1949 - 1956 SOCREALIZM - POKOLENIE „PRYSZCZATYCH” ur. 1925 - 1930r.
R. Bratny
A. Braun
B. Czeszko
T. Konwicki
W. Woroszylski
J. Bocheński
W. Wirpsza
W styczniu 1949 odbył się w Szczecinie Zjazd Związku Literatów Polskich, który przyjął program realizmu socjalistycznego jako jedyny obowiązujący w sztuce; wiązało się to z wyeliminowaniem swobody twórczej - narzuceniem artystom ideologii, tematyki i sposobu jej realizacji
Główne założenia poetyki realizmu socjalistycznego:
powinno się naśladować rzeczywistość, a w zasadzie ukazywać działanie w niej obiektywnych praw historycznych, zgodnych z teorią marksistowską
realistycznie opisywać nie to, co indywidualne, ale to, co typowe i zgodne z założeniami marksizmu
sztuka ma być socjalistyczna w treści i narodowa w formie
literatura musi być zrozumiała dla wszystkich
obraz rzeczywistości w literaturze musi być zgodny z koncepcją rzeczywistości głoszonej przez partię
cechy powieści socrealistycznych:
głęboki schematyzm
papierowe, nie pogłębione psychologicznie postacie
jedynym kryterium oceny czynów bohaterów był czynnik ideologiczny
częsty schemat powieści sensacyjno-kryminalnej, akcja sprowadzała się zazwyczaj do szukania dywersanta, wroga państwa socjalistycznego, którego niecne poczynania demaskował partyjny, robotniczy kolektyw
po unieszkodliwieniu przeciwnika i zakończonym sukcesem śledztwie UB zwarta ideologicznie załoga jeszcze większym zapałem podejmowała pracę
jednym z centralnych punktów akcji był zebranie partyjne, na którym oceniano jednostki przez pryzmat partyjnej ideologii
- Postawy pisarzy wobec socrealizmu były różne:
poparcie programu - pokolenie „pryszczatych”
„Przy budowie” T. Konwickiego (1950)
„Na przykład Plewa” B. Hamera (1950)
„Węgiel” A. Ścibora-Rylskiego (1950)
„Mądre zioła” W. Żukrowskiego (1951)
„Traktory zdobędą wiosnę” Zalewskiego
„Kampania znaczy walka” Kowalewskiego
emigracja - np. Cz. Miłosz
„emigracja wewnętrzna”, pisanie „do szuflady” - np. Z. Herbert