Nauczyciel osobą znaczącą w rozwoju osobowości dziecka. Osobowość nauczyciela klas początkowych z punktu widzenia specyfiki komunikacji pedagogicznej na I szczeblu kształcenia.

Problem skutecznego porozumiewania się ludzi we współczesnym świecie jest niezwykle istotny . Komunikacja interpersonalna między nauczycielem a uczniem z pewnością wpływa na proces kształcenia i wychowania. Efektywna komunikacja pedagogiczna w szkole jest podstawą procesów dydaktyczno - wychowawczych, a w definicji UNESCO czytamy : „edukacja jest to zorganizowana
i trwała komunikacja, mająca na celu uczenie się.”
Sprawne porozumiewanie się to podstawowa umiejętność społeczna. Efektywna komunikacja pozwala osiągnąć wzajemne porozumienie, dzięki niej uczymy się wyrażać siebie, wywierać wpływ i rozwiązywać problemy. Wymiana informacji umożliwia rozwój, a jej brak skazuje na samotność i wyobcowanie. Komunikacja pedagogiczna jest procesem wielokierunkowym i podobnie jak każdy proces komunikacji międzyludzkiej odnosi się do trzech wzajemnie warunkujących się elementów:

• języka

• sygnałów niewerbalnych
  umiejętności słuchania.
  
  Mówiąc o efektywnym komunikowaniu się uczestników komunikacji, mamy na myśli takie porozumienie się nauczycieli i uczniów, które respektuje zasadę podmiotowego i partnerskiego traktowania siebie nawzajem.

• Orientacja na komunikację stanowi w edukacji sprawę bardzo istotną również dlatego, że obecna cywilizacja wymaga od młodego pokolenia posiadania dobrze rozwiniętych kompetencji komunikacyjnych, kooperacji społecznej oraz umiejętności rozwiązywania problemów i konfliktów na drodze demokratycznych negocjacji. Aby mogło sprostać tym wymaganiom, należy od najwcześniejszego okresu uczyć dzieci sposobów skutecznego komunikowania się, prezentacji własnego punktu widzenia, argumentowania i obrony własnego zdania oraz rozwijać gotowość wysłuchania innych ludzi i brania pod uwagę ich poglądów.

Klasa jest ważnym terenem doświadczeń i uczenia się społecznego. Kształtowanie dobrej atmosfery w klasie jest modelowaniem optymalnego rodzaju stosunków międzyludzkich. Jest ono szkołą życia społecznego i przyczynia się do utrwalania pozytywnych postaw wobec innych ludzi, współpracy, aktywności i zaangażowania.
Nauczyciel jest tym, który w praktyce może i powinien mieć decydujący wpływ na atmosferę w klasie. Może ją kształtować, poprzez własną postawę. Głównym narzędziem kształtowania atmosfery pozostaje więc sam nauczyciel oraz jego postawa wobec uczniów. Postawa nauczyciela wobec uczniów i typ jego relacji z nimi stanowi dla uczniów niewątpliwy model i wzór do naśladowania-z jednej strony, a z drugiej budzi bardzo określony odzew emocjonalny.

Rola nauczyciela wychowawcy jest bardzo ważna. Jego osobowość, kultura mają olbrzymi wpływ na wychowanków. Do jego głównych umiejętności powinno należeć postrzeganie i rozumienie innych ludzi, tworzenie trafnych wyobrażeń i wczuwanie się w przeżycia drugiej osoby, a także zrozumienie i umiejętność przewidywania. Nauczyciel wychowawca powinien kształtować kontakty interpersonalne poprzez współdziałanie a unikać takich zachowań jak : dyrygowanie, generalizowanie, moralizowanie, bagatelizowanie czy wręcz wyłączenie się z kontaktu interpersonalnego.
     Kompetencje komunikacyjne nauczyciela to szeroko rozumiany układ umiejętności pedagogicznych. O jakości wykształcenia pedagogicznego decydują między innymi zdolności nauczyciela do efektywnego komunikowania się z dziećmi i młodzieżą.
Umiejętności, które odgrywają istotną rolę we współżyciu z innymi, takie jak :

• Umiejętność dostrzegania i rozpoznawania emocji innych ludzi

• Umiejętność empatycznego rozumienia drugiego człowieka

• Umiejętność zachowania tolerancji wobec odmienności innych

• Umiejętność dostrzegania potrzeb innych ludzi

• Umiejętność dostrzegania ich mocnych stron

• Umiejętność spostrzegania sytuacji i wydarzeń z punktu widzenia drugiego człowieka

• Umiejętność szanowania drugiego człowieka i jego bezwarunkowej akceptacji

• Umiejętność rozwiązywania konfliktów, pomagania i współpracy

Istotną rolę ma również zdolność interpretowania, wyjaśniania i komentowania faktów czy wypowiedzi.
     Podstawą umiejętności pedagogicznych, jest także wiedza nauczyciela o uczniu, szkole, oddziaływaniach w sferze interpersonalnej czyli w sferze dobrego komunikowania się, rozwiązywania konfliktów w zespołach uczniowskich, umiejętności efektywnej współpracy na terenie szkoły, z rodzicami i społecznością lokalną oraz umiejętność udzielenia uczniowi pomocy i wsparcia w jego rozwoju.

Nauczyciele są czasami nieświadomi tego, jak wielki mają wpływ na dzieci i jak silne wrażenia często na nich wywierają. Warto pamiętać, że nauczyciel klas początkowych mimo, iż przebywa z uczniami tylko przez parę godzin, kontaktuje się z nimi aż pięć razy w tygodniu. Lekcja staje się zestawem spotkań, który jest względnie jasno określony i posiada stały wzorzec:
1. P o z d r o w i e n i e. Nauczyciel wchodzi do klasy i rozpoczyna się kontakt. Bez względu na to, czy pozdrowienie jest formalne (np. dzień dobry dzieci), czy nie - w tym miejscu zachodzi kontakt, gdyż nauczyciel i klasa zauważają nawzajem swoją obecność.
2. U s t a n a w i a n i e  r e l a c j i. Nauczyciel mówi do klasy, tłumaczy czego oczekuje, słucha pytań etc.
3. Z a j m o w a n i e  s i ę  c e l e m  l e k c j i. Klasa przystępuje do pracy pisemnej lub ustnej i pojawiają się relacje: nauczyciel - dziecko.
4. W y c i ą g a n i e  w n i o s k ów  z  r e l a c j i. Nauczyciel jeszcze raz skupia na sobie uwagę klasy, gdy lekcja zbliża się ku końcowi, wyraża uczucia dotyczące wykonywanej pracy i zadaje kolejne ćwiczenia.
5. P r z e r w a. Nauczyciel i klasa rozstają się.

Poprzez tę pięciostopniową sekwencję nauczyciel i klasa wzajemnie na siebie oddziałują, na wiele różnych sposobów, zarówno werbalnych jak i niewerbalnych. Np. spojrzenie: nauczyciel patrzy na klasę albo na jednostki w jej obrębie przyjaźnie, pytająco, surowo, podczas gdy klasa patrzy z radością, czujnie, z rezerwą. Nauczyciel i klasa spędzają ze sobą dużo czasu, wzajemnie się sobie przypatrując oraz zapamiętując wzajemne relacje.

Głęboki, dobry kontakt nauczyciela z uczniem sprzyja jasnym komunikatom interpersonalnym. Nauczyciel chcąc wejść w pożądane porozumienie z uczniem musi pokonać dystans, zrozumieć motywy ucznia, umieć negocjować i przedstawiać swoje racje. Jednocześnie w sposób zrozumiały komunikować uczucia częściej niż oceny, nawiązywać bliskość emocjonalną.

Przeciwieństwem dobrego kontaktu jest kontakt pozorny, gdzie wysiłki pedagoga nie przynoszą efektów. W tym kontakcie nauczyciel jest nieobecny dla uczniów. Kontakt pozorny jest możliwy wówczas, gdy nauczyciel czuje niechęć do wychowanka, ma o nim małą wiedzę, wykazuje brak umiejętności w rozwiązywaniu problemów. Nauczyciel o dużym poczuciu niekompetencji w sferze komunikowania się z uczniami koncentruje się przede wszystkim na negatywnych emocjach, które sprzyjają obniżeniu poczucia własnej godności i wartości. Następuje wycofywanie się, przyjmowanie biernej postawy, zburzeniu ulega kontakt w relacjach nauczyciel - uczeń. Przetwarzanie informacji będzie kojarzone z lękiem i zagrożeniem i wówczas pojawić się mogą blokady w procesie porozumiewania się w relacji nauczyciel - uczeń.

---