Ludność

Definicja obywatelstwa

• szczególny węzeł prawny łączący jednostkę z państwem

• swoboda regulacji obywatelstwa w prawie krajowym

• możliwość ograniczenia przez zobowiązania międzynarodowe, np. Europejska Konwencja Rady Europy z 1997 r. o obywatelstwie

• zasada efektywności jako gwarancja pełnej realizacji istoty obywatelstwa (kazus Nottebohma)

• dwustronne obowiązki: państwo-obywatel, obywatel-państwo

Nabycie i utrata obywatelstwa

• pierwotny i wtórny, sposób nabycia obywatelstwa

• ius sanginis, ius soli, naturalizacja, służba wojskowa, wstąpienie do służby publicznej danego państwa, zawarcie małżeństwa, adopcja, opcja, repatriacja

• art. 34 ust. 1 Konstytucji RP oraz Ustawa o obywatelstwie polskim z 10 lutego 1962

• utrata obywatelstwa - prawo krajowe

• art. 34 ust. 2 Konstytucji

• art. 7 EKO - możliwość utraty obywatelstwa ex lege jedynie w określonych sytuacjach

Podwójne obywatelstwo

• prawo międzynarodowe nie wyklucza możliwości posiadania dwóch lub więcej obywatelstw - jednak stan niepożądany, którego powinno się unikać

• zasadniczo nabycie obywatelstwa powinno prowadzić do utraty obywatelstwa poprzedniego

• obowiązek odbycia służby wojskowej w siłach zbrojnych tylko jednego państwa

• metody rozstrzygania konfliktów ustaw o obywatelstwie: zasada wyłączności obywatelstwa, zasada efektywności

Bezpaństwowość

• apatryda - osoba, która na gruncie obowiązującego prawa nie posiada obywatelstwa żadnego państwa

• prawo międzynarodowe dąży do ograniczenia takich sytuacji

• status bezpaństwowców: Konwencja nowojorska z 1954 r. o statusie bezpaństwowców oraz Konwencja z 1961 r. w sprawie zredukowania i wyeliminowania przypadków bezpaństwowości

Obywatelstwo UE

• instytucja wprowadzona do prawa UE przez TUE

• charakter prawny obywatelstwa UE: akcesoryjny, zależny od obywatelstwa krajowego państw członkowskich UE, dynamiczny

• prawa obywateli UE: swoboda przemieszczania się i osiedlania, czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach samorządowych w państwie zamieszkania a nie obywatelstwa, czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do PE w państwie zamieszkania a nie obywatelstwa, prawo do opieki dyplomatycznej i konsularnej w państwie trzecim, prawo petycji do PE, prawo skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich UE, prawo dostępu do dokumentów Rady UE, PE i KE, prawdo do dobrej administracji

Ochrona mniejszości

• ochrona mniejszości obejmuje jednostki należące do mniejszości

• mniejszości muszą być mniej liczne niż pozostała część danej społeczności, aczkolwiek na określonej części terytorium mogą dominować muszą przejawiać świadomość i chęć zachowania własnej odrębności, muszą być lojalne w stosunku do państwa, którego są obywatelami i mieszkańcami

• Konwencja ramowa Rady Europy z 1995 r. o ochronie mniejszości

• ustawa z 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym

Cudzoziemcy

• cudzoziemiec to przebywający w danym państwie obywatel obcy, korzystające z ochrony dyplomatycznej „swojego” państwa

• o sytuacji prawnej cudzoziemców rozstrzyga prawo wewnętrzne poszczególnych państw, z zastrzeżeniem ewentualnego związania powszechnym prawem międzynarodowym lub umowami międzynarodowymi

• cudzoziemiec powinien być traktowany jako pełnoprawny podmiot prawa

• cudzoziemcy maja prawo do posługiwania się własnym językiem, zachowania własnej kultury, swobody przekonań, sumienia i wyznania, pokojowego manifestowania i zrzeszania się

• brak obowiązku dopuszczenia cudzoziemców na swoje terytorium

Problem statusu uchodźcy

• dwa podejścia: traktowanie narodowe i standard minimum określony prawem międzynarodowym

• uprzywilejowania - ochrona dyplomatyczna

• możliwość dyskryminacji w stosunku do własnych obywateli

• możliwość różnicowania między cudzoziemcami (KNU)

• udział w życiu gospodarczym

• ustawa z 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach

• Konwencja genewska z 1951 r. w sprawie statusu prawnego uchodźców wraz z Protokołem nowojorskim z 1967 r.

• traktowanie narodowe i klauzula najwyższego uprzywilejowania

• zasada non-refoulment - art. 33 Konwencji genewskiej

• bezpieczny kraj pochodzenia, bezpieczny kraj trzeci, wnioski arylowe oczywiście bezzasadne

• azyl dyplomatyczny - wyrok MTS z 1950 r.: „Uchodźca znajduje się na terytorium państwa, gdzie przestępstwo zostało popełnione. Decyzja przyznania azylu dyplomatycznego powoduje derogację suwerenności tego państwa. Wyłącza przestępcę z jurysdykcji terytorialnej państwa i stanowi interwencję w sprawy należące do wyłącznej kompetencji państwa. Takie wyłączenie suwerenności terytorialnej nie może być uznane, chyba że w każdym poszczególnym przypadku mogła być ustalona jego podstawa prawna”