Zapalenie płuc
(łac. Pneumonia)

Zapalenie płuc widoczne na zdjęciu klatki piersiowej

Nieprawidłowy obraz z zacienieniem w prawym płucu z powodu zapalenia płuc z obecnością płynu wysiękowego w jamie opłucnowej

Definicja

• Stan zapalny miąższu płucnego występujący u ludzi i zwierząt

Podział

• Dla ułatwienia rozumienia i leczenia zapalenie płuc może być dzielone w zależności od:

• czynnika etiologicznego:

• bakteryjne - wywołane przez:

• bakterie tlenowe Gram dodatnie, Dram ujemne

• bakterie beztlenowe

• wirusowe

• Grypy, Paragrypy,

• atypowe

• Mycoplasma pneumoniae

• Chlamydia pneumoniae

• Legionella pneumophila

• grzybicze

• Candida albicans

• pneumocystoza

• alergiczne

• chemiczne

• kliniki (podział kliniczny):

• pozaszpitalne

• Streptococcus pneumoniae (dwoinka zapalenia płuc)

• Haemophilus influenzae

• szpitalne

• dominują bakterie Gram ujemne:

• Staphylococcus aureus (Gronkowiec złocisty)

• Streptococcus pneumoniae

• beztlenowce z grup: Bacteroides, Fusobacterium, Actinomyces

• anatomiczny

• Odoskrzelowe

• Śródmiąższowe - atypowe

• płatowe

Etiologia

• Najczęstszą przyczyną zapalenia płuc jest dwoinka zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae).

• Dwoinka wyizolowana w roku 1880 w tym samym czasie niezależnie przez Sternberga i Pasteura, już w roku 1886 uznana została przez Weichselbauma za przyczynę płatowego zapalenia płuc.

• Do dzisiaj jest najczęściej stwierdzanym drobnoustrojem u osób z zapaleniem płuc i to niezależnie od wieku. Uważa się, że jest ona przyczyną 70% pozaszpitalnych zapaleń płuc

Czynniki ryzyka

• Najważniejszymi czynnikami ryzyka rozwoju zapalenia płuc są:

• wiek (okres niemowlęcy, a także u osób po 65 roku życia)

• alkoholizm

• niedożywienie

• palenie tytoniu.

• Czynniki sprzyjające występowaniu zapaleń płuc to:

• zaburzenia immunologiczne (cukrzyca, leczenie glikokortykosteroidami, radioterapia, HIV)

• uszkodzenie błon śluzowych i skóry (przewlekłe zapalenie i rozstrzenie oskrzeli, wziewne podawanie leków, intubacja, wentylacja mechaniczna)

• inne choroby układu oddechowego, krążenia, nerek, zaburzenia neurologiczne

Objawy

• Przy typowych objawach choroba zaczyna się:

• osłabieniem

• bólami mięśni

• nagłą wysoką gorączką, która spada po 7-9 dniach

• dreszczami

• zlewnymi potami

• kaszlem, najpierw suchym, a następnie wilgotnym z odkrztuszaniem śluzowej lub ropnej wydzieliny

• bólem klatki piersiowej przy oddychaniu

• dusznością o różnym stopniu nasilenia

• niekiedy krwiopluciem

osłuchowo

• szmer oddechowy oskrzeli lub szmer pęcherzykowy zaostrzony.

• początkowo we wczesnej fazie choroby występują trzeszczenia, a kolejnym objawem jest rzężenia, dźwięczne świsty, furczenia.

• stłumiony odgłos opukowy a także wzmożenie drżenia piersiowego.

• gdy w jamie opłucnej pojawia się większa ilość płynu >300 ml - wystąpi przytłumienie lub stłumienie odgłosu opukowego i osłabienie szmerów pęcherzykowych.

Badanie dodatkowe

• badanie krwi - podwyższony OB, CRP i leukocytoza i odmłodzenie granulocytów, czasem niedokrwistość, zaburzenia utlenowania krwi.

• RTG - plamiste i zlewające się zaciemnienia, jednolite zacienienia płata, obecność płynu w jamie opłucnej.

Leczenie

• antybiotykoterapia o szerokim zakresie działania, a w późniejszym okresie leczenia antybiotykoterapia celowana na podstawie antybiogramu

• leki zmniejszające inne objawy:

• leki przeciwbólowe

• leki przeciwgorączkowe

• leki wykrztuśne i przeciwkaszlowe

Atypowe zapalenie płuc

• Objawy

• stan ogólny dobry

• początek jest mniej gwałtowny niż w typowym zapaleniu płuc.

• dominują objawy z górnych dróg oddechowych:

• suchy kaszel, długo utrzymujący się, meczący

• ból gardła

• temperatura do 38 stopni, utrzymujące się długo stany podgorączkowe

• objawy spoza układu oddechowego:

• bóle stawów

• bóle mięśniowe

• objawy ze strony przewodu pokarmowego

• duszność, o różnym stopniu nasilenia

• skąpe objawy osłuchowe: zaostrzony szmer pęcherzykowy, trzeszczenia

Badanie dodatkowe

• rozpoznanie postawione głównie na podstawie badania radiologicznego lub na podstawie posiewu i badań plwociny. W przypadku podejrzenia zakażenia pałeczką Legionella pneumophila warto wykonać badanie moczu na obecność antygenu Legionella spp.

Leczenie

W leczeniu stosowane są antybiotyki

Wirusowe zapalenie płuc

• Wirusowe zapalenie płuc najczęściej jest wywołane przez wirusa grypy, rzadziej przez innego rodzaju wirusy.

• Leczenie jest objawowe

Szpitalne zapalenie płuc

• Szpitalne zapalenie płuc (ang. HAP Hospital Acquired Pneumonia) - to zapalenie płuc, które wystąpiło powyżej 2 dób od przyjęcia niezaintubowanego chorego do szpitala.

• W ostatnich latach wyszczególniono ten typ zapaleń płuc, gdyż spowodowane są one takimi samymi drobnoustrojami, ale bakterie szpitalne charakteryzują się opornością na wiele leków, a przebieg szpitalnego zapalenia płuc w 20% obarczony jest ryzykiem zgonu chorego

• Szczególną postacią jest respiratorowe zapalenie płuc (ang. VAP Ventilator-Associated Pneumonia) pojawiające się u zaintubowanych chorych w przeciągu 2 - 3 dni od momentu rozpoczęcia sztucznej wentylacji.

• Ryzyko rozwoju zapalenia płuc szacuje się na 3% na dobę w ciągu 5 pierwszych dni wentylacji, następnie 2% w dniach 6-10 i po 1% na każdy kolejny dzień sztucznej wentylacji po dniu 10.

• W wypadku tego zapalenia płuc śmiertelność dochodzi do 50% chorych.

• W wypadku szpitalnych zapaleń płuc obowiązuje bezwzględna konieczność badań bakteriologicznych i określenie lekowrażliwości czynnika etiologicznego.

• Do momentu uzyskania wyników tych badań stosuje się antybiotykoterapię w oparciu o antybiotyki o szerokim spektrum działania, a następnie stosuje się je zgodnie z wynikami uzyskanych badań bakteriologicznych.

1