W. Lesiuk- Stosunki etniczne na Górnym Śląsku
Śląsk- ponad 600-letnie oderwanie od Polski
okres feudalny->polskie oblicze etniczne
pod Prusami->pruskie prowincje wschodnie:
- 200 lat rządów prusko-niemieckich
- przejście do formacji kapitalistycznej
nastąpił rozpad państwa polskiego, więc aktywna polityka wewnętrzna Prusów
-powiat opolski->najwięcej ludności fryderycjańskiej
koniec XVIII w. ->ludność polska-ok. 72% ogółu mieszkańców Górnego Śląska
po wojnach napoleońskich-> cel:denacjonalizacja rdzennych Polaków:
-aktywna germanizacja
stymulowanie obiektywnej asymilacji
ale:
-silnie zakorzenione polskie tradycje;sąsiedztwo Wielkopolski; protestantyzm w Prusach
Wiosna Ludów- polski obóz narodowy na G. Sląsku; żądania poszanowania ich praw narodowych
po I wojnie światowej- powstania,plebiscyty
przedmiot rozważań tekstu: „stosunki etniczne na Górnym Śląsku, a więc układ grup ludności różniących się cechami o charakterze obiektywnym, niezależnym od woli jako czynnika subiektywnego”
XIX/XX w.->szybki wzrost zaludnienia:
- w okręgu przemysłowym wzrost zaludnienia miast
ludność rejencji opolskiej: Polacy, Niemcy,trochę Czechów i in.
-tendencyjne spisy ludności- żeby pokazać postęp germanizacji (sztuczna kategoria dwujęzycznych)
-wieś ostoją polskości
przed I wojną światową rejencja opolska: Polacy ok 64-65% (przede wszystkim prawobrzeżna część rejencji-> bo tu najmniej żyzne ziemie uprawne):
-koncentracja ziem w rękach magnatów niem.
- rosła ilość chłoporobotników
górnośląska klasa robotnicza: głównie kopalnie, najgorsza płaca w Rzeszy:
- społeczno- ekonomiczne upośledzenie etnicznego żywiołu pol. na G. Śląsku
1918-1922: rosła grupa z subiektywnym poczuciem polskości
1921 - plebiscyt (Górny Śląsk- do Polski czy do Niemiec):
-Rzesza: 59,6%
-nie zadano pytania o narodowość, ale o chęć przynależności
-pytanie także do magnatów i emigrantów z Górnego Śląska
1922- podział G. Sląska:
- do 1924 wolny wybór obywatelstwa
- Polacy opuszczali G. Śląsk (wyjeżdżali tez do Polski)
- ludność pol. osłabiona liczebnie i jakościowo (bo wyjechało wielu przywódców politycznych, itp.)
1933 i 1939->manipulowane spisy hitlerowskie: sztucznie stworzone grupy językowe; kategoria dwujęzyczności; strach Polaków
wg spisu dr Rogmanna z '35-> ok. 550 tys. Polaków
Wojciech Wrzesiński:
1922-1939-> min. 600 tys., max. 800 tys. Ludności polskiej w rejencji opolskiej
- najczęściej do '39 liczbę ludności szacuje się na 700-750 tys (ok. 50% całej mniejszości polskiej w Niemczech)
5 głównych grup ludności na Śląsku Opolskim:
1) ze świadomością narodową pielęgnujący tą odrębność
2) ze świadomością narodową, ale dążący do stopienia się z ludnością niemiecką
3) ludność etnicznie polska, ale bez więzów z narodem polskim
4) ludność pochodzenia polskiego deklarująca niemiecką przynależność narodową mimo używania jęz. Polskiego
5) ludność poch. polskiego deklarująca niemiecką przynależność używająca języka niemieckiego
harmonijny rozwój etnicznie mieszanych zbiorowości regionalnych na Górnym Śląsku
weryfikacja ludności na terenie późniejszego województwa opolskiego (do 49'):
- subiektywna deklaracja narodowościowa i obiektywne sprawdzenie jej wiarygodności
- akcja weryfikacyjna na Śląsku Opolskim po II wojnie światowej: jako Polacy-ok. 787 tys. osób; w wyniku weryfikacji niekoniecznie osiągnięto dokładny podział Niemców i Polaków
1945-1949: w woj. Opolskim pozostała niewielka grupa ludności etnicznie niemieckiej (emigracja, wypędzenie)