Stwardnienie rozsiane - przewlekła, zapalna, demielinizacyjna choroba centralnego układu nerwowego, w której dochodzi do wieloogniskowego uszkodzenia (demielinizacji i rozpadu aksonów) tkanki nerwowej.
Choroba ma najczęściej przebieg wielofazowy z okresami zaostrzeń i poprawy. Częstość jej występowania zależy od rejonu geograficznego i waha się od 2 do 150 na 100 000 ludności w zależności od kraju i konkretnej populacji. Stwardnienie rozsiane zostało po raz pierwszy opisane w 1868 przez Jeana-Martina Charcota. Dotyczy najczęściej osób młodych, ze szczytem występowania między 20. a 40. rokiem życia, i nieznaczną przewagą zachorowań u kobiet niż mężczyzn.
W ogólnym rozumieniu SM jest chorobą dotyczącą komórek nerwowych (neuronów), glejowych (oligodendrocyty), komórek odpornościowych mózgu (mikroglej) w której dochodzi do uszkodzenia otoczki mielinowej wokół wypustek komórek nerwowych, co powoduje niemożność prawidłowego przekazywania impulsów wzdłuż dróg nerwowych w mózgowiu i rdzeniu kręgowym. Nazwa "stwardnienie rozsiane" odzwierciedla rozsianie procesu patologicznego w różnych miejscach układu nerwowego, jak również rozsiew zmian w czasie.
Aktualnie uważa się, iż stwardnienie rozsiane jest chorobą autoimmunologiczą, w której układ odpornościowy gospodarza zwalcza komórki własnego organizmu, w tym przypadku w tkance nerwowej. Mniej powszechny jest pogląd o neurodegeneracyjnym charakterze o niejasnym podłożu metabolicznym. Rozważa się również rolę zakażeń wirusowych (np. wirusem Epsteina-Barr) pewnych innych nieznanych czynników środowiskowych. Niektórzy wskazują również na znaczenie niedoboru witaminy D w dzieciństwie.
Stwardnienie rozsiane może powodować wiele objawów takich jak:
- zaburzenia ruchowe,
- -„- czuciowe,
- móżdżkowe (zaburzenia równowagi),
- zaburzenia widzenia,
- zaburzenia autonomiczne,
- zespoły bólowe
- przewlekłe zmęczenie
Objawy psychiatryczne:
- zaburzenia poznawcze
- zaburzenia nastroju.
Stwardnienie rozsiane jest jedną z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności u osób młodych, aczkolwiek wielu pacjentów może doświadczać łagodnego przebiegu.
Stwardnienie rozsiane może przyjąć jedną z poniższych form:
Nawracająco-remitująca
Ten typ przebiegu dotyczy na początku choroby blisko 85-90% wszystkich pacjentów. Charakteryzuje się występowaniem tzw. rzutów czyli nagłych objawów uszkodzenia układu nerwowego, które mogą być objawami nowymi lub stanowić pogorszenie istniejących. Rzuty są poprzedzielane różnym okresem względnej stabilizacji trwającej od kilku miesięcy do kilku lat. Objawy pojawiające się w czasie rzutu mogą całkowicie się wycofać lub częściowo pozostać. W sytuacji kiedy wycofują się całkowicie można uznać chorobę za łagodnie postępującą.
Wtórnie postępująca
Postać wtórnie postępująca dotyczy ok. 80% chorych z postacią remitująco-nawracającą po wielu latach trwania choroby. Po wielu rzutach, kumulujące się ubytkowe objawy neurologiczne doprowadzają do postępującej niepełnosprawności. Postać ta jest najczęstsza w późnych fazach choroby po wielu latach jej trwania i prowadzi do największej niepełnosprawności.
Pierwotnie postępująca
Dotyczy ok. 10% pacjentów, u których po pierwszych objawach choroby nie obserwuje się remisji i chociażby częściowego cofnięcia objawów. Pogorszenie następuje stopniowo bez ewidentnych zaostrzeń. Postać ta częściej dotyczy osób z późnym początkiem choroby.
Postępująco-nawrotowa
Dotyczy tych pacjentów, którzy od samego początku prezentują postępujące pogorszenie z epizodami zaostrzeń. Jest to najrzadsza z form SM.
Uznane metody leczenia
Nie ma leku, który pozwoliłby na całkowite zatrzymanie postępu choroby i wyleczenie, jednak dostępnych jest wiele metod leczniczych, które mogą być pomocne. Terapie są zróżnicowane w zależności od typu choroby i występujących objawów. Leczenie pozwala odzyskać funkcje utracone w wyniku rzutu choroby oraz zwolnić rozwój choroby.
Stosowane zabiegi
Fizykoterapia
Krioterapia (okłady z lodu)
Elektrostymulacja
Ultradźwięki
kąpiele calkowite lub półkąpiele chłodne
Kąpiele lecznicze (solankowe, perelkowe, z jonami:siarki, magnezu, chloru, potasu, żelaza, fosforu, pochodnych manganu)
Okłady borowinowe
Magnetoterapia
2. Kinezyterapia
Spastyczność mięśni- stosuje się rozluźnienie treningiem autogennym Schultza lub technikami proprioceptywnego torowania wg Bobathów, Vossa, Knotha lub Kabata.
Niezborność ruchu- ćw koordynacji i równowagi w różnych pozycjach ciała z zamkniętymi i otwartymi oczami.
Osłabiona siła mięśniowa- ćw wzmacniające mięśnie osłabione
Przez cały okres choroby prowadzi się ćw chodu, dobierając
aparaty ortopedyczne do aktualnych możliwości pacjenta.
W celu poprawienia ogólnej sprawności chorego i jego
samopoczucia stosuje się ćw czynne wolne zdrowych mięśni.
W okresie późniejszym, kiedy występują znaczne
przykurcze, można stosować lekką redresję, po której zakłada
się szyny lub łuski stabilizujące w pozycjach fizjologicznych.
3. Masaż
Celem stosowania masażu jest usprawnianie krążenia i odżywianiw tkanek zmienionych chorobowo. Podobnie jak innych zabiegów nie wykonuje się go w okresie rzutu choroby. Należy często konsultować się z lekarzem w celu ewentualnej zmiany sposobu czy zakresu masażu.
Dwa sposoby postępowania:
I- klasyczny, w kórym w zależności od potrzeb wykonuje się masaż ogólny lub masaż wybranych części ciała.
W początkowym okresie stosujemy: głaskanie, lekkie i powolne rozcieranie, ugniatanie.
II- polega na wykonywaniu zabiegów drenażu limfatycznego częściowego lub ogólnego w zależności od potrzeb