W1
Chów i hodowla bydła
Rodzina: Pustorogie
Podrodzina: Bydłowate
Rodzaj: Bawoły
Bawół Azjat
Bawół Afryk
Rodzaj: Bydło
Rząd: Parzystokopytne
Przyrost rogu do 5mm/mc
Najczęstsze choroby racic:
zanokcica (stany zapalne skóry między racicami)
wrzód podeszwy
gnicie rogu
Przegląd racic 2 razy w roku.
Rząd: Przeżuwacze
Żołądek: trawieniec, czepiec, żwacz
Przeżuwacz potrafi powtórnie przerzuć pokarm. Kw. Tłuszczowe pokrywają 60-70% do zużycia energii.
Bydło - musi dostać pasze włóknistą (bo żwacz pracuje) -> przeżuwacz rzeczywisty
Krowa wysoko wydajna -> 6-7 ton/rok
- pasza treściwa -> ziarna zbóż + pasza włóknista -> aby prod. była wysoka
Rodzaj: Bawoły
Gatunek: Bawół Azjatycki
Ok. 150mln bawołów użytkuje się gospodarczo. Zwierzę robocze, mięsne, mleczne.
Rodzaj: Bydło
Gatunek: Żubr
Żubronie -> mieszańce międzygatunkowe z bydłem
Gatunek: Bizon
Mieszańce z bydłem rasy: catallo, beefalo (3/8 genów bizona)
Gatunek: Tur
Podrodzaj: Taurina
Rodzaj: Bydło
Pojawił się w peistocenie. Buhaj: 175-185 (do 200cm), masa: 800-1000, rogi 50-80cm.
Gatunek: Tur
Podgatunek: Zebu
Dobre przystosowanie do życia w gorącym klimacie -> bydło garbate.
Znaczenie gospodarcze bydła.
W chowie można wykorzystać użytki zielone, które często są optymalnymi lub jedynymi sposobami zagospodarowania ziemi. Główne użytkowanie bydła: mleczne i mięsne. Produkcja mleka to bardzo efektywny sposób przetwarzania białka roślinnego w wartościowe białko zwierzęce (z 100g b. roś. Wysokowydajna krowa może wyprodukować 50g b. zw.)
Mleko:
- bogate źródło Ca o najwyższej biodostępności i optymalnym stosunku Ca/P
- źródło witamin (B2)
- posiada działanie antybakteryjne i antynowotworowe
- utrzymuje właściwy stosunek frakcji cholesterolu LDL i HDL
- jest odporne na skażenie środowiska
Mięso:
-kilkakrotnie mniej efektywny sposób przetwarzania b.roś do b. zw.
-minimalne koszty obsługi
Zagrożenie to BSE. W 2004 w PL 17 przypadków
Inne korzyści:
- skóry
- obornik
- kości, racice, krew, łój, róg, żołądek (w przemyśle farmaceutycznym)
- utylizacja odpadów rol.
- rozrywka
- kształtowanie krajobrazu i ochrona środowiska
PL:
Populacja: 5,3mln szt.
Prod woł i ciel: 0,35 mln ton
prod. mleka 11,5 mln ton
UE:
13,8
11,7
210,7
Udział PL w św. Prod mleka: 2,3 %; mięsa 0,6%
Kierunki zmian w hodowli bydła na mleko:
- zmniejszenie pogłowia i liczby stad
- wzrost wydajności mlecznej krów i liczby krów w stadzie
- stabilny poziom prod. mleka
- poprawa jakości mleka
Zakres interwencji państwa na rynku mleka:
- regulowanie wielkich produkcji mleka poprzez ustalenie kwot gospodarstwa
- skupowanie nadwyżek mleka
- wspieranie popytu wew. na prod. mleczne
- dotowanie eksportu
Najwięcej miesnych w USA, pozniej FRA,, GB, GER, ITA, SPA, NED, PL 0.3. Udział PL w świat prod mleka- 2.3%, miesa 0.6%. Udział chowu bydła w prod towarowej rolnictwa- 26% (mleko 20%, żywiec wołowy- 6.1%). 875 400 gospodarstw utrzymuje krowy, 94% bydła utrzym w gosp indywid. Liczba dosp utrz krowy spada, przec liczba krow w gosp 2002- 3.3. Prod mleka spadła w ciągu ost 20 lat z 46 mld l do 11. Mleczność krow w UE-15 w 2003.. Pl ok. 4.5 tys, UE 6.5tys.
Rynek mleka w PL i UE. PL prod mleka- 12 mln ton, liczba krow 800, l krow/Gos 3.4, wyd krow 3.96. UE: 122.5, 590, 34, 6.275
W2
Rasy bydła: mleczne, mięsne, użytkowości dwukierunkowej.
Rasy mięsne. Jetsey- b dobrze rozwinięte, duze wymie, slabe umięśnienie, rasa mala, krowy waza 350-400 kg, wys 120cm w krzyzu, umaszczenie jednolite (szary, bezowy), jasna obwodka wokół śluzawicy, b bogaty sklad mleka 6% tluszczu, 4% bialka- odzywcze, wydajność serowiarska b duza w stos do masy ciala 4000-5000, w PL malo ok. 1000 sztuk, b znana i ceniona, ale malo jej na swiecie, najlepiej hodowana w USA i Can, pochodzi z GB.
Ayrshire- ze Szkocji, jasna w rdzawe plany, mleko 3-4% tł, 3.2% białka, dobrze znana na swiecie, wydajność 5-6 tys, u nas najlepiej z Finlandi się przyjęła, w USA, N Zelandii.
Holsztyńsko- Fryzyjska (hf)- wyhodowana przez selekcje z rasy czarno- bialej, znacznie wyższe- 150cm w kłębie, slabiej umięśnione, wyzej ułożone wymie- lepsze dojenie, masa ciała 650kg, udział plam białych jest wiekszy, masywne wymiona dobrze wykształcone, buhaj ok. 1000kg, znowu eksportowane z USA do Europy, wydajność 6-7 tys mleka, skład 3.6% tł, 3.2 % białka, u nas kupowano z reguły tylko nasienie buhajow, buhajki do prod wołowiny, trzeba obficie zywic paszami treściwymi.
Rasy dwukierunkowe. Czarnobiała- nizinna rasa fryzyjska, lepiej umiesniona, krowy duże/srednie, masa ciała 600kg, buhaje do 900- 1000 kg, dobrze wykształcone cechy mleczne i mięsne, wywodzi się z Holandii gdzie pali się zioło, Danii, Fryzji (Niemcy-Holandia), wydajność mleka 5-6 tys, 4%tł, 3.2 % białka, do nas sprowadzana z Beneluksu, rozpowszechniona w całej Europie, u nas było jej ¾ % całego, zawieziona do USA i tam tylko w kierunku mlecznym, selekcjonowano je by dobrze się doiła, w latach 70-ych wyparte prze bydło holsztyńskie.
Czerwonobiała- ma jeszcze lepiej zaokrąglone umięśnienie, użytkowość mleczna podobna do rasy czarnobiałej, 5% pogłowia w PL, jest ona krzyżowana z hf, przez to gorzej umiesniona, w PL skoncentrowana na SW.
Polska czerwona- przyst do trudnych war srod i dlatego mniej produkcyjna, słabo umiesniona, masa 500-550kg, 4-4.2%tł, 3.2-3.4 białka, obecnie tej rasie grozi wyginiecie, ale podtrzymuje się niektóre sztuki do których jest dopłata, najwięcej ich na Podhalu, znacznie mniejsza od czarnobiałej. 1% pogłowia w PL.
Simintal- masywne, mocne zwierze poch wysokogórskiego, odp na choroby, ma najlepiej zaznaczone cechy miesne, masa 650kg, Alpy, Karpaty, Bieszczady, na Ukrainie- wyst prawdop drogie co do liczebności w Europie, wydajność mleka 4-5tys, buhajki dobre na upas, umaszczenie łaciate, zawsze biała głowa, podbrzusze i konce konczyn, w PL 1% pogłowia, masa buhajow ponad tonę.
Montbetiarde- pokrojem podobne do simentale, ale bardziej w kierunku mlecznym, w PL kilkaset krów, we FRA druga co do hodowli.
W PL 90% to Holszyńska i 5% Czerwonobiała.
Rasy mięsne. W PL hodowla od 1995, kiedy ceny mleka były b niskie. Na ugory wprowadzono krowy do wypasu. 25tys sztuk pogłowia- b mało. U mięsnych buhaje i cielęta chodzą razem z krowami na pastwiska (inaczej w mlecznych- czasem nawet nie wychodza na pastwisko w ciagu roku). Do 6 mcy ciele pozostaje przy matce. GB, FRA, ITA, USA- kraje gdzie wyhod rasy.
Hereford- najliczniejsza rasa bydła na swiecie, b dobrze przyst do złych war na pastwisku (temp, klimat), w zimie pozostaje na powietrzu lub pod dachem na ściółce, rasa śr wielkości, masa 600kg, buhaje 900-1000kg, sa w doskonałej kondycji- maja znaczne otłuszczenie, latem z reguły nie dokarmiane, kolor czerwony z białą głową i podbrzuszem.
Angus- brytyjska nazwa, umaszczenie jednolite, czarne, otłuszczone, odporne na warunki, masa 600kg, krowy bez rogów, mała głowa, krótkie kończyny, łatwe ocielenia bez pomocy, wyst w PL.
Charolaise- umaszczenie jednolite białe, 700-800kg, daje chude mieso, rasa francuska, wymaga dużego żywienia, czeste problemy z ocieleniem (duza głowa), we FRA b popularna, buhaje 1.5 tony.
Dimousine- umaszczenie czerwone, jednolite, 600-650kg, srednie/duze, dosk umięśnienie, mieso chudsze niż Charolaise, u nas chyba na 1-szym miejscu, rasa z FRA.
Blade d'aquitaine- dobrze umięśnione, podobne cechu, FRA.
Piemontese- hodowana w kierunku mlecznym i roboczym, teraz całkowicie miesna, ale sa troche dojone, z niej parmezan, umaszcz jednolite białe czasem popielate, cielęta zmieniaja kolor, wystepuje hipertrofia, daje chude mieso, drobne kości.
Belgijska białobłekitna- gdzieniegdzie błękitna, hipertrofia, b znana.
W3
użytkowanie mleczne - zaczyna się od pierw wycielenia (27 m-c) laktacja od wycielenie do zasuszenia 10 m-c, największa wydajność dzienna 2-3 m-c, zasuszanie 6-8tyg przed zacieleniem. użytkowość mleczna -ogół cech: zaw tłuszczu, białka w ciągu roku. w Polsce duże różnice w wydajności. wydajność mleczną warunkują czynniki genetyczne i czynniki środowiskowe. czynniki wpływające na użytkowość mleka:1)genetyczne: rasa, odmiana, cechy osobnika, linia, rodzina 2) pozagenetyczne: żywienie, warunki utrzymania, stan zdrowia, płodność, wiek, wiek pierw ocielenia, sezon ocielenia, dój, pielęgnacja, profilaktyka. Dobry pokarm musi zapewnić stosowną do potrzeb i wydajności mlecznej ilość energii, białka, suchej masy, skł mineralnych, witamin. nie pływać ujemnie na zdrowie i jakość mleka. podstawową zasadą racjonalnego żywienie jest bilansowanie zawartości białka i energii w pokarmie.
W4
Sianokiszonka, kiszonka, z traw, kukurydzy latem na pastwisku (często wyłącznie). Nie pokrywa zapotrzebowania krów. Masa ciała 600kg: wydajność dzienna 25kg mleka x4% tłuszczu
Zapotrzebowanie: ok. 18,4kg suchej masy
Jeśli tylko pastwiska -->niewielka produkcja mleka
Pastwisko 60kg(do woli)
kiszonka z kukurydzy -ok 30%sm(powinna zawierać) - dokonujemy rano lub wieczorem mieszanka treściwa ok 3,5kg słoma jęczmienna ok 2kg mieszanka mineralno-wit. -do 300g Pastwisko zawiera więcej białka niż energii - dokarmiamy paszami o większej energii(np. kiszonka z kukurydzy) Problemy z żywieniem są w odniesieniu do krów wysokowydajnych( w pierwszych 100dniach laktacji) Deficyt skł. pokarmowych ->więcej oddała białka w mleku niż dostała w paszy. Traci na masie(spada tłuszcz) ->pogorszenie kondycjii krowy( traci ok 30kg masy ciała po ocieleniu) np ketoza na skutek niedoboru energii w paszy ->organizm jest wycieńczony.
Zapobieganie: najczęściej nie da się uniknąć *więcej paszy energetycznej *stosowanie buraków(półcukrowych, pastewnych) *pasze treściwe(więcej energii) Okres laktacji: -deficyt składników; - zbilansowanie składników; - okres nadmiaru skł. pokarmowych Nie należy zatuczyć krowy!
Krowy wysokowydajne: -sianokiszonka (3,5sm; -kisz z kukurydzy; -siano; -koncentrat białkowy; -mieszanka białkowo-tłuszczowa z melasą; -mieszanka śruty(?) sojowej ze śrutą liniową(?); -dodatki mleczne Krowy produkujące powyżej 50kg mleka dodatkowo otrzymują chromową metioninę i lizynę.
Zasada "pełnego żłobu" - pasza. którą krowa ma cały czas. Musi być dobrze zbilansowana Jałówki hodowlane: zasada umiarkowanego żywienia - oparta na paszach własnych, produkowane w gospodarce; 3/5 masy dorosłej krowy, gdy jest zacielona.; 700-800kg dziennie powinna przyrastać na wadze do zacielenia.; kondycja w skali 1-5; 5-zatuczona; 3.5 - właściwa Pasze treściwą do ok 9m-ca -> potem pasze gosp; latem - pastwisko(słoma+mieszanka mineralna) sianokiszonka(+kisz z kukurydzy) korzystanie jak najwięcej z ruchu na świeżym powietrzu(nawet zimą
->wybieg)
Wskaźnikiem dobrego zbilansowania paszy jest zawartość mocznika w mleku Gdy za dużo białka w mleku ->nadmierna ilość mocznika w mleku poziom mocznika - 150-300mg/l mleka - dobre zbilansowanie białka ok 320mg/l - za dużo białka; ok 200-150mg/l -> za mało białka
STAN ZDROWIA KRÓW
-przyczyny brakowania(usuwania z hodowli - sprzedaż, rzęź) 1.zaburzenia w płodności: -brak rui; -obumieranie zarodków; -ciche ruje(nie zostaje przez to zacielona) (tylko u krów wysokowydajnych) 2.zapalenia gruczołu mlekowego(mostitis); -jest zapalenie bakteryjne
->warunki higieniczne,przeciągi; -skłonność genetyczna; -leczenie
nieskuteczne(często); -brakujemy(nawet gdy daje dużo mleka) 3. Urazy kończyn - racicy: należy przeprowadzić korekcje racic -> mniej schorzeń 4.Choroby metaboliczne - zaburzenia przemiany materii: -np ketoza, kwasica, przemieszczanie trawieńca; Inne - te które mało mleka produkują PŁODNOŚĆ STADA Im krowa więcej sie cieli tym zyskamy więcej mleka Jeżeli krowa raz w roku sie cieli to płodność jest dobra WYDAJNOŚĆ Jeżeli krowa daje dużo mleka to okres ocieleniowy może być dłuższy Mleczność krowy jest zmienna w ciągu życia Wydajność wzrasta do 3-4 laktacji - potem ulega zmniejszeniu Większość krów po 3-4 laktacjach jest usuwana ze stada(gorsza mleczność) Skład mleka wykazuje niewielką zmianę Wydajność niższa w I i II bo krowa sama jeszcze rośnie w III i IV nie rośnie(ok 5 lat) Pora roku, w której wystąpiło ocielenie - wpływa na wydajność największa - od 10 do 02 najmniejsza - miesiące letnie Wynika to z 2 czynników
- latem może wyjść na pastwisko(krzywa dwuwierchołkowa) system TMR -wymieszana dawka; kompletn zbilansowana dawka pokarm Bydło lepeij znosi niskie niż wysokie temp. Gdy jest gorąco pobiera mniej paszy - zaniżona laktacja, w dużych oborach montuje sie wentylatory <-----(zajebiście :]!!!!) -długość okresu zasuszenia krowy powinna być zasuszona na ok 8-9tyg przed ocieleniem Gdy zasuszymy za późno to w następnej laktacji da mniej mleka W okresie zasuszenia można leczyć stany zapalne wymion Gdy krowa jest zasuszona do wymienia podajemy antybiotyk po ostatnim dojeniu -częstotliwość doju(nie więcej niż 4x) z 2krotnego na 3krotny ->wzrost wydajności ok10%(od kilku do kilkunastu)(większy u krów wysokowydajnych) Wzrost dochodu jest mniejszy (zużycie prądu, wody) <-----znowu
zajebiste!!!)
Krowa musi być wydojona do końca. Nie wskazane jest dojenie do ostatniej kropli - stany zapalne nabłonka TRAKTOWANIE ZWIERZĄT nie należy bić zwierząt!!
Może wstrzymać mleko lub dawać mniej - gdy są źle traktowane są wystraszone Suma tych wyników jest zwiększeniem wydajności mleka
KROWY użytkowanie mleczne - zaczyna się od pierw wycielenia (27 m-c) laktacja od wycielenie do zasuszenia 10 m-c, największa wydajność dzienna 2-3 m-c, zasuszanie 6-8tyg przed zacieleniem. użytkowość mleczna -ogół cech: zaw tłuszczu, białka w ciągu roku. w Polsce duże różnice w wydajności. wydajność mleczną warunkują czynniki genetyczne i czynniki środowiskowe. czynniki wpływające na użytkowość mleka:1)genetyczne: rasa, odmiana, cechy osobnika, linia, rodzina 2) pozagenetyczne: żywienie, warunki utrzymania, stan zdrowia, płodność, wiek, wiek pierw ocielenia, sezon ocielenia, dój, pielęgnacja, profilaktyka. Dobry pokarm musi zapewnić stosowną do potrzeb i wydajności mlecznej ilość energii, białka, suchej masy, skł mineralnych, witamin. nie pływać ujemnie na zdrowie i jakość mleka. podstawową zasadą racjonalnego żywienie jest bilansowanie zawartości białka i energii w pokarmie.
4