8. Jakie związki wpływają na procesy życiowe? Wady i zalety.

Do związków chemicznych stanowiących główne źródło energii należą:

1. TŁUSZCZE (Lipidy) należą do dużej grupy naturalnych związków organicznych, nierozpuszczalnych w wodzie, natomiast rozpuszczalnych w rozpuszczalnikach organicznych (benzen, aceton, eter etylowy). Lipidy występują we wszystkich żywych organizmach. W roślinach są one obecne przede wszystkim w nasionach i w miąższu owoców, a w organizmach zwierząt w różnych narządach lub jako wyodrębniona tkanka tłuszczow

Tłuszcze roślinne zbudowane są z nienasyconych kw. tłuszczowych, a zwierzęce z nasyconych.

Funkcje:

• są najbardziej skoncentrowanym źródłem energii, z 1 g tłuszczów wyzwalają się 9 kcal,

• są wygodnym i głównym źródłem materiału zapasowego (umożliwiają robienie przerw między posiłkami, podczas pracy, umożliwiają funkcjonowanie organizmu poza strefą neutralności cieplnej - utrzymywanie temperatury ciała),

• nagromadzony w tkance tłuszcz chroni przed nadmiernym wydzieleniem ciepła, pozwala na adoptowanie się w niskiej temperaturze, wewnątrz organizmu utrzymuje narządy w stałym położeniu, zapobiega ich przemieszczaniu się,

• odłożone w organizmie lipidy są magazynem wody, 30-50% tkanki tłuszczowej stanowi woda, spalenie 100 g tkanki tłuszczowej wyzwala 107 g wody,

• mieszane tłuszcze pożywienia są źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach: A, D, E, K i Niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych (witamina F),

• tłuszcze w pożywieniu oszczędzają gospodarkę białkami i witaminami z grupy B,

• mają dużą wartość sytną - hamują wydzielanie soku żołądkowego,

• pełnią funkcję budulcową, są składnikiem błon komórkowych oraz stanowią ważny element wchodzący w skład wielu hormonów, cholesterolu oraz ważnych substancji wewnątrzkomórkowych.

• stanowią materiał do syntezy niektórych hormonów tkankowych, np. eikozanoidów (prostaglandyny, leukotrieny, tromboksany),

U osoby zdrowej tłuszcz całkowity powinien zaspokajać 25-35% całkowitej energii (E) i powinien jednocześnie zawierać określony stosunek kwasów tłuszczowych nienasyconych i nasyconych.

Wady:

• nadmiar tłuszczy nasyconych wpływa na wzrost poziomu cholesterolu całkowitego we krwi oraz cholesterolu LDL. Stan taki predysponuje do wystąpienia wielu chorób, szczególnie sercowo-naczyniowych.

• nadmiar spożywanych tłuszczy prowadzi do otyłości z powodu odkładani się kropel tłuszczy w tkance podskórnej

Niedobór Niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych powoduje:

• zahamowanie wzrostu i spadek przyrostu masy,

• zmiany skórne i wypadanie włosów,

• zwiększona wrażliwość na zmiany alergiczne i zakażenia bakteryjne,

• spadek napięcia mięśnia sercowego (mniejsza siła skurczu, gorsze krążenie, obrzęki).

2. CUKRY

Cukry to liczna grupa związkow o dość dużym stopniu zróżnicowania. Z punktu widzenia chemicznego, dokonano podziału węglowodanów na: cukry proste (glikoza, fruktoza, galaktoza) i złożone ( sacharoza, laktoza, skrobia, glikogen).

Funkcje, Zalety i wady:

• Węglowodany pełnią w naszym organizmie wiele ważnych funkcji, gdyż stanowią podstawowy, najłatwiej dostępny środek energii, pozwalający na zachowanie w organizmie stałej temperatury ciała. Z jednego grama cukru możemy pozyskać aż cztery kalorie energii. Należy jednak podkreślić, iż w przeciwieństwie do tłuszczy, będących podstawowym źródłem energii, pokłady węglowodanów bardzo szybko się wyczerpują. Nie mniej jednak, to właśnie glukoza jest jedynym źródłem energii dla mózgu i mięśni.

• glukoza jest prawie wyłącznym źródłem energii dla mózgu i mięśni, 

• węglowodany pozwalają na oszczędną gospodarkę białkami i tłuszczami,

• węglowodany dostarczane w pożywieniu lub syntetyzowane w ustroju, stanowią materiał budulcowy dla wytwarzania elementów strukturalnych komórek lub substancji biologicznie czynnych (galaktoza, ryboza, kwas galakturonowy, amonocukry, acetylowane cukry, itd.), 

• węglowodany nie przetworzone (całościowe) odgrywają dużą rolę w gospodarce wodno-mineralnej, zmniejszając wydalanie tych składników, 

• biorą udział w budowie błon komórkowych, 

• niektóre wielocukrowce (błonnik) choć nie są przez organizm człowieka trawione i przyswajane, to jednak odgrywają dużą rolę w regulowaniu perystaltyki przewodu pokarmowego.

• Węglowodany, które nie zostały przetworzone, zapobiegając wydaleniu z organizmu wody i minerałów, wspomagają proces gospodarowania wodą i minerałami.

• Cukry proste zawarte np. w słodyczach, bardzo szybko są trawione, co podnosi poziom glukozy we krwi. Organizm zamienia potem glukozę w tłuszcz i w ten sposób się tyje. Natomiast węglowodany złożone zawarte np. w ciemnym pieczywie czy fasoli, trawione są powoli, dzięki czemu do krwiobiegu trafiają w małych ale stałych porcjach. Zapobiega to przed skokami poziomu insuliny, ponieważ przez dłuższy czas organizm zużywa glukozę. Spożywając więc węglowodany złożone, chronimy się przed huśtawką glikemiczną, czyli dużą różnicą poziomów cukru we krwi.

• hamują krzepnięcie krwi-heparyna

• są materiałem energetycznym (fruktoza) i odżywczym (maltoza, laktoza)

3. BIAŁKA

Białka są to wielkocząsteczkowe polimery (kompleksy wieloelementowe) złożone z aminokwasów.

Znaczenie białek występujących w komórkach jest bardzo zróżnicowane.

Białka mogą pełnić funkcję:

• strukturalną, regulacyjną, odpornościową, zapasową (ziarna aleuronowe w nasionach roślin motylkowych), transportową. Zestaw białek występujący w komórce decyduje o jej morfologi i funkcjach fizologicznych.

Wady:

w wyniku trawienia białek powstają związki azotowe które ze względu na dużą szkodliwość muszą być usuwane w postaci różnych związków jak np. amoniaku, mocznika

4. KWASY NUKLEINOWE

Nie mają dużych wartości odżywczych, ale największą ich wadą jest to że związki azutu, które zawarte są w kwasach nukleinowych są rozkładane z wytworzeniem szkodliwego kwasu moczowego.