opałowym , a jego rozwiązania o cechach znamiennych wynalazku nr 61238 były dokładnie dopracowane przez inż. J. Kopydłowskiego w projekcie wykonanym w 1965 r. w zakresie projektu technicznego, z którego pozostawały już tylko do wykonania rysunki detaliczne.
Na typoszereg bocznociągowych kotłów o roboczej nazwie DSR (o układzie D, średni, rusztowy) składały się trzy ich wielkości o wydajności: 8, 12,5 i 20 t/h w przeliczeniu na parę nasyconą, z których wielkość 8 to prototyp OR6,5-030 i kotły OR6,5-011 serii informacyjnej (patrz załącznik I). Jest on przedstawiony na Rys. 2 , gdzie wyposażony jest w dozownik wibracyjny, który w latach 1969÷1973 nigdy nie był przedmiotem badań w kotle OR6,5-030, a gdyby było prawdą to co zostało napisane w załączniku VI, jego badanie przewidziano dopiero w kotle serii informacyjnej.
W uruchomionym w 1973 r. pierwszym kotle OR6,5-011 serii informacyjnej w Fabryce Mebli w Świebodzicach, dla którego po upływie następnych ośmiu lat, bo w1981 r., agent SB potrzebował od Biura Projektów Przemysłu Tworzyw i Farb „Proerg” dokumentację na narzutniki według wynalazku CBKK nr 93374, z dozownikami zgrzebłowymi według wynalazku CBKK nr 95639 oraz dokumentację na instalację nawrotu lotnego koksiku z inżektorem według wynalazku CBKK nr 98210 (patrz części 56 i 57 opowieści). Dokumentacja na instalację nawrotu lotnego koksiku miała dotyczyć kotła typu OR12,5-010, będącego drugą z kolei wielkością kotła z typoszeregu DSR, do produkcji którego nie dopuścili już inni.
Wszystkie trzy wielkości typoszeregu DSR miały zastąpić kolejno (patrz Tablicę II załącznika I): kocioł OKR5 według nieudolnie wykorzystanej po wojnie dokumentacji amerykańskiej; wyjątkowy bubel jakim jest kocioł OR10 konstrukcji „RAFAKO”; kocioł OR16 przedwojennej konstrukcji. Z jakimi ogromnymi efektami jeśli chodzi o samo zmniejszenie zużycia stali i materiałów ceramicznych, to również jest w niej podane. Znający jej treść agent SB dokładnie zdawał sobie sprawę, jak zaszkodzi polskiej gospodarce powodując wstrzymanie produkcji kotłów tego typoszeregu.
Załączniki: Załączniki I-VII do części 58 opowieści z 2009.05.31. (-) Jerzy Kopydłowski
Do wiadomości: 1. Raciborska Fabryka Kotłów „RAFAKO” ul. Łąkowa 31; 47-300 Racibórz 2. Sędziszowska Fabryka Kotłów „SEFAKO” ul. Przemysłowa 9; 28-340 Sędziszów 3. Fabryka Palenisk Mechanicznych ul. Towarowa 11; 43-190 Mikołów 4. Zakłady Urządzeń Kotłowych „Stąporków” ul. Górnicza 3; 26-220 Stąporków 5. Krajowa Agencja Poszanowania Energii ul. Mokotowska 35; 00-560 Warszawa 6. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska ul. Powstańców 41 a; 40-024 Katowice
|
|
|
|
Przez co poza energetyką zawodową dysponuje ona kotłami o konstrukcjach pochodzących sprzed wojny i sięgających w zakresie kotłów o małych wydajnościach okresu wojen napoleońskich.
Której temat uzgodnił z nikim innym, jak z późniejszym prof. dr hab. Marcelim Baranem.
Jako, że inż. J. Kopydłowski został już wtedy przeniesiony z ówczesnego działu kotłów rusztowych, do działu kotłów pyłowych, ich opracowaniem zajmował się kolega ze studiów inż. Henryk Baron, a inż. J. Kopydłowski nie pamięta zarówno jaką wydajność miał kocioł w pracy dyplomowej, jak i kotły następnych projektów CBKK.
Jerzy Kopydłowski: Nowe krajowe konstrukcje kotłów opalanych olejem opałowym, Przegląd Mechaniczny, zeszyt 11 z 1962 r.
Jerzy Kopydłowski: Kotły montowane w fabryce, Przegląd Mechaniczny, zeszyt 1 z 1966 r.
Jakie tylko urządzenia kotła typu OR6,5-030 ulegały ciągłej awarii i jaką parodią były trwające cztery lata jego badania, to można zorientować się z załącznika 2 do części 5 opowieści. Jeśli kocioł akurat nie stał bezczynnie, to jak nie wysiadł narzutnik, to dozownik albo ruszt i tak na okrągło przez cztery lata - to nie jest opowiadanie dowcipów.
Dla najmniejszych kotłów olejowych i gazowych była to seria DMO (Jerzy Kopydłowski, Aniela Mitek: Kotły serii DMO konstrukcji krajowej opalane olejem opałowym i gazem, GPiE, nr 7/1967 r.); dla średnich kotłów była to seria DSO (Jerzy Kopydłowski, Aniela Mitek: Kotły serii DSO produkcji krajowej opalane olejem opałowym i gazem, GPiE, nr 11-12 /1966 r.); dla dużych kotłów była to seria DDO (Jerzy Kopydłowski: Kotły serii DDO konstrukcji krajowej opalane olejem opałowym i gazem, GPiE, nr 4/1970 r.; z każdej serii kotły (jako skonstruowane w 1965 r. w ramach zlecenia na typoszeregi kotłów o wydajności 4-140 t/h pary) zostały wyprodukowane przed zakończeniem badań kotła typu OR6,5-030, okazując się całkowicie sprawnymi konstrukcyjnie; montażu jednego z nich nadzorował w ówczesnym NRD mgr inż. Józef Wasylów i chyba tylko tam posiadł wiedzę o kotłach rusztowych (jego zdaniem, ma się rozumieć).
Jerzy Kopydłowski, Aniela Mitek: Nowe kotły rusztowe konstrukcji krajowej serii DSR, GPiE, nr 4/1968 r.
Pewni adresaci opowieści zdają przecież sobie sprawę z tego, że kotły wg wynalazku nr 61238 wystarczyłoby produkować z paleniskiem warstwowym. Na zastosowanie w nich paleniska narzutowego przyszedłby czas po całkowitym opanowaniu tej techniki spalania węgla przez inż. J. Kopydłowskiego w połowie lat osiemdziesiątych.
2