Układ naczyniowy

Tętnice sprężyste

Aorta, tt. szyjne, pachowe, biodrowe

- w ścianie więcej włókien sprężystych (elastyna) niż mięśniowych.

- dzięki dużej podatności gromadzą objętość wyrzutową przy niewielkim wzroście ciśnienia

- rytmiczny wyrzut zostaje przekształcony w przepływ ciągły pulsacyjny

Tętnice obwodowe

• Typu mięśniowego

• Im dalej od serca tym więcej włókien mięśniowych

• Stosunkowo duże światło naczyń w porównaniu do grubości ściany

• Rozdzielają krew do poszczególnych narządów

Tętniczki

• Gruba ściana z mięśni gładkich

• Mały przekrój wewnętrzny

• Tu największy spadek ciśnienia krwi

• Tu odbywa się regulacja przepływu narządowego, przez zmiany oporu naczyniowego

• Przepływ pulsacyjny zamieniony w ciągły

Na przepływ wpływają

• Napięcie współczulne

• Ciśnienie tętnicze

• Miejscowe stężenie metabolitów

• Hormony

• Mediatory tkankowe (histamina, tromboksan, prostaglandyny)

Autoregulacja przepływu

• Pozwala utrzymać stały przepływ przez narząd w szerokich granicach ciśnienia tęt.

• Najlepiej rozwinięta w mózgu, sercu, mięśniach

• Teoria metaboliczna (niski przepływ - wzrost stężenia metabolitów, które rozszerzają naczynia, (CO2, H+, adenozyna)

• Teoria miogenna (mięśnie gładkie kurczą się w odpowiedzi na rozciąganie przy wzroście RR)

Mikrokrążenie

• Metaarteriole - wysokooporowe tętniczki przedwłośniczkowe

• Zwieracze przedwłośniczkowe (na granicy metaarteriol i włośniczek)

• Naczynia włosowate gdzie zachodzi transport między ukł. Krążenia a płynem tkankowym

• Żyłki pozawłośniczkowe, o dużej przepuszczalności

Reakcja naczynioruchowa

• Polega na zmianie przepływu włośniczkowego

• W spoczynku przepływ przez 1 - 10 % naczyń włosowatych

• Podczas wzmożonej aktywności metabolicznej narządu przepływ wzrasta wielokrotnie

Naczynia włosowate

• Okienkowate - w ścianie okienka, ułatwiające transport płynów (kłębki nerkowe, jelita)

• O ścianie nieciągłej - duże szczeliny ułatwiające przenikanie dużych cząsteczek (śledziona, wątroba, szpik)

• O ścianie ciągłej - otworki nie większe niż 400 nm (większość tkanek)

• Bariera krew-mózg - najszczelniejsze, przenikają tylko najmniejsze cząsteczki lub transport czynny

Sródbłonek naczyń włosowatych

• Komórki spoczywają na błonie podstawnej

• Uczestniczy w transporcie przez ścianę naczynia

• Uczestniczy w regulacji przepływu narządowego:

• reaguje na kininy (bradykinina), rozszerzające i zwiększające przepuszczalność naczyń

• -uwalnia tlenek azotu (NO), silnie rozszerzający naczynia włosowate

Transport przez ścianę naczyń

• Odbywa się głównie we włośniczkach i żyłkach pozawłośniczkowych, na pow. ok. 700 m2

• Na drodze - dyfuzji

- filtracji

- transportu aktywnego (pęcherzykowego)

Dyfuzja

• To podstawowy mechanizm wymiany

• Poprzez otworki, szczeliny i komórki śródbłonka

• Najszybciej małe cząsteczki (O2, CO2, H2O, glukoza)

• Większe (np. albuminy) wolno lub wcale

Filtracja

• Przemieszczanie wody z rozpuszczonymi w niej substancjami

• Zgodnie z gradientem ciśnienia hydrostatycznego

• Przeciwnie do gradientu ciśnienia onkotycznego

Ciśnienie hydrostatyczne

• W naczyniach (średnio 30-45 mmHg) jest siłą napędową filtracji

• Jego spadek powoduje odwrócenie kierunku filtracji (autotransfuzja)

• Jego wzrost (w nadciśnieniu, zastoju żylnym) sprzyja nadmiernej filtracji - obrzęki

• Tkankowe - działa w przeciwnym kierunku - podwyższone w obrzękach

Ciśnienie onkotyczne krwi

• Jest to ta część (0,005%) ciśnienia osmotycznego krwi, którą generują substancje wielkocząsteczkowe (białka osocza), które nie przechodzą przez ścianę naczyń

• Prawidłowo 25-27 mmHg

• Jest siłą napędową reabsorpcji płynu do żyłek pozawłośniczkowych

Fizjologicznie

Pc > Pi + πc

• Pc - ciś. hydrostatyczne włośniczkowe

• Pi - ciś. Hydrostatyczne tkankowe

• πc - ciś. onkotyczne krwi

Układ żylny

• Naczynia cienkościenne, mało elastyny i mięśni gładkich

• Wyposażone w zastawki, uniemożliwiające cofanie się krwi

• Niewydolność zastawek - przeciek wsteczny - ↑ ciśnienia hydrostatycznego we włośniczkach dolnych części ciała - obrzęki

• Żylaki - workowato poszerzone żyły + niewydolność zastawek

Funkcje

• Pojemnościowa - 65 - 75 % objętości krwi

• Powrót krwi - z tkanek do serca

- z płuc do lewego przedsionka

- z pozostałych tkanek do prawego

Zwiększają powrót żylny

• Zwężenie naczyń żylnych (wzrost napięcia współczulnego, katecholaminy egzogenne)

• Pompa mięśniowa (skurcz mięśni szkieletowych)

• Oddech spontaniczny (ujemne ciśnienie w klatce piersiowej w fazie wdechu)

Zmniejszają powrót żylny

• Pionizacja - powoduje przesunięcie ok. 500 ml krwi z krążenia płucnego do żył kończyn

• Wentylacja ciśnieniem dodatnim, PEEP, próba Valsalvy

Układ limfatyczny

• Układ naczyń niskociśnieniowych, zaopatrzonych w zastawki

• Odprowadzają nadmiar płynów tkankowych wraz z cząsteczkami białek do układu krążenia (jedyna droga powrotu albumin)

• Dzięki pompie mięśniowej i skurczom dużych naczyń limfatycznych

• Ok. 2 l płynu i 200 g białka na dobę

Krążenie wieńcowe

• Prawa i lewa tętnica wieńcowa

• Ich duże gałezie biegną powierzchownie (tętnice nasierdziowe), oddając gałązki wnikające w mięsień sercowy

• Krew żylna spływa do prawego przedsionka (żyłą wieńcową), prawej komory (z dorzecza pr. tętnicy wieńcowej), lewej komory (żyły Tabezjusza) - przeciek anatomiczny

Przepływ wieńcowy

• Spoczynkowy 60 - 80 ml/min (5% CO)

• Zmienia się wraz z cyklem serca:

- w czasie skurczu m. komór maleje (tętnice zaciskane)

- największy w fazie rozkurczu izowolumetrycznego (przed otwarciem zastawki aorty) - gdy ciś. w aorcie wysokie a mięsień w rozkurczu

Regulacja przepływu stosownie do zapotrzebowania metabolicznego

• Zużycie tlenu w mięśniu sercowym jest już w spoczynku 2x wyższe niż przeciętne (50%, przy średnim 25%) - brak rezerwy

• Na zwiększone zapotrzebowanie reaguje zwiększeniem przepływu, a nie zwiększeniem wykorzystania tlenu dostarczonego przez hemoglobinę

Mechanizmy regulacji

• Metaboliczna - przez wzmożone uwalnianie ADENOZYNY, która silnie rozszerza naczynia wieńcowe

• Aktywacja układu współczulnego powoduje rozszerzenie naczyń wieńcowych - więcej receptorów β niż α-adrenergicznych

Krążenie mózgowe

• Mózg wymaga ciągłego przepływu!

• Zatrzymanie na 10s - utrata przytomności, powyżej 3-4 min - zmiany nieodwracalne

• Tętnice szyjne i kręgowe tworzą koło tętnicze mózgu, od niego tętnice mózgowe

• Przepływ ok. 750 ml/min (15% CO)

Autoregulacja !

• Utrzymuje stały przepływ w szerokich granicach RR (80 - 180 mmHg)

• Upośledzona z wiekiem (miażdżyca)

• Rozszerzenie naczyń gdy wzrasta stężenie CO2 i H+ (↓ pCO2 zwęża)

Ciśnienie perfuzyjne mózgu

CPP = MAP - ICP

• CPP - cerebral perfusion pressure

• MAP - mean arterial pressure

• ICP - intracranial pressure

Odruch Cushinga

Polega na odruchowym wzroście ciśnienia tętniczego w odpowiedzi na wzrost ciśnienia śródczaszkowego

(wzrost ICP prowadzi do niedotlenienia mózgu, w tym ośrodka krążenia w rdzeniu przedłużonym - pobudzenie ośrodka).

Przepływ przez mięśnie szkieletowe

• Spoczynkowy 1,5 - 6 ml/100g/min

• Wysiłkowy do 80 ml/100g/min

• Większy przez mięśnie, gdzie przeważają włókna mięśniowe czerwone

Metaboliczna regulacja przepływu

• Podczas pracy wzmożone uwalnianie czynników rozszerzających:

- CO2

- H+

- K+

- adenozyna

- kwas mlekowy

• Spadek pO2

Próg anareobowy

• Oznacza poziom wysiłku, po przekroczeniu którego zachodzi - równolegle do tlenowej - glikoliza beztlenowa.

• Gdy zużycie tlenu przekracza 60% maksymalnego

• Skutek - wzrost stężenia kwasu mlekowego

Krążenie skórne

• Gęsta sieć arterioli i metaarterioli (receptory α i β po równo)

• Pętle naczyń włosowatych - duża powierzchnia wymiany ciepła

• Anastomozy tętniczo-żylne - połączenia niskooporowe, by krew mogła ominąć sieć naczyń włosowatych ( tylko receptory α)

Funkcja termoregulacyjna skóry

• Zatrzymanie ciepła przez zmniejszenie przepływu skórnego

• Oddawanie ciepła przez zwiększenie przepływu, co powoduje wzrost promieniowania, przewodzenia i parowania (gdy temp. ciała < temp. otoczenia to wzmożone parowanie potu).

57