STOPA KOŚLAWO-PŁASKA
(pedes valgo-planti statici)
Rozwój stopy płasko koślawej statycznej, charakteryzuje się obniżeniem lub zanikiem łuku podłużnego i poprzecznego stopy, koślawością tyłostopia i odwiedzeniem przodostopia.
PATOLOGIA
Obciążenie przyśrodkowej części stóp (np. podczas obrotu zewnętrznego kończyn) powoduje pronację pięt oraz uniesienie obwodowych części I kości śródstopia.
Wada ta wynika z osłabienia i przeciążenia stóp oraz nie wydolności jej układu mięśniowo- więzadłowego.
Stopy koślawo - płaskie mogą stanowić jeden z elementów zespołu przeciążeń i niedomogi statyczno-dynamicznej na obwodzie układu podpórczego człowieka.
OBRAZ KLINICZNY
Zniekształcenie te, zawsze obustronne może powstawać w rozmaitych grupach wieku, różniąc się swą etiologią,
zmianami patologicznymi oraz rokowaniem.
Małe dzieci:
U dzieci rozpoczynających chodzenie stopy płaskie nie stanowią jednostki chorobowej. W celu utrzymania równowagi przy rozpoczynaniu chodzenia dziecko obciąża kończyny dolne w rozkroku , koordynacja mięsni stabilizujących stopę jest w tym wieku wysoce niedostateczna, zaś grupa warstwa tkanki tłuszczowej zaciera kontury szkieletu. To powoduje wydatne spłaszczenie stóp u małych dzieci-zanika to zjawisko od 4-5 roku życia.
Dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym:
Tu wyróżniamy 2 typy stopy płasko-koślawej
1)stopy typu wczesnodziecięcego , które pozostały otłuszczone, wiotkie i słabe.
2)stopy o prawidłowej strukturze, szczupłe ,o nadmiernej ruchomości stawów i niedomodze mięśni statycznych. W tym okresie dzieci często skarżą się na ból stóp.
Dzieci starsze i młodzież:
Zniekształcenie koślawo - płaskie może stanowić jeden z objawów ogólnej wadliwej postawy ciała. U osób tych dochodzi często do dysproporcji miedzy szybkim rośnięciem kośćca a znacznie wolniejszym rozwojem układu mięśniowego. Zniekształcenie te pojawią się także po dłuższej chorobie związanej z długotrwałym leżeniem .
Dorośli:
Stopy różnią się większym stopniem utrwalenia, częstszym występowaniem zaburzeń w krążeniu i pojawianiem się zmian zniekształcających w najbardziej przeciążonych stawach, najczęściej stawach stępu.
Zaburzenia w krążeniu współistnieją bardzo często ze zmianami zniekształcającymi stawy stępów osób starszych.
Zmiany zniekształcające lokalizują się najczęściej w stawach skokowo-piętowym i skokowo-łódkowym, prowadząc do stopniowego ograniczenia ruchów i przykurczu w wadliwym ustawieniu. Zniekształcenie chodu i bóle występujące na tym tle mogą powodować znaczny stopień inwalidztwa.
*Co powoduje , że u kobiet zniekształcenie koślawo-płaskie stóp występuje częściej niż u mężczyzn:
Słabsza budowa stóp kobiet
częstsze używanie niefizjologicznego obuwia (skrępowanie ruchów przodostopia i palców, uniesienie pięt na wysokich obcasach)
przeciążenie układu podpórczego w okresie macierzyństwa,
szczególnie zaś zmiany inwolucyjne w okresie przekwitania
U dzieci nie występują dolegliwości bólowe, chód może być jednak ociężały wskutek braku czynnej fazy odbicia. Czasem dziecko ociera wzajemnie przyśrodkowe kostki goleni. Zniekształcenia te są obustronne, symetryczne.
Stopę płaską możemy podzielić na objawową i bez: objawową. Do objawów należą:
Ból
zmniejszona wydolność statyczna,
zaburzenia parametrów chodu
inne dysfunkcje narządu ruchu.
Tak zwana bezobjawowa stopa plaska, określana inaczej stopą płasko- koślawą statyczną, jest najczęściej występującą postacią zniekształcenia. Poza typowymi objawami charakteryzuje się prawidłową pełną ruchomością stopy, brakiem dolegliwości oraz zaburzeń morfologicznych.
I. Zniekształcenie płasko-koślawe bezobjawowe
1. Stopa płasko-koślawa wiotka
Stopa płasko-koślawa statyczna jest jednym z najczęściej rozpoznawanych zniekształceń stóp u dzieci.
Zniekształcenie widoczne jest głównie w pozycji stojącej, podczas pełnego obciążania stopy. Zwraca wówczas się uwagę na obniżenie lub zniesienie sklepienia podłużnego stopy oraz niewielką koślawość stępu. Do powstania zniekształcenia wpływają zarówno osobnicze czynniki wewnętrzne do których należy zaliczyć jakość tkanki łącznej, jak i środowiskowe jak i warunki kulturowe i środowiskowe, a mianowicie używanie obuwia, a tym samym utrata naturalnego kontaktu podeszwy z ziemią.
Badania przeprowadzone wśród Hindusów chodzących boso wykazały niższy odsetek osób ze spłaszczeniem sklepienia podłużnego stopy.
Stopa płasko-koślawa statyczna wiotka w wieku dziecięcym jest zjawiskiem fizjologicznym.
Skutkiem wiotkości , które sprzyja powstawaniu zniekształcenia jest rozciągnięcie więzadła piętowo-łódkowego podeszwowego więzadeł w stawach śródstopia i przodostopia.
II. Zniekształcenia płasko-koślawe objawowe
1.Stopa płasko-koślawa statyczna ze skróceniem ścięgna Achillesa
U dzieci występuje przykurcz mięśnia brzuchatego łydki, brak zgięcia grzbietowego stopy w stawie skokowo-goleniowym przy wyprostowanym kolanie.
Łatwo zauważyć. że zgięcie grzbietowe stopy w stawie skokowo-goleniowym jest możliwe wyłącznie w koślawym ustawieniu stępu. Koślawość stóp widoczna jest nieomal natychmiast po rozpoczęciu chodzenia. Nie wiadomo, czy jest to zniekształcenie wrodzone, czy też nabyte (wtórne).
2.Stopa płasko-koślawa utrwalona
Zniekształcenie płasko-koślawe statyczne wiotkie lub ze skróceniem ścięgna Achillesa z biegiem lat może zamienić się w strukturalne.
Pojawiają się zmiany zwyrodnieniowe stawów, a wraz z nimi problem z doborem obuwia oraz dolegliwości bólowe stóp.
Chorzy ci najlepiej czują się w obuwiu o grubej i sprężystej podeszwie oraz wyższym obcasie, którego kształt zapewnia przenoszenie ciężaru przez zewnętrzny brzeg stopy.
III. Stopa płasko-koślawa przykurczona
Wrodzone połączenia (synostozy) kości stępu
Synonimem tego zniekształcenia jest stopa płasko-koślawa z przykurczeniem (spazmem) mięśni strzałkowych lub rzadziej mięśnia piszczelowego przedniego lub tylnego.
Zniekształcenie pojawia się nagle w ciągu kilku tygodni/miesięcy w prawidłowo ukształtowanej stopie, najczęściej pomiędzy 7. a 12. rokiem życia. Bardzo znaczącym objawem jest ból w obrębie stopy oraz przykurcz lub wzmożone napięcie/spazm wspomnianych mięśni.
Występuje ograniczenie ruchu w stawie podskokowym. Próba wymuszenia tego ruchu objawia się bólem.
WRODZONA STOPA PŁASKA
Wrodzona stopa płaska z pionowym ustawieniem k. skokowej, zwana również stopą suszkowatą.
Występuje ona jedno- lub obustronnie, niekiedy w zespole z innymi wadami.
* Najbardziej charakterystycznymi i stałymi jej cechami są:
zniesienie a nawet suszkowate wygięcie sklepienia podłużnego stopy, którego najniższy punkt tworzy głowa k. skokowej i wyrostek przedni k. piętowej,
utrwalone pionowe ustawienie k. skokowej,
zwichnięcie grzbietowe k. łódkowatej.
końskie ustawienie k. piętowej.
Obraz kliniczny
Stopa suszkowata stanowi głównie problem oszpecenia kosmetycznego uraz konfliktu z obuwiem komercyjnym . Przynajmniej w wieku dziecięcym stopa ta nie powoduje dolegliwości bólowych ani też ograniczenia wydolności chodu. Dolegliwości pojawiają się przeważnie w wieku doroslym często z powodu bolesnych modzeli . Występuje ograniczenie ruchów stępu.
Wykazuje odmiany kliniczne
W lżejszej poslaci stęp ustawiony jest ortostatycznie lub nieco koślawo, w cięższej wyraźnie koślawo. Przodostopie może być ustawione w pozycji pośredniej
między przy- i odwiedzeniem z tendencją do supinacji lub ustawiać się w znacznym odwiedzeniu z równoczesną pronacją.
Scięgno piętowe (Achillesa) jest z reguły skrócone. podobnie ścięgna mm. strzałkowych. długich prostowników palców oraz piszczelowego przedniego wykazuje podczas próby nawrotu i zgięcia podeszwowego stopy różny stopień skrócenia. w zależności od odmiany wady.
2.obraz radiologiczny
Kość skokowa stoi prawie pionowo w widełkach stępu.
Kość piętowa kształtem przypomina sabot holenderski i ustawiona jest poziomo lub końsko. W stopie, w której widoczna jest k. łódkowata, stwierdza się grzbietowe przemieszczenie na szyjkę k. skokowej.
Widoczne jest na zdjęciu bocznym grzbietowe przemieszczenie k. klinowatej III i kk. śródstopia w stosunku do głowy k. skokowej.