Piotr Łubiński

„Ochrona rannych, chorych i rozbitków w świetle I i II konwencji genewskiej”

1. Wstęp

1). Konieczność wojskowa

2). Proporcjonalność

3). Rozróżnienie

4). Ograniczenie

2. Kwestia humanitarnego traktowania

Obowiązek humanitarnego traktowania oznacza to by wszystkie bezbronne osoby były traktowane w sposób godny i zgodny z uznawanymi standardami humanitarnego traktowania.

Uzupełnieniem Konwencji Genewskich jest Protokół Dodatkowy I z 1977 r. (PD I), którego art. 75 zawiera niemalże skondensowaną wersję Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Znajduje się tam postanowienie, zgodnie z którym “wszystkie osoby znajdujące się w mocy jednej ze stron konfliktu powinny być we wszystkich okolicznościach traktowane humanitarnie i to bez względu na kolor skóry, płeć, język itp.”.

Zakaz tortur jak we wszystkich traktatach, konwencjach czy też w wielu konstytucjach ma charakter bezwzględny tj. nie ma wartości nadrzędnej mogącej usprawiedliwić tortury. Tortury zawsze stanowią naruszenie Konwencji Genewskich i stanowią albo zbrodnie wojenne, albo stanowią czynnik konstytuujący inne najpoważniejsze naruszenia MPH, takie jak zbrodnie przeciwko ludzkości lub też ludobójstwo.

Ranni, chorzy i rozbitkowie:

Powyższe kwestie są regulowane w tzw. I Konwencji Genewskiej dotyczącej “Polepszenia losu rannych i chorych w armiach czynnych oraz II Konwencji o „Polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu”, jak również w Konwencji Genewskiej IV oraz Protokole Dodatkowym I w części II pt. „Ranni, chorzy i rozbitkowie”.

.

Chorzy i ranni kombatanci:

Zasada równego traktowania zgodnie z art. 8 PD I.

Rozbitkowie:

Rozbitek - uregulowania w art. 13 KG II i art. 8 PD I, który zawiera szerszą definicję:

„Rozbitek oznacza osobę cywilną lub wojskową, która w wyniku wypadku, jaki spotkał ich samych lub przewożący je statek wodny lub powietrzny, znajdują się w niebezpieczeństwie na morzu lub na innych wodach i powstrzymują się od wszelkich działań wrogich”.

Ponadto art. 10 PD I obejmujący rozbitków (morskich i lądowych) stwierdza, iż;

„Wszyscy ranni, chorzy i rozbitkowie, niezależnie od tego do jakiej Strony należą, powinni być szanowani i chronieni”.

Zasada równości traktowania:

Art. 12 KG I stanowi, iż;

„Chorzy i ranni będą szanowani i chronieni we wszelkich okolicznościach; zabronione są wszelkie zamachy na ich życie i zdrowie; będą oni leczenie i traktowani w sposób humanitarny”.

Rozróżnienie na osoby cywilne i wojskowe:

Art. 8 Protokołu Dodatkowego I

Ochrona chorych i rannych (jednostek medycznych) - ustanie ochrony w sytuacji, gdy podejmują działania wrogie.

Akcje odwetowe:

Akcje takie skierowane przeciwko rannym, chorym i rozbitkom są zakazane na mocy art. 46 KG I, art. 47 KG II oraz art. 29 PD I, ranni winni być również chronieni przed rabunkiem i złym traktowaniem, co przewiduje art. 15 KG I, art. 18 KG II, art. 11 PD I oraz art. 8 PD II.

Obowiązek zbierania chorych i rannych z pola walki:

Identyfikacja:

Jednostki i zakłady medyczne:

Art. 8 lit.(e) PD I rozszerza definicję jednostek medycznych włączając do niej wszystkie zakłady zorganizowane do niesienia pomocy, zarówno cywilne, jak i wojskowe.

Jednostki takie nie mogą być użyte do działań szkodliwych wobec nieprzyjaciela (art. 21 KGI, 34 KG II, 19.1 KG IV, 13 PD I, 11.2 PD II).

Czas pełnienia funkcji tego rodzaju jednostek określają art. 19 KG I, 57.1 KG IV, 14 PD I.

Ochrona pojazdów:

Lotnictwo medyczne:

Statki szpitalne:

Personel medyczny:

Zasadą jest, iż personel medyczny cywilny i wojskowy jest uprawniony do szczególnej ochrony. Oznacza to, iż nie może być atakowany, a także nie powinno im się zabraniać wykonywać ich funkcji. Potwierdzają ochronę art. 23.1 i 24 KG I, art. 37 KG II, art. 14 KG IV, art. 15 PD I oraz art. 9,10 i 11 PD II.

W skład personelu medycznego wojskowego, którego nie zaliczamy do kombatantów, wchodzi:

Brak uprawnienia do szkodzenia przeciwnikowi.

Członkowie stowarzyszeń pomocowych, takich jak Czerwony Krzyż czy Zakon Maltański, są traktowani jak personel wymieniony w art. 24 KG I.

Osoby należące do personelu medycznego nie są pojmane („captured”) a jedynie zatrzymane („retained”). Zatrzymany personel powinien wykonywać swoje funkcje najlepiej wobec jeńców wojennych „własnych”. Służby te podlegają władzom sił, które je zatrzymały, art. 28 i 30 KG I.

W sytuacji, gdy personel nie jest konieczny do pełnienia swych funkcji, np. państwo-strona zapewnia właściwy poziom pomocy medycznej, personel zatrzymany powinien być niezwłocznie repatriowany (art. 30 KG I i art. 37 KG II, art. 27 i 32 KG I oraz 9.2 PD I).

Personel medyczny wojskowy nie stały (sanitariusze, noszowi) - art. 29 i 5 KG I.

Uzbrojenie:

Personel medyczny może być uzbrojony w zakresie służącym do własnej obrony (art.35 KG II, art. 13 i 15 PD I).

Strefy i miejscowości sanitarne:

Strefy zdemilitaryzowane:

Stanowią rozwinięcie stref zneutralizowanych - art. 15 IV KG zawiera przesłanki, jakie muszą być spełnione dla takiej strefy:

Znak rozpoznawczy:

Kamuflowanie miejsc oznaczonych znakiem czerwonego krzyża.

Patrz art. 40 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. czy też art. 3 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 listopada 1950 r.

4