[050430] Ma gorzata Skowron - - DRAMA JAKO METODA NAUCZAN, Pedagogika


DRAMA JAKO METODA NAUCZANIA

I WYCHOWANIA .

Drama nawiązuje do Deweyowskiej koncepcji „Nowego Wychowania'' uzależniającej dobór treści i metod nauczania od możliwości psychicznych dziecka, jego zdolności percepcyjnych oraz wrodzonej potrzeby działania.

Drama jest sposobem poznawania świata za pomocą działania. Jest metodą pedagogiczną, w której wchodzenie w określone role , improwizacje nauczyciela i uczniów pozwalają kreować rzeczywistość. Opiera się na naturalnej skłonności człowieka do naśladownictwa i zabawy oraz umiejętności życia fikcją literacką. Ta - umowna przecież-fikcja dramy pozwala na otwarcie się, sprzyja zatem poznawaniu i rozwijaniu swoich możliwości. Służy więc realizacji nadrzędnego celu dramy, jakim jest rozwijanie człowieka, dokonywanie w nim pozytywnych zmian. Dzięki dramie można „bezboleśnie'' zmieniać złe nawyki w zachowaniu uczniów oraz uwrażliwić ich na problemy otaczającego świata.

Drama wdraża do samodzielności i aktywności. Z natury swej wyklucza represyjność, co przyczynia się do stwarzania bezpiecznej atmosfery. Na poziomie niższych klas nauczania cecha ta nabiera szczególnego znaczenia.

Drama rozwija wyobraźnię , fantazję, wrażliwość emocjonalną, a także plastykę ciała.

W dramie dziecko musi wczuć się w postać, działać, a nie grać [w odróżnieniu od teatru]. Jej uczestnicy działają bez scenariusza. Nauczyciel nastawia się głównie na przeżycia uczniów, co czyni poznanie bardziej trwałym. Dostarczając dziecku odpowiednich przeżyć, uczy się je właściwych reakcji wobec napotykanych w życiu trudności.

Uczenie i wychowanie przez dramę rozpoczynać należy od tego, co daje dziecku najwięcej zadowolenia . W pracy z małymi dziećmi można wprowadzić jakąś niespodziankę, zagadkę, elementy tajemniczości, niezwykłości.

Pamiętać należy również o tym, aby na pierwszych zajęciach wykorzystywać najprostsze techniki. Uniknie się w ten sposób zniechęcenia uczniów trudnościami i niepowodzeniami.

Wskazane jest również rozpoczynanie od pracy w małych grupach [parach], a potem stopniowe przechodzenie do większych pięcio- lub sześcioosobowych grup.

W dramie na ogół ćwiczenia ruchowe wyprzedzają słowa [monologi, dialogi]. Zatem najpierw gestem, mimiką twarzy uczniowie przedstawiają sytuację, którą potem wyrażą słowami.

KLASYFIKACJA DRAMY.

Według Gavina Boltona wyróżniamy cztery zasadnicze grupy zajęć z młodzieżą. Są to-cytuję:

  1. Proste doświadczenia:

wprawki dramatyczne,

ćwiczenia dramowe,

gry,

inne formy artystyczne.

  1. Gry dramowe.

  2. Teatr.

  3. Drama właściwa.

PROSTE DOŚWIADCZENIA- szczególnie przydatne na poziomie nauczania przedszkolnego i w pierwszych latach nauczania początkowego-są ćwiczeniami rozwijającymi wrażliwość zmysłów: słuchu, wzroku, dotyku, węchu. Są to:

A] Ćwiczenia rozwijające wrażliwość słuchową:

przymiotników.

B] Ćwiczenia rozwijające wrażliwość wzrokową-patrzenie.

C] Ćwiczenia rozwijające wrażliwość dotykową:

D]Ćwiczenia rozwijające wrażliwość smakową i węchową:

WPRAWKI DRAMATYCZNE polegają na odwoływaniu się do przypominania wrażeń: wzrokowych, słuchowych, smakowych, węchowych itp. W odróżnieniu od prostych doświadczeń, nie ma tu już bezpośredniego oddziaływania bodźców na analizatory. W tej grupie ćwiczeń można wyróżnić:

ĆWICZENIA DRAMOWE znajdują szerokie zastosowanie w nauczaniu początkowym. Do częściej stosowanych należą ćwiczenia typu:

GRY. Do tej grupy ćwiczeń zaliczone są wszelkiego rodzaju gry i zabawy sprzyjające integracji i aktywności. W nauczaniu początkowym mają one szczególne zastosowanie, jako że dzieci w młodszym wieku szkolnym dopiero uczą się współżycia i współdziałania w grupie.

A] Gry z wyobrażonymi przedmiotami. Ustala się, że każde dziecko ma inny przedmiot[piłkę, balon, rakietę, ringo] i na sygnał nauczyciela bawi się wyobrażonym przez siebie przedmiotem. Ćwiczenie to może mieć charakter konkursu polegającego na odgadnięciu nazw wyobrażonych przedmiotów, którymi bawią się uczniowie.

B] Gry w wyobrażonych sytuacjach, np. nauczyciel kładzie na stole kawałek skały zwracając się do ucznia:

-podejdź do tego przedmiotu i patrz w jaki sposób jakbyś podejrzewał, że jest to fragment pojazdu z innej planety,

-oglądasz go, bo cię bardzo zainteresował,

-lękasz się go, ten przedmiot cię zachwyca,

-jesteś bardzo zdziwiony tym co widzisz,

-bierzesz przedmiot do ręki: parzy cię, ziębi, gryzie, łaskocze itp.

C] Gry w wyobrażonej przestrzeni. Nauczyciel poleca uczniom wyjście z ławek mówiąc:

-Wyobraź sobie, iż jest mgła, zgubiłeś się w lesie, szukasz możliwości wydostania się z lasu. A teraz wyobraź sobie, że zabłądziłeś w górach w czasie śnieżycy, nagle słyszysz odgłosy kroków i...cieszysz się, że ktoś pomoże ci odnaleźć drogę[twoje reakcje, twój monolog];jesteś przestraszony-może to zbliża się groźny przestępca?[twoje zachowanie, mimika twarzy, ruchy dłoni, twój monolog].

D] Powstawanie z niczego. Nauczyciel zwraca się do ucznia wprost: Wyobraź sobie, że jesteś małym nasionkiem, które ktoś włożył do ziemi, kiełkujesz, rośniesz, stajesz się pięknym okazałym kwiatem, a teraz przyszła ulewa, kurczysz się, malejesz, podwijasz płatki itp.

INNE FORMY ARTYSTYCZNE:

-układanie opowiadań,

-tworzenie melodii do tekstów,

-tworzenie tekstów do melodii,

-ilustrowanie zwrotek wiersza wytworami plastycznymi,

-malowanie obrazów słowami.

-swobodny tekst,

-ilustrowanie muzyką opowiadania nauczyciela,

-tworzenie opowiadań do melodii-melodię należy dobierać w taki sposób, aby wystąpił punkt kulminacyjny, a następnie wyciszenie.

GRY DRAMOWE są najbliższe dramie właściwej. Mają swoje miejsce akcji, sytuację wyjściową. Uczestnicy akcji wchodzą w role. Całość ma charakter dramowy, np. na lotnisku oczekują rodziny osób lecących samolotem, który zaginął[zachowanie ludzi, dialogi].

DRAMA WŁAŚCIWA.

Drama różni się zasadniczo od teatru, jako że nie ma tu podziału na widzów i aktorów. Uczestnicy improwizują, zatem działają bez scenariusza, w teatrze aktorzy posługują się wyuczonym tekstem.

W dramie najważniejszy jest całościowy rozwój indywidualności człowieka. Jej istotą jest konflikt, zaś głównym sposobem pracy w dramie jest „bycie w roli''. Do podstawowych zadań nauczyciela przygotowującego dramę należy:

- ustalenie celów dramy uwarunkowanych: programem nauczania, formą dramy, możliwościami uczniów, dla których przygotowuje się dramę,

- ustalenie miejsca zdarzenia,

- ustalenie sytuacji wyjściowej, ukazującej fikcję dramatyczną,

- określenie ról dla nauczyciela i uczniów,

- przygotowanie materiałów do rozpoczęcia dramy.

TECHNIKI DRAMOWE - KONWENCJE RÓL.

Według Anny Dziedzic wyróżnia się cztery grupy technik, podkreślając, że jest to klasyfikacja pragmatyczna.

Są to, zdaniem autorki:

- typowe role [rozmowy w rolach, wywiady, improwizacje],

- konwencje rzeźby, obrazu, filmu,

- techniki plastyczno - manualne [rysunki, plany, makiety, modele],

- ćwiczenia głosowe i pisemne.

Głównym sposobem działania w dramie jest „bycie'' w roli. Istotnym jest również to, by w role wprowadzać uczniów powoli, pamiętając jednocześnie o konieczności budowania wiary w role.

W pracy z małymi dziećmi optymalną jest sytuacja, w której w role wchodzi również nauczyciel.

H.Machulska wyodrębnia pięć zasadniczych postaw nauczyciela występującego w roli. Są to, zdaniem autorki, następujące postawy: eksperta, wszechwiedzącego, przywódcy, występującego w różnych rolach, nic niewiedzącego.

ROZMOWA polegająca na dawaniu i przyjmowaniu odpowiedzi, stanowi najprostszą formę bycia w roli. Technika rozmowy w roli pozwala zrozumieć przeżycia, a jednocześnie sprzyja kształtowaniu mowności dziecka.

WYWIAD jest nieco inną odmianą pracy w roli. Może być dwuosobowy, a także z grupą osób, np. jeden uczeń występuje w roli dziennikarza przeprowadzającego wywiad z uczestnikami wyprawy polarnej, a pozostali uczniowie występują w roli uczestników tejże wyprawy. Wywiad sprzyja rozwijaniu myślenia oraz wyobraźni uczniów.

ĆWICZENIA PANTOMIMICZNE są często stosowaną formą pracy w roli z małymi dziećmi. Sprzyjają rozwijaniu plastyki ciała, koncentracji, fantazji itp.

IMPROWIZACJE oparte są często na osnowie opowiadania nauczyciela lub na podstawie utworu literackiego. Uczniowie działają w grupach, bez nastawiania się na efekty artystyczne.

INSCENIZACJA opiera się na wyraźnym podziale na widzów i aktorów. Uczniowie - aktorzy uczą się tekstów na podstawie scenariusza, a następnie działają pod kierunkiem reżysera [w tej roli najczęściej występuje nauczyciel]. W niższych klasach szkoły podstawowej inscenizacja znajduje zastosowanie w przygotowywaniu przedstawień okolicznościowych.

RZEŹBA może mieć kilka odmian. Najprostszą formę stanowi sytuacja, w której uczeń przyjmuje określoną pozę zastygając w bezruchu. Bardzo ważna jest tu wymowa ciała, gestu, mimiki twarzy. Innym wariantem rzeźby jest sytuacja, w której jeden z uczniów jest rzeźbiarzem ,a drugi materiałem.

ŻYWE OBRAZY to obrazy stworzone z ludzi. Najważniejsze zdarzenie zostaje uchwycone w najbardziej dramatycznym momencie i zatrzymane w bezruchu. Zamierają w bezruchu w momencie, np. wrzucenia śmieci do lasu. W żywym obrazie uczniowie uczą się współdziałania i koncentracji.

FILM - jego akcja może przebiegać w tempie zwolnionym lub przyspieszonym. Po chwilowym zatrzymaniu akcja toczy się dalej do następnej stop-klatki. W klasach początkowych bardziej przydatny jest film w zwolnionym tempie, który może być w każdej chwili zatrzymany lub cofnięty.

RYSUNEK jest techniką plastyczną, która znajduje szerokie zastosowanie w niższych klasach szkoły podstawowej. Może to być realistyczny, bądź fantastyczny portret postaci literackiej. Nie są tu wymagane szczególne uzdolnienia plastyczne, w każdym razie nie one są najważniejsze.

ĆWICZENIA GŁOSOWE spełniają ważną funkcję, zwłaszcza w nauczaniu języka ojczystego. Na początku dobrze jest wprowadzić ćwiczenia doskonalące rytm oddechowy, np. rozciąganie gumy-wdech, składanie jej-wydech.

Czynnikiem sprzyjającym doskonaleniu mowy jest również wykorzystywanie muzyki, np. uczniowie czytają teksty w rytm muzyki.

W tej grupie ćwiczeń znajdują się również zabawy polegające na naśladowaniu głosów zwierząt: ptaków, ssaków, owadów, a także odgłosów wydawanych przez przedmioty będące w ruchu, np. szelest kartek, przesuwanie krzeseł.

LIST jest jedną z form bycia w roli. Odczytanie listu bohatera literackiego może stanowić punkt wyjścia do poznania utworu oraz zrozumienia motywów postępowania postaci literackich. List może być następnie odczytany w rolach:

- bohatera, który napisał list,

- adresata,

- przyjaciela,

- adresata za kilka lat.

DZIENNIK lub PAMIĘTNIK może być odczytany jako świadectwo minionej epoki, np. w związku z omawianiem warunków życia ludzi w dawnych czasach.

PRZYKŁADOWY SCENARIUSZ ZAJĘĆ W KLASIE III

Z ZASTOSOWANIEM DRAMY.

Temat zajęć: Zbiorowe redagowanie twórczego opowiadania na podstawie

opowiadania nauczyciela, z zastosowaniem słownictwa dynami -

zującego akcję oraz wyrażającego stosunki czasowe.

Jednostka dwugodzinna.

Cele dydaktyczno-wychowawcze.

- kształtowanie umiejętności redagowania wielozdaniowej wypowiedzi, inspiro-

wanej opowiadaniem nauczyciela oraz ćwiczeniami dramowymi,

- przypomnienie struktury opowiadania,

- wzbogacenie słownictwa uczniów wyrazami wyrażającymi stosunki czasowe

oraz dynamizującymi akcję,

- rozwijanie wyobraźni, fantazji oraz plastyki ciała,

- kształtowanie umiejętności wyrażania uczuć gestem, mimiką twarzy.

Środki dydaktyczne: metalowe krążki, łyżki, ewentualnie instrumenty perkusyjne.

PRZEBIEG ZAJĘĆ:

1. Wprowadzenie do tematu-opowiadanie nauczyciela.

- Chcę opowiedzieć wam historię, która przydarzyła się wczoraj Markowi-waszemu rówieśnikowi:

Marek mieszka na skraju lasu. Uczęszcza do szkoły położonej około 2 km od domu. W drodze powrotnej ze szkoły chłopiec usłyszał niezwykły dźwięk. Ów dźwięk nie przypominał ani głosu ludzkiego, ani znanych Markowi głosów zwierząt. W pewnym momencie chłopiec zorientował się, że tajemnicze odgłosy otaczają go ze wszystkich stron i stają się coraz silniejsze. Przypominają dźwięki wydawane przez metalowe przedmioty. Chłopiec bardzo się przestraszył, nie wiedział co robić.

2. Ćwiczenia dramowe:

a) ćwiczenia głosowe - przedstawianie głosem dźwięków słyszanych przez

Marka.

Ćwiczenie można wzbogacać grą z użyciem metalowych przedmiotów lub

instrumentów perkusyjnych.

b) Etiudy pantomimiczne - przedstawianie gestem, mimiką stanów uczucio-

wych Marka.( gradacja uczuć).

c). Konstruowanie opowiadania przez uczniów ustawionych w kole ( opowiada-

nie rozpoczyna nauczyciel).

N.- Wczesnym popołudniem Marek wracał ze szkoły do domu. Nagle ...

Dalszy ciąg opowiadania tworzą kolejni uczniowie.

3. Przygotowanie do zbiorowego układania i zapisywania opowiadania.

a). Zgromadzenie słownictwa wyrażającego stosunki czasowe oraz

dynamizującego akcję, np.:

Wczesnym popołudniem, potem, wkrótce, następnie, z kolei, wtem, nagle, niespodziewanie, pędem, szybciej, raptem itp.

b). Przypomnienie struktury opowiadania - według T.Jóźwickiego.

I. Wstęp - Co było najpierw, czyli od czego wszystko się zaczęło?

  1. Rozwinięcie - Co się wydarzyło?