Leki stabilizujące nastrój (zastosowanie: depresja, psychozy):

• leki przeciwpadaczkowe:

• karbamazepina

• okskarbamazepina

• kwas walproinowy

• topiramid

• lewatiracetam

• lamotrigina

• antagoniści kanałów wapniowych:

• amplodypina

• nimodypina

• werapamil

• leki przeciwpsychotyczne (duża komponenta serotoninergiczna):

• olanzapina

• risperidon

Apteka leczenia depresji:

• monoterapia I rzutu:

• selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)

• inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI)

• monoterapia II rzutu:

• inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny

• antagoniści receptora α₂-adrenergicznego

• inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy

• TLPD

• inhibitory MAO

• leki nasilające działanie leków przeciwdepresyjnych:

• częściowi agoniści receptorów 5-HT_1A

• leki nasenne - leki Z i pochodne benzodiazepin (depresji towarzyszą przeważnie problemy ze snem)

• sole litu

• karbamazepina

• leki wspomagające:

• psychoterapia poznawcza

• psychoterapia interpersonalna

• stymulacja przezczaszkowa

Silna depresja z myślami samobójczymi - stosujemy elektrowstrząsy.

Leki przeciwmaniakalne - Li⁺

• mały kation

• łatwa dystrybucja w organizmie (podobnie jak sód)

• może hamować ATPazę Na⁺ - K⁺

• hamowanie wazopresyny (działanie diuretyczne)

• może osłabiać funkcję tarczycy

• teratogenność (zniekształcenie zastawki trójdzielnej), nie może być stosowany u kobiet w ciąży

• wydalany przez nerki

• najbardziej skuteczny w zapobieganiu fazy maniakalnej choroby afektywnej dwubiegunowej

Mechanizm działania: hamowanie rozkładu IP₂ do IP₁ → spadek zawartości fosfatydylo-(4,5)-bifosforanu → w czasie pobudzenia receptorów związanych z fosfolipazą C powstaje mnie DAG, IP₃ i słabiej uwalniane są jony Ca²⁺ z siateczki śródplazmatycznej

Działania niepożądane:

• drżenie

• senność

• ataksja (bezwład)

• afazja (utrata zdolności mowy i pisma lub ich rozumienia)

• poliuria na skutek hamowania wazopresyny

• dysfunkcja ślinianek

• arytmia

• obrzęk

• leukocytoza

• powiększenie gruczołu tarczowego

Leki uspokajające - anksjolityki i leki nasenne

Główne objawy lęku:

• wyrażanie skarg (lęk to objaw) - pacjent twierdzi, że jest stale niespokojny i odczuwa lęk,

• objawy somatyczne i autonomiczne - pacjent odczuwa niepokój i pobudzenie, często płacze, nadmiernie się poci, przyśpiesza akcja serca, cierpi na zaburzenia snu i zaburzenia żołądkowo-jelitowe,

• stan psychofizyczny pacjenta może w znaczący sposób zaburzać jego aktywność zawodową.

Stany niepokoju i lęku dają objawy ze strony:

• układu pokarmowego

• układu krążenia

• skóry

• mięśni szkieletowych

• ośrodkowego układu nerwowego

Fobie:

• częstotliwość występowania: 7% mężczyzn, 16% kobiet,

• rodzaje fobii - boimy się zwierząt, elementów środowiska naturalnego (np. zamknięte lub otwartej przestrzeni), krwi, zastrzyków, operacji lub innych określonych sytuacji.

Fobia społeczna - boimy się innych ludzi (11% mężczyzn, 15% kobiet)

• lęk przed badaniem i oceną

• lęk przed powiedzeniem lub zrobieniem czegoś

• różnice społecznościowe:

• w USA lęk przed byciem zakłopotanym, urażonym

• w Japonii lęk przed urażeniem lub zakłopotaniem innych osób

Fobie społeczne pojawiają się często w okresie dojrzewania.

Stany lękowe (Panic Disorder):

• z agorafobią (lękiem pustego placu)

• bez agorafobii

• nawracalne, niespodziewane ataki lęku, którym towarzyszy stałe napięcie i niepokój

Ataki lęku - co najmniej 4 objawy w ciągu 10 minut:

Serce: przyśpieszona akcja, kołatanie.

• zawroty głowy, omdlenia

Skóra: pocenie się, uczucie zimna lub napady gorąca.

Mięśnie: drżenie, pacjent się trzęsie.

Układ oddechowy: szybki, płytki oddech.

• uczucie dławienia

• ból lub dyskomfort w klatce piersiowej

Przewód pokarmowy: nudności, bóle.

Zaburzenia poznawcze/myślenia.

• derealizacja/depersonalizacja

• lęk przed utratą kontroli/zwariowaniem

• lęk przed śmiercią

Inne choroby lękowe:

• stany lękowe w przebiegu innych chorób: nadczynność tarczycy, hipoglikemia, zatrzymanie akcji serca, zapalenie płuc, deficyt witaminy B12, zapalenie opon mózgowych,

• stany lękowe wywoływane przez związki chemiczne (zatrucie lub zespół odstawienia): alkohol, amfetamina, kofeina, kokaina, opioidy, marihuana, metale ciężkie, leki, CO, CO₂.

Leki anksjolityczne są niehomogenną grupą leków, których podstawowym kierunkiem działania jest wpływ przeciwlękowy. U człowieka efekt taki można uzyskać poprzez:

• ukierunkowane działanie na neuroprzekaźnictwo OUN (GABA, 5HT),

• niespecyficznie hamujący wpływ na OUN i efekt określany nazwą „sedacja” (leki przeciwpsychotyczne, niektóry H₁-antyhistamiki),

• hamowanie lub blokowanie obwodowych mechanizmów lęku związanych z funkcją układu wegetatywnego (skurcz naczyń wieńcowych, stan spastyczny oskrzeli, mięśniówki jelit, dróg moczowych).

Leki podstawowe

• pochodne benzodiazepiny

• agoniści receptorów serotoninowych 5-HT_1A

Inne leki:

• przeciwhistaminowe (np. difenhydramina)

• przeciwdepresyjne

• przeciwpadaczkowe

• atypowe leki psychotyczne

• roślinne leki uspokajające

Leki bardzo rzadko stosowane jako środki przeciwlękowe:

• klasyczne przeciwpsychotyczne - neuroleptyki (np. tiorydazyna)

• pochodne kwasu barbiturowego

• meprobamat

Zalety stosowanie benzodiazepin w stosunku do barbituranów i meprobamatu:

• większy przedział pomiędzy dawką uspokajającą, a nasenną,

• wyższe indeks terapeutyczny (bezpieczniejsze w stosowaniu),

• wolniejszy i słabszy rozwój tolerancji oraz uzależnienia.

Receptory GABA, a nastrój:

• regulują nagłe zmiany nastroju (niepokój, lęk, odpowiedź na stres),

• leki, które stymulują receptor GABA (benzodiazepiny, barbiturany) mają działanie uspokajające, nasenne, przeciwdrgawkowe i miorelaksacyjne.

Receptor GABA jest związany z kanałem chlorkowym, po przyłączeniu się benzodiazepiny następuje allosteryczna zmiana jego konformacji co ułatwia przyłączanie się endogennego GABA i otwarcie kanału chlorkowego.

W podobny sposób działają alkohol i barbiturany, w przeciwieństwie do benzodiazepin mogą one jednak otwierać kanał chlorkowy niezależnie od udziału endogennego GABA.

• dodatnie modulatory - agoniści (diazepam, zolpidem)

• ujemne modulatory - odwrotni agoniści (pochodne β-karboliny)

• antagoniści - flumazenil (odtrutka przy zatruciu benzodiazepinami)

Benzodiazepiny - największy wpływ farmakokinetyki na działania wśród wszystkich leków stosowanych w psychiatrii:

• większość benzodiazepin jest metabolizowana przez enzymy mikrosomalne wątroby,

• lorazepam i oksazepam są unieczynniane tylko przez sprzęganie z kwasem glukuronowym, ponieważ wydajność tego procesu w małym stopniu zmienia się wraz z wiekiem i w chorobach wątroby, leki te stosuje się preferencyjnie u osób starczych i pacjentów z marskością wątroby.

Metabolizm benzodiazepin:

• chlordiazepoksyd, diazepam, medazepam, klorazepam → desmetylodiazepam (aktywny metabolit) → oksazepam

• diazepam → temazepam → oksazepam

Okres półtrwania:

diazepam - 48h

desmetylodiazepam - 96h

temazepam - 12h

oksazepam - 12h

nitrazepam - 24h

Benzodiazepiny - działanie farmakologiczne:

• anksjolityczne

• nasenne

• przeciwdrgawkowe (diazepam - wyprowadzenie z długotrwałego ataku epilepsji)

• znoszące napięcie mięśni szkieletowych (znieczulenie ogólne)

Związek pomiędzy zastosowaną dawką, a działaniem:

• uspokajające

• przeciwpadaczkowe

• znieczulenie (ogólne)

• amnezja

• zaburzenia ruchowe

• zwiotczenie mięśni szkieletowych

• utrata przytomności

Zastosowanie terapeutyczne:

• 
  stany lęku i niepokoju

• wprowadzenie do znieczulenia ogólnego

• krótkotrwałe znieczulenie ogólne

• 
  bezsenność

• zespół niespokojnych stóp

• spazm/napięcie mięśni szkieletowych

• padaczka

• lęk napadowy

• zespół odstawienie alkoholowego

• akatyzja

• katatonia

Działania niepożądane:

• nadmierna sedacja, senność

• osłabienie siły mięśniowej

• ataksja, niezborność ruchów (synergizm z etanolem!)

• spowolnienie ruchowe

• nieostre widzenie

• zaparcia

• zatrzymanie lub nietrzymanie moczu

• spadek ciśnienia krwi

• splątanie, niepamięć (typu amnestycznego), zwłaszcza w podeszłym wieku

Podstawowa wada - tolerancja i uzależnienia (fizyczne oraz psychiczne)!

Interakcje lekowe:

• nasilenie depresji OUN

• alkohol

• inne leki uspokajające i nasenne

• wzrost stężenia benzodiazepin we krwi (metabolizm z udziałem tych samych enzymów mikrosomalnych, nie dotyczy lub dotyczy w niewielkim stopniu lorazepamu, oksazepamu i temozepamu):

• cymetydyna

• disulfiran

• erytromycyna

• estrogeny

• fluoksetyna

• izoniazyd

• obniżenie poziomu benzodiazepin

• karbamazepina (alprazolam, triazolam)

Przed wprowadzeniem benzodiazepin do leczenia należy:

• sprawdzić czy pacjent nie jest uzależniony od alkoholu lub innych substancji,

• uprzedzić pacjenta o prawdopodobieństwie wystąpienia senności i zaburzeń koncentracji,

• poinformować o konieczności przyjmowania leku na czczo, bez środków alkalizujących sok żołądkowy,

• start low, go slow (zaczynamy leczenie od bardzo niskich dawek).

Co może się wydarzyć po zaprzestaniu stosowania benzodiazepin?

• Relapse = nawrót pierwotnych objawów

• Rebound = występowanie nasilonych objawów pierwotnych

• Withdrawal = występowanie objawów zespołu odstawienia, których nie było wcześniej:

• zaburzenia myślenia

• zawroty głowy

• wzmożona percepcja narządów zmysłów

• dysosmia (patologiczne odczuwanie smaków i zapachów)

• niewyraźne widzenie

• niedowłady

• skurcze mięśni

• drżenie mięśniowe

• biegunka

• zmniejszenie apetytu

• spadek masy ciała

• silne objawy odstawienia:

• halucynacje

• inne objawy psychotyczne

• delirium

• drgawki

Przeciwwskazania:

• bezwzględne:

• zatrucie lekami psychotropowymi

• zatrucie alkoholem

• stan wstrząsu

• zaburzenia oddychania pochodzenia ośrodkowego

• miastemia

• środki ostrożności:

• ciąża (kategoria C i D według FDA)

• karmienie piersią

• poważne uszkodzenia wątroby lub nerek

• niewydolność krążeniowa

• prowadzenia pojazdów, obsługa urządzeń mechanicznych

Agoniści receptorów 5-HT_1A (anksjolityki nowego typu):

• buspiron, ipsapiron, gepiron

• stanu uogólnionego lęku i niepokoju

• opóźnienie w działaniu terapeutycznym

• działanie uboczne: zawroty głowy (9% > placebo)

wzrastająca

dawka

---